Jelle Goossens
Klimaatverandering, landbouw en voeding
“‘De grondoorzaken van migratie liggen ook op ons bord’
Terwijl de wereld samenkomt in Marrakech voor de ondertekening van een migratiepact, is er ook de klimaattop in Katowice, Polen. Een toevalligheid van de internationale agenda, die onbedoeld een verband blootlegt dat in de besluitvorming amper naar voren komt. Want wie de grondoorzaken van migratie wil aanpakken, komt onvermijdelijk bij klimaatverandering uit – en zo ook bij landbouw en voeding.
© Rikolto
De beelden, even spectaculair als triest, bereikten recent nog onze schermen: de karavaan van wanhopigen die vanuit Guatemala, Honduras and El Salvador richting Verenigde Staten trekt. Op de vlucht voor het (bende)geweld en de armoede in eigen land, zo wordt terecht aangehaald. Toch wordt daarmee de onderliggende oorzaak onaangeroerd gelaten.
Geweld is de aanleiding, klimaatverandering de oorzaak, boeren de eerste slachtoffers
“De focus op geweld, vertroebelt het grotere plaatje”, zegt onderzoeker Robert Albro in The Guardian. “Mensen verhuizen door een of andere vorm van voedselonzekerheid. Mensen migreren er omdat ze niets te eten hebben. Daar zit een sterke link met klimaatverandering. Precies in deze regio zien we dat grote onstabiliteit in het klimaat een enorme impact heeft op de voedselzekerheid van de regio.”
Een derde van de tewerkstelling in Centraal-Amerika is verbonden met landbouw. Elke klap voor de landbouw, is dus een klap voor de ganse regio. En die klappen waren de voorbije jaren talrijk.
“Klimaatverandering laat zich sterk voelen in de droogtegordel van Centraal-Amerika, die loopt van Zuid-Mexico tot Panama”, vertelt mijn collega Guillermo Gutierrez die voor Rikolto (Vredeseilanden) de projecten rond groenteteelt coördineert. “Extreme droogte, onvoorspelbare regens en bodemerosie, maken dat de oogsten en dus ook de inkomens onder druk staan. Alleen al de voorbije 2 jaar ging 70 tot 80 percent van de maïs- en bonenoogst verloren – net de 2 belangrijkste voedingsgewassen in onze regio. In sommige delen van Nicaragua overleven hele families van het geld dat ze van gemigreerde familieleden ontvangen.”
Wat voor Centraal-Amerika geldt, geldt voor de rest van de wereld. In een eerste fase blijft die migratie intern – richting steden. Maar als daar geen toekomst ligt, gaat de verplaatsing naar verdere oorden.
‘Klimaatverandering laat zich sterk voelen in de droogtegordel van Centraal-Amerika, die loopt van Zuid-Mexico tot Panama’, zegt Guillermo Gutierrez
© Rikolto
De oorzaak (en oplossing) van veel problemen
Klimaatverandering, waterschaarste, armoede, dalende biodiversiteit, migratiestromen,… Het is opvallend hoe al die globale problemen zich terug laten leiden naar een voedselsysteem dat zich vastrijdt. Maar als daar het probleem ligt, ligt er ook de oplossing.
“Duurzame voedselsystemen zijn een groot deel van antwoord op de migratiecrisis”, zo schreef dr. Bram Govaerts op Wereldvoedseldag. Bram is Internationaal Directeur Strategische Innovatie van het CIMMYT (een non-profitorganisatie voor internationaal onderzoek naar maïs en tarwe). Zelf werkt hij in Mexico – een land dat ook grote migratie kent – aan de verbetering van landbouwsystemen voor tarwe en maïs. Boeren, onderzoekers, ngo’s, bedrijven en politici werken samen. Met resultaat: meer productie, meer inkomens dankzij duurzame landbouw op basis van natuurbehoud.
Toen ik de nieuwberichten over Honduras zag, dacht ik terug aan het verhaal op onze website van Leo Dan Ecueda, een voormalige koffieboer uit Guanacaste, Honduras. Nadat zijn koffieplantage verwoest werd door koffieroest (een schimmelziekte), trok hij naar de VS om er in de bouw te werken. Zijn plan draaide niet uit zoals verwacht, waardoor hij toch terugkeerde naar Honduras. Maar na enkele jaren pikte hij de draad van landbouw weer op. Niet in koffie, maar in cacaoproductie, die hij combineert met bananenteelt. Dankzij de juiste omkadering en de samenwerking met een geëngageerd chocoladebedrijf, groeit zijn onderneming even hard als zijn eigenwaarde. Door aan agrobosbouw te doen, bloeit de biodiversiteit op zijn plantage en zorgt de cacaoteelt voor herbebossing.
Er is geen reden waarom dit soort verhalen uitzonderingen moeten blijven. “Systeemverandering” klinkt als iets heftigs en onmogelijks, maar er zijn genoeg van deze voorbeelden. Uitgeschreven in enkele paragrafen klinkt het altijd te simpel. Toch is werken aan een rechtvaardig en milieuvriendelijk voedselsysteem een realistischer optie dan de vergeefse pogingen die regeringen vandaag doen om migratie te stoppen.
“Als we inzetten op veerkrachtige agro-voedselsystemen in Europa, Noord-Afrika en de rest van de wereld, wordt het sluiten van grenzen en parkeerplaatsen aan autosnelwegen een non-topic”, besluit Bram Govaerts in zijn stuk.
Jelle Goossens is Communications Officer bij Rikolto (Vredeseilanden)