“‘Besparingen voor de burgers, gepamper voor de rijken’

© Brecht Goris

‘Het echte gevaar is dat als we genoeg leugens horen, we de waarheid niet meer herkennen.’ Het is een van de eerste zinnen in de beginscène van de geweldige serie Chernobyl.

Zo is er één leugen die ik tijdens mijn studentenjaren als waarheid aannam: dat overheden altijd met een tekort aan geld zitten. Ik las artikels over de duizelingwekkend hoge staatsschuld. Ik hoorde onze machthebbers zweren dat ze niet anders konden dan besparen omdat er geen geld meer was.

In september 2008, aan het begin van een nieuw schooljaar, schreeuwden Brusselse scholen om investeringen. Als kersverse jongerenwerker in Brussel schreeuwde ik mee. Want door een tekort aan infrastructuur vonden duizenden kinderen geen plaats op school. Maar de bevoegde beleidsmakers lieten weten dat er geen middelen waren om dit probleem op te lossen. Er was geen geld. De daarop volgende dagen hoorde niemand ons nog luidop klagen. Want hoe moet je reageren op die dooddoener dat er geen geld is? De overheid kan er toch niets aan doen dat ze geen geld heeft?

Toen viel mijn frank

Nog geen twee maanden later barstte de bankencrisis los, waarop diezelfde beleidsmakers verklaarden dat de overheid de banken moest redden. De meeste Europese landen hadden één of meerdere banken te redden. Voor België waren dat Fortis, Dexia, KBC en zelfs Ethias. Uiteindelijk kregen de vier banken liefst 33 miljard euro, waarvan 20 miljard aan kapitaalparticipatie en 13 miljard aan leningen.

Welke keuzes maken we met het geld dat er wel is?

Dezelfde beleidsmakers die zeiden dat er geen geld was voor onderwijs hadden wel geld om de banken te redden. Toen viel mijn frank en begreep ik dat het geen kwestie van ‘geen geld’, maar van keuzes was. Welke keuzes maken we met het geld dat er wel is?

‘Er is geld’, hoorde ik een machthebber nog nooit zeggen. Niet alleen in België, maar ook in andere landen hoor ik machthebbers in koor zeggen dat ‘er geen geld is’. Iets later voegen ze daar meestal nog aan toe dat ‘er bespaard moet worden, omdat er geen geld is’.

Zo zijn er nog zaken die me opvallen.

Wanneer ik die 33 miljard belastinggeld aan steun voor banken benoem, volgen reacties zoals: ‘Ja, maar we konden toch niet anders dan de banken redden?’.

Wanneer ik het heb over de miljarden euro’s aan cadeaus voor multinationals in ons land, volgen reacties zoals: ‘Ja, maar we kunnen niet anders, want anders trekken die multinationals weg’.

Er is wel geld

De kersverse PISA-cijfers tonen aan dat ons onderwijs er op achteruit gaat. De hoofdreden? Er wordt niet in geïnvesteerd. Waarom zegt niemand dat we ons onderwijssysteem moeten redden? Dat lijkt me voor onze kinderen, kleinkinderen en de toekomst van dit land toch belangrijker dan het redden van de banken.

Zo is er een constante in het beleid van rechtse politici, gaande van Trump in de VS tot Jambon in Vlaanderen: besparen op burgers en geld geven aan de allerrijksten.

Sinds Trump aan de macht is, kregen de allerrijksten liefst 1.500 miljard dollar korting op de belastingen die ze moesten betalen. Een megakorting die bedoeld was om multinationals aan te sporen tot meer investeringen. Maar onderzoek toont aan dat die grote bedrijven geen extra investeringen deden.

Behalve de megacadeau’s die multinationals van de politieke elite krijgt, gaan ze bovendien creatief tewerk om belastingen verder te ontwijken. Zo toont een heel recent onderzoek van Fair Tax Mark aan dat Amazon, Facebook, Google, Apple, Microsoft en Netflix de afgelopen tien jaar in de VS liefst 100 miljard dollar aan belastingen ontweken.

Hoewel Trump tijdens zijn campagne verkondigde het voor de gewone Amerikaan op te nemen en diegenen die worden uitgesloten, besloot hij onlangs om te besparen op voedselbonnen voor Amerikanen die in armoede leven. De reden? ‘Er is geen geld en er moet bespaard worden.’ En dat terwijl de superrijken 1.500 miljard dollar korting kregen.

Voor de lezer die nu denkt: ‘Dergelijke toestanden heb je niet in ons land’, berekende expert fiscaliteit en kamerlid voor PVDA Marco Van Hees dat de vijftig grootste multinationals in België in 2018 liefst 48 miljard euro winst maakten. Hierop betaalden ze 800 miljoen belastingen, oftewel 1,7 procent.

Bovendien krijgen de superrijken in ons land niet alleen allerlei kortingen en legale manieren om belastingen te ontwijken. Ze krijgen ook veel subsidies. Een voorbeeld:

Farmabedrijven in België kregen de afgelopen vijf jaar 2,8 miljard euro aan steun van ons belastinggeld. Bovendien zitten ze al twaalf jaar in een fiscaal gunstregime, waardoor ze bijzonder weinig belastingen betalen. Volgens Van Hees betalen die bedrijven minder dan 1 procent belastingen. In ruil zouden de farmabedrijven nieuwe medicijnen ontwikkelen en onze medicijnen goedkoper maken.

Maar in werkelijkheid worden medicijnen steeds duurder en werd het RIZIV-budget voor terugbetaling van medicijnen in 2018 met 392 miljoen euro overschreden. ‘Vooral nieuwe, vaak peperdure geneesmiddelen zorgen voor een ontsporing van het budget. En dat terwijl de klinische meerwaarde vaak onzeker is’, zei CM-voorzitter Luc Van Gorp in Het Laatste Nieuws (30 april 2019).

We besteden miljarden euro’s belastinggeld aan subsidies om medicijnen goedkoper te maken, terwijl ze ieder jaar duurder worden.

We besteden met andere woorden miljarden euro’s belastinggeld aan subsidies om medicijnen goedkoper te maken, terwijl ze ieder jaar duurder worden. Er is bijgevolg meer belastinggeld nodig om die pillen te kunnen betalen, als ze al terugbetaald worden via de mutualiteiten, wat niet altijd het geval is. ‘Of hoe de kassa twee keer langs dezelfde kant rinkelt’, vatte Het Laatste Nieuws het kort en krachtig samen (18 november 2019).

Een van die bedrijven is Janssen Pharmaceutica, dat in de top vier staat van bedrijven die het meeste geld kregen uit die 2,8 miljard euro subsidies. Op 5 december 2019 kreeg Janssen Pharmaceutica acht miljoen euro van de Vlaamse regering om geothermische boringen uit te voeren. Met die boringen wil het bedrijf warm water van 2,4 kilometer diepte onder de grond halen, om daarmee haar gebouwen te verwarmen. In 2018 maakte Janssen Pharmaceutica meer dan een miljard euro winst, waarop het slechts 0,6 procent belastingen betaalde.

Waarom liggen we niet wakker van het feit dat multinationals die miljarden euro’s winst maken, miljarden euro’s krijgen van ons belastinggeld?

Waarom liggen we niet wakker van het feit dat de Vlaamse regering acht miljoen euro cadeau geeft aan Janssen Pharmaceutica, terwijl ze tientallen miljoenen bespaart in kunsten, cultuur, sociaal werk, welzijn, enzovoort?

‘Omdat er,’ je kan het al raden, ‘geen geld is’?

‘Zij krijgen het allemaal in de schoot geworpen’

Waar heel wat Vlamingen blijkbaar van wakker liggen zijn de vluchtelingen in de asielcentra. Van Bilzen tot Bredene. ‘Zij krijgen het allemaal in de schoot geworpen’, zegt een inwoonster van Bredene aan een journalist van De Morgen over asielzoekers. De journalist ging langs in het asielcentrum van Bredene en zag wat die asielzoekers in de schoot geworpen kregen: ‘Brood, een snede champignonworst, soep en het grootste “luxeartikel” in het welkomstpakket: een fles shampoo.’ (DM, 4/12/19)

Twee jaar geleden gaf ik in Aartrijke, op zo’n 20 kilometer van Bredene, een lezing voor een groep senioren. Na het gesprek dronk ik met hen een koffie en at een stuk taart. Een sympathieke dame naast me, zorgde goed voor me.

Ze zei: ‘Weet je wat het echte probleem is?’. En voor ik kon antwoorden ging ze verder: ‘De vluchtelingen. Die verblijven in viersterrenhotels. Als ze in asielcentra zitten krijgen ze 1.000 euro per maand. Bijna evenveel als mijn pensioen.’

Ik vroeg waar ze die informatie vandaan haalde. Van e-mails die ze regelmatig kreeg, zei ze. Ik wist meteen waarover het ging. Het zijn kettingmails vol nepnieuws, die vooral bij senioren worden verspreid.

Ik vertelde haar dat die informatie niet juist was. ‘Een asielzoeker in een asielcentrum krijgt 29,6 euro per maand en geen 1.000 euro’, zei ik. Ze luisterde, maar overtuigd was ze niet. Ik begrijp haar, net als de dame uit Bredene en vele andere Vlamingen. Als ze van politici, media, via kettingmails, sociale media en mensen in hun omgeving constant leugens geserveerd krijgen, is het nog moeilijk om ‘de waarheid te herkennen’.

Mensen liggen wakker van die 29,6 euro per maand die asielzoekers krijgen. Ze zijn verontwaardigd, kwaad, soms racistisch en zelfs gewelddadig zoals de brand in Bilzen aantoont.

Diezelfde mensen liggen niet wakker van het feit dat multinationals en rijke mensen jaarlijks miljarden euro’s belastinggeld cadeau krijgen. Terwijl hun belastinggeld op de bankrekeningen van superrijke CEO’s en aandeelhouders terechtkomt, denken ze naar de asielzoekers gaat.

Dit is niet alleen het geloven van leugens en het niet herkennen van de waarheid. Dit is slachtoffer zijn van een realiteit die je niet ziet omdat je belogen en afgeleid wordt. Velen die de gevolgen van besparingen moeten ondergaan, begrijpen daardoor niet wat er aan de hand is en (willen) het gepamper van de rijken niet zien.

Nochtans zijn de gevolgen van besparingen zeer bepalend. Pas verschenen onderzoek van de Universiteit Antwerpen bracht aan het licht dat de helft van de onverwachte overlijdens in onze ziekenhuizen te maken hebben met een tekort aan verpleegkundigen. ‘Daarom ijveren we al jaren voor een betere financiering en meer verzorgend personeel, zodat we de veiligheid van de patiënten en de kwaliteit kunnen bewaken en ervoor kunnen zorgen dat er minder mortaliteit is’, aldus Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder van de koepel van de Vlaamse algemene ziekenhuizen. (VRT, 5 december 2019)

Daarom mogen we ons niets meer laten wijsmaken door machthebbers. Daarom moeten we op alle mogelijke manieren in verzet komen tegen besparingen. Daarom moeten we eisen dat er een einde komt aan het gepamper van de multinationals en de superrijken zodat deze hun belastingen correct betalen zoals elke burger in dit land.

Bleri Lleshi is vanavond (10 december) te gast op onze MO*lezing over ongelijkheid in De Roma. Er zijn nog plaatsen voor deze MO*lezing. Alle info vind je hier.