“‘De dief van Afrikaans erfgoed is geen dief ’

Vijf activisten namen vorige week een beeld mee uit het Afrika Museum in Berg en Dal in Nederland. Volgens auteur en opiniemaker Alphonse Muambi is er geen sprake van diefstal: ‘De dief van Berg en Dal is geen dief. De maatschappij heeft hem tot dief gemaakt.’ De activisten werden aangehouden, zijn intussen vrijgelaten en moeten zich in januari voor de politierechter verantwoorden.

‘Hey politie, hou op met het oppakken van de dief want de dief is geen dief. Het is de maatschappij die hem tot dief maakt.’

Ooit, in de straten van Kinshasa in de Democratische Republiek Congo, hoorde ik een meisje dit zelfgemaakte liedje zingen. Ik stond versteld naar haar te staren, naar haar te luisteren. Zij zong filosofie, zij zong het leven, het hele leven.

Deze dief is geen dief, hij is een weldenkend mens met gezonde zintuigen.

Toen ik hoorde dat een dief in het Afrika Museum in Berg en Dal was aangehouden moest ik aan dat straatmeisje van Kinshasa denken. Ik voelde de behoefte om met de megafoon naar het Nederlandse politiebureau te stappen om dat liedje luidkeels te zingen, want deze dief is geen dief, hij is een weldenkend mens met gezonde zintuigen, waarvan ‘voelen’ bij hem het meest ontwikkeld is.

Hij voelde dat emotioneel waardevolle objecten van zijn voorouders in het Afrika Museum in Berg en Dal lagen en hij kwam die rustig ophalen. Punt uit. Gestolen objecten horen terug te gaan naar de eigenaars.

Eenheid van Afrika

Mwazulu Diyabanza Siwa Lemba is net als ik afkomstig uit ‘de grote Congo’, een gebied dat – voor missionarissen uit Europa met Jezus in de ene en de zweep in de andere hand arriveerden – uit georganiseerde koninkrijken bestond. Congo was een van die koninkrijken. Het is niet de eerste keer dat deze man in een museum is binnengestapt om gestolen waardevolle spullen van zijn voorouders terug te nemen.

Dat doet hij niet in zijn eentje maar samen met zijn mouvement Unité Dignité Courage (Eenheid Waardigheid Moed) en zijn echtgenote, zoals hij het zelf zegt, voor de eenheid van Afrika.

In juni stapte hij het Musée du quai Branly binnen in Parijs. In augustus was hij bij het Belgische museum in Tervuren. Ook daar, net als in het museum in Berg en Dal, pakte hij objecten mee die hem toebehoorden.

In Berg en Dal werd hij opgepakt omdat hij simpelweg zijn spullen terug wilde halen. De man zit nu vast bij de politie voor verhoor, in plaats van het museum dat gehoord zou moeten worden wegens diefstal. Het is een omgekeerde wereld.

Mwazulu belichaamt de soldaat die zijn vader was én de moedige Emery Patrice Lumumba. Zijn vader was adjudant in het leger van Mobutu. Mwazulu heeft op een katholieke school gezeten tot hij, met filosofie in zijn lesrooster, zijn middelbare school afrondde. Zelfstudie Internationale Betrekkingen en reizen naar de Caraïben, Europa en verschillende landen binnen Afrika volgden. Die maakte hij om te begrijpen wat zijn mensen is aangedaan, wat nog van hun religie, beschaving en waarden die vroeger, toen het continent nog niet in contact was gekomen met de westerse beschaving, is overgebleven.

De val van de Muur

Als dertienjarige was hij al politiek actief binnen de Union pour la démocratie et le progrès social (UDPS), een partij die Congo in de jaren negentig na de val van de Berlijnse Muur in het democratisch universum loodste.

Tijdens zijn reizen ontdekte hij de Afrikaanse religies in de Caraïben waar de zijnen met hun wortels, waardigheden, en geloof uit Afrika zijn geplukt door Nederlanders, Portugezen en Fransen tijdens de periode van de Atlantische slavenhandel.

De geschiedenis is nooit lang geleden. Die wordt vervoegd in het verleden, in het heden en in de toekomst, als onze eigen schaduw.

Hij ontdekte ook de grote hypocrisie van de westerse correcte democraten die Afrikaanse corrupte dictators vrolijk ondersteunen. Toen sloeg zijn strijd om. Afrika moest een land, de Verenigde Staten van Afrika, worden. Net zoals Emery Patrice Lumbumba dat graag wilde.

Maar Lumumba werd door Amerikanen en Belgen gedood, in stukjes gehakt, de tanden werden uit zijn gebit gerukt, zijn vingers afgesneden, als trofee meegenomen naar België. De rest van het lichaam werd in zuur opgelost om elke spoor te wissen.

Van die vingers en de tanden blijft maar één tand over, die de familie van Lumumba recent bij de griffier in België mocht komen ophalen. Zo had de rechter besloten. Mwazulu heeft de voornaam van Lumumba: Emery.

Doe normaal en wees beschaafd

Terug naar de dief van Berg en Dal die geen dief is, maar een activist. Laat hem vrij en luister naar hem. Wat hij wil, is wat in de afgelopen weken de _#_BlackLivesMatter-demonstranten willen en zeggen: doe normaal en wees beschaafd. Meer wil hij niet, want als je normaal doet en beschaafd bent, ga je niet gestolen emotionele waardevolle objecten van andere volkeren in je museum houden en daar geld aan verdienen zonder een cent terug te geven aan de Afrikaanse eigenaars.

Wij zouden beter naar mensen zoals Mwazulu Diyabanza Siwa Lemba moeten luisteren. Hij vertelt de geschiedenis in de praktijk, de geschiedenis die ook achter de Zwarte Piet-discussie zit. Alleen gaat het bij Zwarte Piet louter om ‘gevoel’, het is geen beeld in een museum dat je zomaar even kan pakken.

Wij zouden moeten stoppen met het uiten van zelfgemaakte betekenisloze kreten als ‘verjaring’, zoals een Nederlandse vriend tegen me zei (‘het is zo lang geleden’). De geschiedenis is nooit lang geleden. Die wordt vervoegd in het verleden, in het heden en in de toekomst, als onze eigen schaduw.

We zouden ook moeten stoppen vragen te stellen als aan wie die objecten toebehoren. Die behoren toe aan de mensen, de culturen, de landen waarvan ze geroofd zijn. Voor hen die beroofd zijn, gaat het niet om objecten, maar om symbolen van politieke machtswissels, maatschappelijke organisaties, geloof en goden. De kolonisator heeft binnen de culturele sfeer het beeld van Jezus met de bijbel en de zweep opgelegd.

Luister naar het straatmeisje van Kinshasa

Ook het rommelen met en vervalsen van de geschiedenis is niet leuk. Zoals ik het altijd zeg; de geschiedenis van Congo is als een dode. Zolang die zijn waardige rustplek nog niet heeft gevonden, zal hij boven ons blijven hangen en te allen tijde in verschillende vormen ons tot orde blijven roepen, zoals nu gebeurde in het museum in Berg en Dal.

Luister naar het straatmeisje van Kinshasa. Hij is geen dief. De maatschappij heeft hem tot dief gemaakt.

Dit opiniestuk verscheen eerder bij Muambi International Network.