“‘‘België gebruikt de Taliban als excuus om vluchtelingen te weigeren’’

Een betoging in Parijs in september 2021 in solidariteit met de Afghanen die het doelwit vormen van het Talibanregime.

Jeanne Menjoulet (CC BY 2.0)

‘De Taliban zijn toch niet veranderd? Zij zijn nog steeds terroristen, waarom zegt België dat ik terug moet naar een land waar zij de baas zijn?’

‘Krijg ik een negatieve beslissing omdat ik plaats moet maken voor andere vluchtelingen?’

‘Mijn papa heeft me gebeld en om brood gevraagd. Mijn broer en zus mogen niet meer naar school, kan ik hen naar België brengen zodat ze hier wel kunnen studeren?’

Een bloemlezing uit vragen die ik als voogd van zogenaamde ‘niet-begeleide minderjarige vreemdelingen’ krijg. Ze komen van gevluchte Afghaanse jongeren, die vandaag steeds vaker geen erkenning als vluchteling krijgen in België.

Een goed antwoord heb ik niet. Ik kan hen enkel, met het schaamrood op de wangen, zeggen dat ik geen oplossingen heb omdat het Westen heeft besloten dat Afghanistan niet meer ons probleem is.

De enigen die ons nog herinneren aan de catastrofale uittocht bevinden zich op dit moment in onze opvangcentra.

Het is mensonterend hoe de Belgische overheid op dit moment omgaat met Afghaanse vluchtelingen en de humanitaire situatie in het land. Het lijkt alsof we, na de evacuatie van de laatste autochtone Belg uit Afghanistan, het land en zijn inwoners langzaamaan uitgommen en vooral niet herinnerd willen worden aan de manier waarop we het land en zijn inwoners opeens aan hun lot overlieten.

De enigen die ons nog herinneren aan de catastrofale uittocht van de westerse troepen en de gevolgen hiervan, bevinden zich op dit moment in onze opvangcentra. Ook die getuigen zijn we liever kwijt dan rijk.

De situatie in Afghanistan is nochtans ‘bijzonder problematisch’, zo staat te lezen in de mededeling die op 2 maart 2022 op de website van het Commissariaat Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) is gepubliceerd. Maar de erkenning van die problematische situatie is blijkbaar niet van tel bij de niet-erkenning van talrijke Afghaanse vluchtelingen.

In maart werd voor 982 personen van Afghaanse origine een beslissing genomen, 711 onder hen kregen de boodschap dat België ervan uitgaat dat zij veilig kunnen terugkeren naar hun land. Zij krijgen geen bescherming in ons land. Daarom trek ik als voogd nu aan de alarmbel.

Afghanistan na de terugtrekking

Even het geheugen opfrissen: in april 2021 kondigde president Biden het vertrek van de NAVO-troepen aan. Hierna volgde een, voor ons onverwacht, bliksemoffensief van de Taliban: al op 15 augustus 2021 bereikt de beweging de hoofdstad Kaboel.

Het vervolg konden we uitgebreid lezen in de media: een chaotische afronding van de terugtrekking van de westerse troepen, radeloze Afghanen die zich vastklampen aan het landingsgestel van de vliegtuigen, een blokkering van alle humanitaire hulp en de buitenlandse rekeningen van het land, en geen internationale erkenning van het Talibanregime. Sindsdien is het muisstil.

Het is momenteel een quasi onmogelijke opdracht om betrouwbare informatie te verzamelen.

Het is momenteel een quasi onmogelijke opdracht om betrouwbare informatie over Afghanistan te verzamelen. Geen enkel westers land erkent de Taliban als de nieuwe regering. Hierdoor zijn officiële contacten en westerse vertegenwoordiging in Afghanistan onmogelijk.

Ook zijn ongeveer alle journalisten en ngo’s uit het land vertrokken. Gespecialiseerde pers en betrokken organisaties zoals Amnesty International getuigen wel van een zeer grote humanitaire crisis. Ook zij duiden op het feit dat het op dit moment onmogelijk is om voldoende informatie te verzamelen over de mensenrechtensituatie in het land.

Willekeur troef

Wie ons wel een inkijk kan geven, zijn de families en vrienden van de Afghaanse gemeenschap in België. Uit de verhalen die ik uit eerste hand krijg, blijkt vooral dat er willekeur heerst.

Door het gebrek aan organisatie en een centraal gezag beslissen lokale Talibanleiders per provincie, zelfs soms per dorp, naar eigen goeddunken welke regels en wetten gelden. Zij beslissen over de oogst en het voedsel dat iemand aan het regime moet afstaan, de beschikbaarheid van officiële documenten, de rechtspraak volgens de Sharia, de actieve vervolging van ex-overheidspersoneel, de scholingskansen van kinderen (zowel jongens als meisjes), het recht voor vrouwen om te werken en te reizen… Wat vandaag geldt, kan morgen anders zijn.

Ook de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV), bevoegd wanneer een kandidaat-vluchteling in beroep wil gaan tegen een weigering, oordeelde op 4 april 2022 dat er geen landeninformatie voorhanden is waaruit blijkt dat de veiligheidssituatie in Afghanistan zich gestabiliseerd. Volgens de raad is er sprake van grote regionale verschillen die door het CGVS niet in acht werden genomen.

‘Slechte moslims’

Als voogd begeleid ik onder andere een veertienjarige Afghaanse jongen die sinds januari 2020 in België is en nog steeds wacht op een beslissing over zijn lot. Wanneer hij die zal krijgen, zal hij minstens drie jaar uit zijn land van herkomst weg zijn. Hij en heel wat andere Afghaanse minderjarigen en jongvolwassenen, werden “groot” in het Westen, binnen onze cultuur en met onze waarden en normen.

Ze werden hier voor de eerste keer verliefd, ze volgen hier het vak burgerschap op school, ze gaan in onze winkelstraten shoppen, zetten misschien zelfs een piercing of een tattoo, doen een vakantiejob in een restaurant waar ze misschien wel eens een pintje proeven, ze maken hier vrienden in de voetbalclub…

Het huidige regime bestempelt mensen die het land verlaten hebben slechte moslims.

En zelfs al zijn ze na jaren integratie natuurlijk geen identieke kopie van “onze” pubers, kunnen zij eigenlijk wel terugkeren naar een land waar de waarden, normen en de wet wordt bepaald door de Taliban? Het huidige regime bestempelt mensen die het land verlaten hebben als ‘slechte moslims’ en ‘geen goede mensen’. Met een weigering van bescherming tekenen wij mogelijk het doodsvonnis van deze gevluchte jongeren en volwassenen.

Niemandsland

Deze situatie is des te absurder als je weet dat de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ), belast met de organisatie van de terugkeer, aangeeft dat een gedwongen terugkeer naar Afghanistan op dit moment niet mogelijk is. Ook een vrijwillige terugkeer via gespecialiseerde organisaties is op dit moment niet aan de orde. De Vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties (UNHCR) hanteert sinds augustus 2021 en tot nader order een advies voor Afghanen om niet terug te keren. Afghanen die niet mogen blijven, kunnen dus evenmin terug.

DVZ geeft evenwel ook geen tijdelijke verblijfsdocumenten aan diezelfde Afghanen. Zonder een tijdelijk verblijfsdocument hebben deze vluchtelingen geen recht op opvang en kunnen ze niet werken. Afghaanse vluchtelingen rest geen andere keuze dan in het illegale circuit te werken, in kraakpanden te gaan wonen of diefstallen te plegen om voldoende eten te hebben.

Met dit beleid maakt België zich schuldig aan het mensonterend behandelen van mensen in nood. Ons land dwingt hen richting de marge van de samenleving. Blijkbaar geldt de mantra van de Taliban ook hier: ‘geen goede mensen’, niet voor Afghanistan, niet voor België.

Griet Braeye is sinds 2010 vrijwillig voogd van niet-begeleide minderjarige kinderen op de vlucht en staat in contact met heel wat Afghaanse (ex)-minderjarigen en hun families. Daarnaast is ze docent (onder andere vreemdelingenrecht voor sociaal werkers) binnen de opleiding sociaal werk van de Karel de Grote Hogeschool Antwerpen.