“‘‘De oceaan rond Antarctica moet beschermd worden, in het belang van de wereld’’

Natalie Tapson (CC BY-NC-SA 2.0 DEED)

Meer dan 200 wetenschappers uit 19 landen hebben het mariene ecosysteem in de Zuidelijke Oceaan aan een evaluatie onderworpen. ‘De samenvattende tekst leest als een rapport van het VN-klimaatpanel en is minstens even urgent’, schrijven medeauteurs Andrew Constable en Jess Melbourne-Thomas. ‘De bescherming van de oceaan rond Antarctica is dringend nodig, voor het welzijn van de hele planeet.’

De Zuidelijke Oceaan rond Antarctica warmt al tientallen jaren op, maar de hoeveelheid zee-ijs in de winter bleef al die tijd relatief stabiel - toch in vergelijking met het noordpoolgebied. In sommige gebieden nam het Antarctische zee-ijs zelfs toe.

Dat was althans het geval tot in 2016, maar toen veranderde er iets. De jaarlijkse omvang van het winterijs nam niet meer toe. En vandaag hebben we zelfs twee jaar na elkaar laagterecords vastgesteld.

In 2018 werd overeengekomen tot een eerste evaluatie van het ‘mariene ecosysteem in de Zuidelijke Oceaan’ door de internationale wetenschappelijke gemeenschap. Het beoordelingsproces werd gemodelleerd naar het model van een werkgroep van het wetenschappelijke VN-klimaatpanel (IPCC). De resulterende ‘samenvatting voor beleidsmakers’ die zopas werd vrijgegeven, lijkt dus op een IPCC-rapport voor de Zuidelijke Oceaan.

Dit rapport is nu dus beschikbaar en kan dienen als leidraad voor besluitvorming over de bescherming en het behoud van deze vitale regio en de diversiteit van het leven in deze wateren.

Waarom moeten we wakker liggen van zee-ijs?

Zee-ijs is voor het leven in de Zuidelijke IJszee als de ondergrond voor een bos. Het is de basis voor het hele Antarctische mariene ecosysteem.

Minder zee-ijs is een bedreiging voor alle dieren die daar leven - van krill tot keizerspinguïns en walvissen.

Zee-ijs is voor het leven in de Zuidelijke IJszee als de ondergrond voor een bos.

Het zee-ijs biedt het essentiële voedsel en de veilige haven voor jonge Antarctische krill en kleine vissen. Het zorgt voor de groei van fytoplankton in de lente, waarvan het hele voedselweb af hangt. Zee-ijs is het platform waarop pinguïns broeden, zeehonden rusten en waarrond walvissen zich komen voeden.

De internationale instanties die Antarctica en de Zuidelijke Oceaan beheren in het kader van het Antarctic Treaty System hebben dringend behoefte aan betere informatie over die mariene ecosystemen. Ons rapport helpt die leemte op te vullen door systematisch opties aan te reiken om de veerkracht van ecosystemen in de Zuidelijke Oceaan te maximaliseren in een wereld die verandert.

Meer dan tweehonderd auteurs

We hebben input gevraagd aan diverse mensen uit de gemeenschap van deskundigen over de Zuidelijke Oceaan. Zo proberen we vragen te beantwoorden over de toestand van het hele systeem van de Antarctische Oceaan - met oog voor het verleden, het heden en de toekomst.

We stelden een team samen van 205 auteurs uit 19 landen. Zij schreven in totaal 24 peer-reviewed papers. De bevindingen uit deze publicaties hebben we samengevat in een werkbaar overzicht voor beleidsmakers.

We hebben deze multidisciplinaire beoordeling bewust gemodelleerd op de werkwijze van een IPCC-werkgroep om de wetenschap te vertalen naar een vlot leesbaar en beknopt verhaal voor politici en het brede publiek. Het resultaat is een duidelijk overzicht van de wetenschappelijke feiten waarover we al zekerheid hebben.

We hopen dat deze samenvatting voor ‘verandering voor de zee’ een nieuwe maatstaf wordt waarop beleidsmakers zich kunnen baseren als ze zee-onderzoek willen vertalen in actie.

Wat staat er in het rapport?

De leefgebieden in de Zuidelijke Oceaan veranderen, of het nu het ijs aan de oppervlakte is of de bodem van de diepzee. De opwarming van het oceaanwater, de afname van zee-ijs, smeltende gletsjers, de ineenstorting van ijsplaten, maar ook veranderingen in de zuurgraad en menselijke activiteiten zoals visserij: dit alles heeft een impact op verschillende delen van de oceaan en de bewoners die er leven.

We pleiten voor maatregelen om de opwarming van de aarde en de verzuring van de oceanen tegen te gaan.

De organismen variëren van microscopische plantjes tot walvissen, en ze staan allemaal voor een veranderende en uitdagende toekomst. Belangrijke basissoorten zoals Antarctisch krill zullen waarschijnlijk afnemen, en dat blijft niet zonder gevolgen voor het hele ecosysteem.

Onze evaluatie benadrukt de klimaatverandering als belangrijkste drijvende kracht achter de verandering van ecosystemen in de Zuidelijke Oceaan en aan de kust van Antarctica en de impact daarvan op soorten. We pleiten voor maatregelen om de opwarming van de aarde en de verzuring van de oceanen tegen te gaan.

Er is dringend behoefte aan internationale investeringen in gedreven wetenschappelijk onderzoek en evaluaties over de gezondheid van de oceaan, het hele jaar door en voor de hele oceaan.

We moeten ook duidelijke modellen ontwikkelen van hoe de individuele veranderingen in soorten samen met de gekende menselijke invloeden zich zullen vertalen naar veranderingen op systeemniveau in de verschillende voedselketens, soorten en gemeenschappen.

Wat nu?

Ons rapport wordt voorgesteld op de internationale vergadering van de Commissie voor de instandhouding van de Antarctische Mariene Fauna en Flora in Hobart - Australië (van 24 oktober tot 4 november).

De Zuidelijke Oceaan is een cruciaal en levensondersteunend systeem, niet alleen voor Antarctica maar voor de hele planeet.

De commissie is het internationale orgaan dat verantwoordelijk is voor het behoud van de mariene ecosystemen in de Zuidelijke Oceaan en telt 26 landen plus de Europese Unie.

Het is maar een van de instanties die zich kunnen laten helpen door de informatie in ons nieuwe rapport. Momenteel worden evaluaties van veranderingen in habitats, soorten en voedselwebben in de Zuidelijke Oceaan allemaal afzonderlijk opgesteld voor minstens tien verschillende internationale organisaties.

De Zuidelijke Oceaan is een cruciaal en levensondersteunend systeem, niet alleen voor Antarctica maar voor de hele planeet. Ook veel andere instanties, met inbegrip van het IPCC zelf, zullen de informatie die we hebben geproduceerd dus nodig hebben voor besluitvorming in dit kritieke decennium waar klimaatmaatregelen broodnodig zijn.

Afgezien van de wetenschap heeft ons team belangrijke zaken geleerd over hoe gecoördineerde samenwerking en een consultatieve benadering informatie kunnen leveren voor besluitvorming. Onze eerste assessment heeft vijf jaar geduurd, maar dit is nog maar het begin. Nu we up and running zijn, kunnen we met bewezen feiten aantonen waarom het nodig is om de ecosystemen in de Zuidelijke Oceaan ook in de toekomst te blijven ondersteunen.

Deze opinie is eerder verschenen bij IPS-partner The Conversation.