“‘‘De klimaatverandering maakt ons ziek’’

De mensen die het zwaarst worden getroffen door deze klimaatgerelateerde gezondheidsproblemen hebben vaak het minst gedaan om ze te veroorzaken. Veel inwoners van Bangladesh, Mozambique en Pakistan hebben niet eens een auto. Toch lijden zij onder de overstromingen, cyclonen en de stijging van de zeespiegel die het gevolg zijn van de emissies van de ontwikkelde landen.

Rawpixel (CC0)

De wereld ver verwijderd is van de doelstelling van het klimaatverdrag van Parijs, schrijven Naveen Rao en Eloise Todd. Er moet gezamenlijk actie worden ondernomen om de klimaatdoelstelling van 1,5°C nieuw leven in te blazen – en dat begint met de erkenning dat klimaat en gezondheid deel uitmaken van hetzelfde gesprek. ‘Ze kunnen en moeten samen worden aangepakt’.

Een dag voor het begin van de jongste conferentie van de Verenigde Naties over klimaatverandering (COP27) publiceerde een groep mondiale deskundigen, bijeengeroepen door The Lancet, een rapport over de schadelijke gezondheidseffecten van de klimaatverandering. Hun conclusie was even schokkend als duidelijk: de menselijke gezondheid is overgeleverd aan de genade van fossiele brandstoffen.

Helaas bleef gezondheid onderaan de prioriteitenlijst van COP27 staan. In het nevenpaviljoen van de Wereldgezondheidsorganisatie werden wel enkele belangrijke gesprekken gevoerd over gezondheid. Deze gesprekken kwamen bijzonder gelegen, gezien de huidige coronagolf, aangewakkerd door de nieuwste Omicron-subvarianten, in Europa en de Verenigde Staten. Maar afgezien van een ʻ_blink-and-you-miss-it_ʼ-vermelding in de preambule maakt de COP27-verklaring geen wezenlijke melding van het verband tussen klimaat en gezondheid.

Dat is een flagrant verzuim. Het verband tussen klimaat en gezondheid is diep en veelzijdig. Denk bijvoorbeeld aan hoe de opwarming van de aarde en ongekende overstromingen de verspreiding van muggen – dragers van ziekten zoals knokkelkoorts, malaria en het Zika-virus – hebben bevorderd tot ver buiten hun traditionele broedplaatsen. Als er niets wordt gedaan, zal zika tegen 2050 nog eens 1,3 miljard mensen bedreigen en zal knokkelkoorts tegen 2080 maar liefst 60 % van de wereldbevolking treffen.

Vrijwel iedereen in India heeft het gezondheidsprofiel van een roker, simpelweg vanwege de luchtvervuiling.

Ook door klimaatgedreven migratie en krimpende dierlijke habitats neemt het risico toe dat virussen en bacteriën van dierlijke gastheren op mensen overspringen – net zoals SARS-CoV-2, het virus dat covid-19 veroorzaakt, dat waarschijnlijk heeft gedaan. Dit maakt een nieuwe pandemie steeds waarschijnlijker.

De opwarming van de aarde verergert ook de luchtverontreiniging en daarmee chronische niet-overdraagbare ziekten zoals astma en COPD. Arvind Kumar, die de Lung Care Foundation in Delhi heeft opgericht, betreurt het dat vrijwel iedereen in India het gezondheidsprofiel van een roker heeft, simpelweg vanwege de luchtvervuiling. In feite sterven jaarlijks bijna 1,7 miljoen Indiërs aan de gevolgen hiervan.

De mensen die het zwaarst worden getroffen door deze klimaatgerelateerde gezondheidsproblemen hebben vaak het minst gedaan om ze te veroorzaken. Veel inwoners van Bangladesh, Mozambique en Pakistan hebben niet eens een auto. Toch lijden zij onder de overstromingen, cyclonen en de stijging van de zeespiegel die het gevolg zijn van de emissies van de ontwikkelde landen.

Gelukkig kunnen belangrijke lessen uit de reactie op de pandemie ons helpen om de gezondheidsuitdagingen van de klimaatverandering aan te pakken. Om te beginnen hebben we een revolutie nodig in het verzamelen en analyseren van gegevens. Tijdens de pandemie zijn de wereldwijde systemen voor het verzamelen en delen van relevante gegevens aanzienlijk verbeterd, maar we gebruiken nog steeds slechts een klein deel van de gegenereerde informatie. Erger nog, de gegevens zijn vaak in siloʼs verdeeld.

Om een vollediger beeld te krijgen van de gezondheidseffecten van de klimaatverandering moeten we klinische, epidemiologische en genomische gegevens uit de gezondheidszorg integreren met diverse niet-gezondheidsgegevens, onder meer over weerpatronen, afvalwaterbewaking, consumentengedrag en zelfs sociale media en mobiliteit. Nieuwe open-source platforms zoals Global.health zijn een belangrijke stap in de goede richting, maar er moet nog veel meer worden gedaan.

De maatregelen om de klimaatcrisis aan te pakken blijven mager.

Een andere les van de pandemie is dat, om niet opnieuw af te glijden in de cyclus van paniek en verwaarlozing, elke veerkrachtagenda duurzame financiering vereist. Toen covid-19 uitbrak, handelden tal van mondiale actoren – met name op het gebied van vaccinonderzoek – met ongekende snelheid en coördinatie.

Maar terwijl met grote bedragen kortetermijninitiatieven werden gesteund, is daarna lang niet genoeg geïnvesteerd in pandemiepreventie en -paraatheid. Evenzo hebben regeringen weliswaar gereageerd op enkele van de onmiddellijke dramatische gevolgen van de klimaatverandering, zoals natuurrampen, maar de maatregelen om de klimaatcrisis aan te pakken blijven mager.

Als eerste stap moeten de wereldleiders de Bridgetown Agenda steunen, die tot doel heeft de mondiale financiering voor de eenentwintigste eeuw te hervormen, onder meer door ervoor te zorgen dat deze financiering klimaatmaatregelen en preventie van pandemieën ondersteunt. Zij moeten ook elke gelegenheid aangrijpen om klimaat- en gezondheidsvraagstukken bij internationale fora met elkaar te verbinden, onder meer op de VN Biodiversiteitsconferentie van deze maand in Montreal.

Een laatste belangrijke les van de COVID-19-pandemie is dat een doeltreffende reactie afhangt van het vertrouwen en de betrokkenheid van de gemeenschap. Net als bij mondkapjes en vaccins zullen maatschappelijke organisaties en het maatschappelijk middenveld een cruciale rol spelen bij het bepalen of er bij een breed publiek draagvlak is voor een gedurfde agenda die zowel betrekking heeft op het klimaat als op de gezondheid.

Dit vergt een brede, beleidsvormende discussie waarbij in alle sectoren een gemeenschappelijke taal en gedeelde intenties worden vastgesteld. Waar moeten we de gevolgen van de klimaatverandering voor de gezondheid voorkomen en waar moeten we ze verzachten? Waar moeten we ons aanpassen aan de gezondheidseffecten van een opwarmende planeet, en waarom wordt een aanpassingsagenda steeds urgenter?

In oktober bevestigden de VN dat de wereld ver verwijderd is van de doelstelling van het klimaatverdrag van Parijs van 2015 om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C boven het pre-industriële niveau, en dat we tegen het einde van de eeuw mogelijk afstevenen op een catastrofale temperatuurstijging van 2,8°C. Zoals Alok Sharma, de Britse vertegenwoordiger op COP27, na de conferentie opmerkte, is de 1,5°C-doelstelling nu ‘in levensgevaar.’

Er moet gezamenlijk actie worden ondernomen om de doelstelling nieuw leven in te blazen – en dat begint met de erkenning dat klimaat en gezondheid deel uitmaken van hetzelfde gesprek. Ze kunnen en moeten samen worden aangepakt.

Naveen Rao is Senior Vice President van het Health Initiative bij The Rockefeller Foundation. Eloise Todd is uitvoerend directeur en mede-oprichter van het Pandemic Action Network.

Vertaling: Menno Grootveld – © Project Syndicate, 2022