“‘Als je vuur roept, verbrandt je tong nog niet’

Interne en externe huwelijksmigratie

Dit onderzoek van Ella vzw wil koppels versterken voor en na de keuze van huwelijksmigratie: wat hebben ze nodig vóór ze deze stap zetten en wat hebben ze nodig nadat ze zijn gehuwd? Wat moet mee de koffer in? En wat is balast? Gedurende een achttal dagen zullen we interviews en focusgroepen organiseren met zowel mensenrechtenorganisaties, diverse vrouwenorganisaties, hulpverleners als initiatieven die werken rond huwelijksmigratie (zowel naar beleid als naar specifieke doelgroepen toe, die mee kunnen werken aan de sensibilisatie rond huwelijksmigratie).

We willen huwelijksmigratie niet ontmoedigen, wel koppels versterken in hun partneridentiteit en in hun relatie. We willen de volgende doelen bereiken: een betere sturing van het koppel (op tijd ingrijpen bij relatieproblemen), het opvangnet van het koppel verbreden, de hulpverleners betrekken en versterken in de begeleiding van deze koppels, zowel in Turkije als in Vlaanderen.

Twee landen die verenigen in twee harten

Volgens een onderzoek aan de universiteit van Diyarbakir is Valentijnsdag de dag waarop de meeste liefdesverklaringen zijn vereeuwigd in een huwelijk of juist scheidingen zijn doorgevoerd in Turkije. Alle gekheid op een stokje, de magie van de liefde doet mensen hoe dan ook bewegen.

Turkije is een migratieland en heeft hierdoor sinds oudsher te maken met zowel interne als externe huwelijksmigratie. Niet zelden maken partners de beweging van Oost naar West of omgekeerd, in het kader van een huwelijk of een relatie. De keuze van locatie heeft vaak te maken met een complexiteit aan factoren. Niet iedereen komt via huwelijksmigratie dus in Europa terecht. The west is not always the best. Wordt het België of Turkije? Partners bekijken welk land de beste mogelijkheden biedt. Dat heeft een naam: globalisering. Vaker en vaker kiezen huwelijksmigranten om zich in Turkije te vestigen.

Wat als het misgaat?

Als het niet goed gaat, waar moet je dan terecht? Wat als je elkaar niet meer begrijpt, als het communiceren niet van een leien dakje verloopt, als de stilte niet te verdragen is, als de seksualiteit niet meteen wil lukken, familiale relaties uit evenwicht dreigen te komen, men in de opvoeding van de kinderen en de rollenpatronen niet overeenkomt,…?

Mensen maken een keuze, maar zijn niet noodzakelijk voorbereid op de gevolgen van hun keuzes. Huwelijksmigranten communiceren weinig onderling omdat het hen aan netwerken ontbreekt. Vaak trekt men bij de eerste symptomen nog niet direct aan de alarmbel. Maar ervaring als psychologe leert mij dat de negatieve spiraaldynamiek snel kan gaan. Er heerst een groter taboe rond relatieproblemen bij huwelijksmigranten omdat de verwachtingen hoog zijn, zowel van de omgeving (familie, schoonouders, vrienden, formele diensten, hulpverlening, werkgelegenheid,..), als binnen het koppel zelf. Ella vzw wil deze netwerken vergroten en verbreden en koppels stimuleren om hun ervaringen te delen en zodoende een normalisatie op gang te brengen.

Uit gesprekken met hulpverleners merken we dat Europese Turken steeds meer hulp zoeken in Turkije voor hun relationele problemen. Er bestaat zelfs georganiseerd gezondheidstoerisme vanuit Europa. Hoe kunnen we dit verklaren? Óf de weg naar hulp is niet gekend in Europa, óf de hulpverlening is niet voldoende aangepast aan de noden en de behoeften van huwelijksmigranten. Niet zelden vragen huwelijksmigranten een therapie in het Engels, als er geen andere gemeenschappelijke taal is. Taal is liefdesgevoelig en liefde is taalgevoelig.

Wanneer er meer aandacht gaat naar de wetten rond schijnhuwelijk dan naar de wetten die deze rechtspersonen beschermen, dan is de stap snel gezet naar een criminalisering van je wederhelft.

Het is niet omdat je een nieuwe taal leert, dat de hulp in die taal aangepast is aan de noden van het koppel. Taal is een sleutel die de deur van de communicatie kan openen, om de problemen te bespreken. Echter, taal schept tegelijk ongewild een referentiekader. Niet alle hulpverleners zijn opgewassen tegen de complexe veelzijdige thema’s die deze koppels binnenbrengen. De mentale en of de fysische ruimte waarbinnen het koppel zich beweegt is ook over twee landen verspreid.

Juridisch vacuüm

Vaak zijn er ook juridische complicaties die de hulpverlener doorgaans overstijgen. Huwelijk is een individuele keuze. Echter, de rechtsbescherming van deze personen betreft een zaak van de regeringen, omdat het hier over een bilaterale huwelijksverbintenis gaat.

Partners die huwen in twee landen zijn afhankelijk van twee rechtssystemen. Dat betekent dat zij soms met de juridische nadelen van beide landen kunnen te maken krijgen. Momenteel verkeren huwelijksmigranten nog te veel in een (juridisch) afhankelijke positie ten aanzien van de residente partner (de in België wonende partner). Hoeveel huwelijksmigranten zijn er niet op onrechtvaardige wijze met lege handen, zonder rechten, teruggestuurd naar hun land van origine, of zelf teruggekeerd, omdat de problemen niet opgelost geraakten?

Zestig percent van de migratiehuwelijken eindigen helaas in scheiding en dit in twee derde van de gevallen na amper drie jaar. Als het huwelijk niet goed loopt is het makkelijk je partner van schijnhuwelijk te betichten. Wanneer er meer aandacht gaat naar de wetten rond schijnhuwelijk dan naar de wetten die deze rechtspersonen beschermen, dan is de stap snel gezet naar een criminalisering van je wederhelft.

Misdaadhuwelijk of migratiehuwelijk?

In een rechts klimaat waarin migratiehuwelijken worden gecriminaliseerd, lijkt het koppel niet aan haar laatste proefstuk toe. De partners krijgen te maken met allerhande druk. Vanwaar al die druk? Van waar al die zorgen over het legitieme van dit huwelijk?

Maatregelen zoals de migrantentaks in Antwerpen doen nog een schepje bovenop die criminaliseringstendenzen. Je bent bezig om je in te burgeren en het eerste dat je te onder je neus geduwd krijgt, is een factuur omdat je nieuw bent. Om nog niet te spreken over alle andere verwachtingen van de samenleving, die staat te zwaaien met de lijst van eisen die je zo snel mogelijk moet inwilligen: taaleisen, werkeisen, huisvesting en nog veel meer. Waar moet je beginnen?

Ella vzw wil partners versterken in het weerbaarder maken tegen stereotiepen en relatiedruk vanuit de omgeving. Niet zelden krijgen deze koppels te maken racisme, vooroordelen of uitsluitingsmechanismen. Daarnaast is het doel om koppels te versterken, wat niet betekent dat we ons enkel richten op vrouwelijke huwelijksmigranten.

nasib.be

Aan de hand van de website van het project, die aangevuld wordt met materiaal van dit onderzoek, hebben we niet alleen de Turkse en de Marokkaanse huwelijksmigraties (die statistisch zeker niet de tot grootste groep behoren) op het oog, maar willen we de vertaalslag maken naar álle migratiehuwelijken.

Om migratiehuwelijken te versterken in hun kwetsbare positie is er nood aan een individuele steun in combinatie met een collectieve versterking van de groep (sensibilisatie, rechten, …). Ella vzw hoopt op die wijze deze groep uit de schaduw van criminalisering en legitimatiestrijd te bevrijden.

Om te eindigen met een gedicht van de Turkse dichter Özdemir Asaf:

Als er een woord komt naast een ander woord
Als er een stem komt naast een andere stem
Als er een mens komt naast een andere mens
Groeien zij, groeien zij, groeien zij, vóór ze sterven

Özdemir Asaf (vrij vertaald uit het Turks)