“‘‘Beste VRT, de klimaaturgentie is te groot voor desinformatie op basis van sprookjes en foute cijfers’’

‘Nodig je in een debat over degrowth iemand uit het vakgebied uit of het equivalent van een flat earth-filosoof?’

Trekky0623 (Wikimedia Commons)

Wie vandaag nog vasthoudt aan de achterhaalde logica dat “groene groei” het klimaatprobleem zal oplossen, staat buiten de vakgebieden van de ecologische economie en klimaatwetenschap, schrijft geograaf en onderzoeker Nick Meynen. ‘En toch nodigt VRT zulke “experts” uit voor een televisiedebat. Het resultaat? Erudiet verpakte desinformatie.’

Wat was de grootste conferentie in het Europees Parlement tijdens de legislatuur van Ursula von der Leyen? Dat was de Beyond Growth-conferentie van 15-17 mei, georganiseerd door alle grote politieke groepen in het Europese parlement. 2536 mensen namen ter plekke deel en nog eens bijna 5000 online. Ook de top van de Europese Commissie deed mee. Net als 150 experts, waaronder econoom en Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz en econome Kate Raworth. Het leek wel een Tomorrowland voor iedereen met interesse in economie, milieu en de relaties ertussen.

Maar wie nodigt De Afspraak uit om al die expertise compleet belachelijk te maken? Maarten Boudry, die in alle debatten over een economie voorbij de groei-afhankelijkheid totaal niet aanwezig was en is. Het gevolg van die redactionele keuze: erudiet verpakte desinformatie.

Boudry zei wel dat hij cijfers mee had. Zo volgde zijn bewering dat Frankrijk, Zweden en Duitsland hun uitstoot halveerden in de laatste 50 jaar, terwijl hun economieën in dezelfde periode dubbel zo groot werden. Dat is niet gewoon creatief met cijfers zijn. Dat is pure desinformatie.

Neem nu Frankrijk. Vandaag stoten de Fransen gemiddeld zo’n 11 ton per capita uit. Dat verschilt niet veel dan wat het 50 jaar geleden was, en is dus zeker niet de helft minder waarover Boudry spreekt. Zelfs de Franse overheid, die om politieke redenen al wat selectievere en rooskleurigere cijfers gebruikt, spreekt over 9 ton per capita, 53% hoger dan de cijfers waar Boudry zich op baseert.

En er was in 2007 al wetenschappelijk onderzoek waaruit bleek dat de CO2-uitstoot in Frankrijk parallel stijgt met de economie en een directe oorzakelijke relatie op lange termijn aantoonde. Sinds de publicatie van die wetenschappelijke paper is er wel een verandering zichtbaar, maar die komt niet in de buurt van wat Boudry in De Afspraak kwam beweren.

Hoe komt dan dat die cijfers zo verschillen met de data die Boudry hanteert? Omdat CO2-emissies op veel verschillende manieren berekend kunnen worden. Zo houden de cijfers waarop Boudry zich baseert wel rekening met handelsstromen, maar niet met veranderingen van landgebruik, als gevolg van consumptie, zoals ontbossing. En die cijfers houden ook geen rekening met alle producten, maar alleen de “koolstofintensieve”.

Eender hoe staan de échte cijfers, of het nu 11 ton of 9 ton is, zéér ver af van de 2 ton die in lijn zou zijn met het Klimaatakkoord van Parijs. Toch gaat het volgens de grote Maarten-Boudry-Hocus-Pocus-Cijfer-Show goed met de “groene groei” als oplossing voor de klimaatcrisis en dient Frankrijk als bewijs. Dat is gewoon een leugen.

De Keeling Curve, de grafiek waarmee al sinds 1958 bijgehouden wordt hoeveel CO2 zich in de atmosfeer bevindt, liegt niet. In de praktijk loopt onze aanpak van het nog steeds groeiende klimaatprobleem dus compleet mis, gebaseerd op echte feiten.

Keeling Curve (CC BY 4.0)

Het is één ding om te beweren dat een rivier van een halve meter diep eigenlijk een meter diep is. Veel erger is vervolgens iedereen te gaan zeggen dat die rivier de facto doorwaadbaar is.

Het is onmogelijk om op een intellectueel eerlijke wijze over groene groei als oplossing voor het klimaatprobleem te spreken. In de eerste plaats moet de ontkoppeling van economische groei en de uitstoot van broeikasgassen sterk genoeg zijn. Met andere woorden: ook al daalt de uitstoot, dan nog moet ze snel genoeg dalen om een point of no return te vermijden.

Tegenover Boudry in De Afspraak, wees Anuna De Wever daar zeer terecht op. Er is werkelijk nul bewijs dat die ontkoppeling wereldwijd snel genoeg en volgehouden gebeurt. Nul.

De bewijslast dat “groene groei” het klimaatprobleem zeker niet zal oplossen is zelfs zo verpletterend dat wie nog vastklampt aan die achterhaalde logica zich buiten de vakgebieden van de ecologische economie en klimaatwetenschap bevindt, vakgebieden waar data de basis van alles vormen. Redenen daarvoor zijn meestal specifiek, carrière-gerelateerd en vermoedelijk ook emotioneel uit eigenbelang (uit onwil om fouten toe te geven, bijvoorbeeld).

Maar in tijden van ecologische urgentie is er geen ruimte om de publieke opinie te desinformeren met sprookjes, terwijl je de mensen die aan oplossingen werken belachelijk worden gemaakt met foute cijfers.

Er is geen hotline om een pauze te vragen voor droogtes en klimaatrampen.

Er is ook geen hotline om een pauze te vragen voor droogtes en andere klimaatrampen, zoals onze premier dat blijkbaar denkt. In dit debat zijn net de data van belang die komen van gereputeerde wetenschappelijke instanties. Ik denk maar aan: de European Environment Agency, het VN-klimaat panel of IPCC, wetenschappelijke tijdschriften zoals Science en Nature of de studie Decoupling Debunked uit 2019 van de Franse econoom Timothée Parrique.

Als de grootste conferentie in het Europese Parlement tijdens deze legislatuur over Beyond Growth gaat, is dat omdat de harde wetenschap al voorbij de mythe van groene groei is en duizenden mensen willen weten hoe het wél kan. Het kan ook anders, met een degrowth-transitie naar een groei-onafhankelijke economie, hier in Europa.

Volgens de Europese Commissie is desinformatie – waar MO* onlangs nog een heel nummer over bracht - valse of misleidende inhoud verspreiden met economisch of politiek gewin als doel en publieke schade als gevolg. Boudry’s boekenverkoop is economisch gewin, de inhoud die hij kwam verspreiden is bewust misleidend en de publieke schade is enorm.

Boudry klaagt dat degrowth het politieke draagvlak voor klimaatactie ondergraaft … door zelf het draagvlak met desinformatie en metaforen te ondergraven.

Boudry kwam niet naar De Afspraak om te filosoferen. Hij kwam goochelen met selectieve cijfers, zaken framen en de kijkers misleiden. Hij slaagde daar nog grotendeels in ook, omdat zijn desinformatie niet eens in vraag werd gesteld door de moderator. Er werd door Boudry geklaagd dat degrowth het politieke draagvlak voor klimaatactie ondergraaft … door zelf het draagvlak voor échte klimaatactie met desinformatie en metaforen te ondergraven.

Het feit alleen al dat de Beyond Growth-conferentie de grootste conferentie van de afgelopen 4 jaar in het Europees Parlement was, over eender welk thema, wijst op een publiek draagvlak, dat zijn politieke vertaling nog aan het zoeken is. En ja, in het post-truth tijdperk van de politiek zou het kunnen dat die vertaling er maar erg moeilijk komt. Dat zegt dan vooral iets over de staat van de politiek én de desinformerende media, dan over de staat van de wetenschap en waarheidszoekers.

Dat het publieke draagvlak er is voor een degrowth-transitie naar een groei-onafhankelijke economie blijkt, ondanks dit soort wantoestanden, al jaren uit talrijke peilingen in heel Europa. Dat is natuurlijk tegen de zin van een filosoof wiens reputatie afhangt van wat hij “vooruitgangsoptimisme” noemt. Goed nieuws verkoopt.

De foute framing bleef niet bij slecht gekozen cijfers. De man die ernstige wetenschappers wegzet als doemdenkers beweerde plotseling dat bij degrowth alleen de armste 10% niet zal moeten inleveren en de resterende 90% wel. Het is eerder omgekeerd: bij de huidige groei heeft enkel de rijkste 10%, zoals hij, voorlopig niet veel vrezen. Maar bij een degrowth-transitie is dat wel het geval. Daarna volgde nog zijn bewering dat Anuna De Wever bij de rijkste 1% behoort en een consultant is, wat een dubbele leugen en laster en eerroof was.

Om te weten waar de degrowth-transitie naar een niet van groei afhankelijke economie écht voor staat is er de open brief van 442 experts en organisaties die in 23 talen bestaat en in tientallen media verscheen, waarvan ik de initiatiefnemer was. Of er is het magazine Imagining Europe Beyond Growth, met 18 artikels en interviews. Of er zijn de honderden wetenschappelijke papers over degrowth. Of er zijn de 27 debatten van hoog niveau in het Europees Parlement, die online te vinden zijn. Of er was deze recente podcast. Kansen genoeg om erover te leren.

Vooruit-parlementslid Hannes Anaf, die ook te gast was bij De Afspraak, gaf aan dat niemand van zijn partij bij de Beyond Growth-conferentie betrokken was. ‘Dit komt weer neer op een individualisering van het probleem’, reageerde hij.

Excuseer? Precies het omgekeerde is waar: degrowth staat voor een collectieve aanpak van het geïndividualiseerde probleem. Het staat voor een overheid die zijn zorgplicht opneemt op een rechtvaardige en democratische manier, in plaats van de verantwoordelijkheid door te schuiven naar het individu. Anaf had net zo goed kunnen zeggen dat het neoliberalisme moet ophouden zoveel macht aan de staat terug te geven, dat had even correct geweest.

Dus beste VRT, waarom nodigen jullie het equivalent van een flat earth-filosoof uit om het publiek te desinformeren?

In alle geval was het debat bij De Afspraak die naam niet waardig. Dit was een show, plat populisme, laster en desinformatie die niet thuishoort op een publieke omroep waar u en ik belastingen voor betalen. Astrofysicus Aurélien Barrau, ook aanwezig op de Beyond Growth-conferentie, stelde er de volgende vraag: nodig je flat earthers ook uit voor een conferentie van fysici?

Dus beste VRT, mijn vraag aan jullie: als er een conferentie over degrowth wordt georganiseerd, waarom nodigen jullie dan het equivalent van een flat earth-filosoof uit om het publiek te desinformeren?

Nick Meynen is geograaf, conflictexpert, onderzoeksjournalist en senior beleidsmedewerker systeemverandering bij European Environmental Bureau. Hij is auteur van het boek “Frontlijnen. Een reis langs de achterkant van de wereldeconomie”.