“‘‘Is België eindelijk klaar om actie te ondernemen tegen Oeganda's brutale anti-homowet?’’

De criminalisering van lgbtq+-mensen in Oeganda is jammer genoeg niet nieuw. Hier betogen twee jonge vrouwen in Londen al tegen die ontwikkeling in april 2018.

Alisdare Hickson (CC BY-SA 2.0)

Oegandees mensenrechtenactivist Frank Mugisha richt zich tot premier Alexander De Croo (Open VLD) en minister van Ontwikkelingssamenwerking Caroline Gennez (Vooruit) in de nasleep van de ‘anti-homoseksualiteitswet’ die vorig jaar in zijn land werd goedgekeurd. ‘Aan al wie nu zwijgt: jullie passiviteit is een dekmantel voor homofobe politici die ons uit de Oegandese samenleving willen verwijderen.’

Volgende week wordt de Oegandese Anti-Homoseksualiteit Wet (Anti-Homosexuality Act of AHA) één jaar. Op 29 mei vorig jaar ondertekende de Oegandese President Museveni deze wet. De wet ontkent de mensenrechten van lgbtq+-mensen in mijn land en heeft wijdverspreid geweld tegen onze gemeenschap uitgelokt.

De AHA is een van de ergste anti-lgbtq+-wetten ter wereld. Door deze wet staat op ‘verzwaarde homoseksualiteit’ de doodstraf; en het nieuwe misdrijf ‘promotie van homoseksualiteit’ wordt bestraft met twintig jaar gevangenisstraf. De AHA maakt het illegaal om je te identificeren als lgbtq+, om de mensenrechten van lgbtq+-mensen te verdedigen of om lgbtq+-mensen op welke manier dan ook te steunen.

Er staan levens op het spel, en daarom zijn daden nodig. Niet enkel woorden.

Mensen worden aangevallen, zowel door de veiligheidsdiensten als door burgers die zich gesterkt voelen door de haat die nu bij wet is vastgelegd. De Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties, Volker Türk, heeft zijn ontzetting uitgesproken over het feit dat bijna 600 mensen het slachtoffer zijn geworden van mensenrechtenschendingen en misbruik sinds de wet is aangenomen. Op 3 april bekrachtigde het Oegandese Constitutionele Hof deze wet: een vernietigende uitspraak ten gunste van autoritarisme, haat en discriminatie.

Waar blijft de moedige actie die we nodig hebben om de mensenrechten te verdedigen? Ondanks hun zelfverklaarde waarden en principes op het gebied van mensenrechten, hebben de Europese regeringen hun verontwaardiging beperkt tot het afleggen van verklaringen. Meer nog, nieuwe subsidies werden toegekend aan Oeganda.

Er staan levens op het spel, en daarom zijn daden nodig. Niet enkel woorden. Meer dan een jaar geleden zei de Belgische minister van Ontwikkelingssamenwerking Caroline Gennez dat ‘het nu geen tijd is voor business as usual‘ in Oeganda. Maar business as usual is alles wat België geboden heeft tot nu.

Het Belgische parlement zette een belangrijke eerste stap in de verdediging van de mensenrechten door op 21 maart 2024 unaniem een resolutie aan te nemen waarin de wet en alle vormen van discriminatie en vervolging van de lgbtq+-gemeenschap in Oeganda werden veroordeeld. Nu is het tijd voor de regering van Alexander De Croo om actie te ondernemen.

In 2014 was de premier minister van Ontwikkelingssamenwerking en hij verdedigde toen met overtuiging het recht van Oegandezen op gezondheid. Hij stond erop dat de Oegandese regering stopte met hun rampzalige plan om 240 gezondheidswerkers naar de Caraïben te exporteren, of dat anders hulp zou worden stopgezet. Meneer De Croo, u ondernam toen actie, waarom nu niet?

Zoals in de door het parlement aangenomen resolutie wordt opgemerkt, verslechteren de omstandigheden in Oeganda voor de lgbtq+-gemeenschap nog steeds en is het geweld de afgelopen maanden toegenomen. Het Strategic Response Team van de Coalition for Equality (SRT-CFE) heeft afschuwelijke gevallen van mensenrechtenschendingen gedocumenteerd sinds de wet van kracht werd. Het gaat hier onder andere om invallen in huizen van lgbtq+-mensen, op werkplekken, op evenementen, zelfs in gezondheidszorginstellingen die lgbtq+-mensen helpen. Transpersonen zijn gewelddadig mishandeld, onder andere op de nationale televisie.

Partnerschap opschorten

Oeganda is één van de veertien partnerlanden van België op het vlak van ontwikkelingssamenwerking. Het ministerie van Ontwikkelingssamenwerking is in juni 2023 een nieuw meerjarig partnerschap met Oeganda aangegaan ter waarde van 68 miljoen euro. Bij ondertekening activeerde het ministerie artikel 11 van het partnerschap, waardoor de samenwerking onder verscherpt toezicht kwam te staan op het vlak van mensenrechten en discriminatie.

Volgens minister Gennez: ‘Op die manier komen we niet tussen in democratisch gestemde wetgeving van een ander land, maar zorgen we er wel voor dat er geen sprake kan zijn van discriminatie op basis van seksuele geaardheid in Belgische ontwikkelingsprojecten.’ Minister Gennez kondigde vorig jaar na haar bezoek aan Oeganda aan dat de hulp geheel of gedeeltelijk moet worden stopgezet als er discriminatie wordt vastgesteld.

Ik zou bij de minister willen pleiten om haar woord te houden, omdat er intussen bewijs is gevonden van discriminatie. Jean van Wetter, het hoofd van Belgisch ontwikkelingsagentschap Enabel legde in het Belgische parlement een verklaring af over een gezamenlijke studie van de Universiteit van Mbarara en de KU Leuven — in opdracht van de Belgische ambassade in Oeganda — die duidelijke bewijzen heeft gevonden van discriminatie en uitsluiting.

De toegang tot gezondheidsdiensten en secundair onderwijs wordt in het bijzonder geblokkeerd ‘voor drie groepen: de lgbtq-gemeenschap, vluchtelingen en mensen met een handicap. Deze drie groepen worden gediscrimineerd.’ Er vindt wel degelijk discriminatie plaats door deze wet; waardoor de Belgische overheid de steun aan Oeganda moet stopzetten, totdat de AHA wordt ingetrokken en er een einde komt aan de discriminatie van lgbtq+-mensen.

Naast de belofte van minister Gennez en artikel 11 van het samenwerkingsakkoord tussen België en Oeganda, is er ook de nieuwe parlementaire resolutie die stelt dat als er bewijs van discriminatie wordt gevonden, België zijn financiering aan Oeganda moet ‘heroriënteren, opschorten of stopzetten’. Belgische functionarissen weten dat Oeganda zich niet houdt aan de afspraken die in deze resolutie en in het bilateraal samenwerkingsakkoord werden opgenomen.

De Belgische overheid moet de steun aan Oeganda stopzetten, totdat de wet wordt ingetrokken.

Het heeft een jaar geduurd voordat één Europese regering een resolutie aannam in solidariteit met Oegandezen die strijden voor fundamentele mensenrechten. Meer regeringen moeten de moed hebben om zich achter ons te scharen en Oegandese wetgevers te laten zien hoe geïsoleerd ze ons land maken door deze autoritaire wetten aan te nemen die ingaan tegen de mensenrechten.

Ik bedank degenen die achter ons staan en voor mensenrechten vechten. Aan al wie nu zwijgt: jullie passiviteit is een dekmantel voor homofobe politici die ons uit de Oegandese samenleving willen verwijderen. We hebben jullie solidariteit en actie nu meer dan ooit nodig.

Frank Mugisha is een internationaal erkende Oegandese lgbtq+-mensenrechtenactivist en de uitvoerend directeur van Sexual Minorities Uganda (SMUG), gevestigd in Kampala, Oeganda. Hij heeft een eredoctoraat van de Universiteit Gent voor zijn mensenrechtenwerk. Hij diende als verzoekende partij een vordering in bij het grondwettelijk hof om de vernietiging van de AHA te eisen.