“‘De toekomst wordt in India uitgetekend’

Het is voor het eerst dat een Amerikaanse president India officieel tweemaal bezoekt tijdens zijn ambtstermijn. Het is ook de eerste keer dat de Amerikaanse president deelneemt aan het belangrijkste moment op de officiële kalender van India: de Dag van de Republiek. In 1995 werd Bill Clinton daar ook op uitgenodigd, maar die heeft toen hoffelijk geweigerd. Hij wilde de datum van zijn State of the Union niet verplaatsen.

Obama geeft door zijn aanwezigheid dan ook duidelijk het signaal dat India vandaag belangrijk is voor de Verenigde Staten als regionale grootmacht die het toenemende gewicht van China kan helpen herbalanceren.

Buitenlands beleid

Om Azië te kunnen beheersen, heeft Obama India nodig.

Bij het aantreden van Narendra Modi, na de klinkende verkiezingsoverwinning van de hindoenationalistische BJP bij de verkiezingen van mei 2014, werd het duidelijk dat hij met zijn buitenlandse politiek vooral goed nabuurschap zou nastreven.

In de eerste maanden van zijn regeerperiode heeft Modi de belangrijkste buurlanden bezocht en economische afspraken gemaakt.

De leiders van China en Rusland zijn recent ook op bezoek geweest in India en hebben de banden aangehaald. De Verenigde Staten zagen in Modi’s toenadering tot China en de werkrelatie met Rusland een mogelijke verzwakking voor de positie van de Verenigde Staten in Azië.

Om Azië te kunnen beheersen, heeft Obama India nodig, zeker nu landen die ooit cruciaal waren voor de Amerikaanse invloed zoals Iran en Pakistan die rol al lang of steeds minder spelen. Al werkt het natuurlijk ook andersom: door nauwer samen te werken met India, bekoelt de relatie met Pakistan.

Het is (alweer) de economie

Eén dossier kende een grote doorbraak: de implementatie van het nucleaire akkoord tussen beide landen;

De relatie tussen India en de Verenigde Staten is niet enkel een zaak van geopolitiek, maar ook van economie. Modi wil een investeringsvriendelijk India en heeft begrepen dat India niet enkel kan leven van de dienstensector en van een feodale landbouw.

Met zijn ‘Make in India’ campagne hoopt hij massaal buitenlandse investeerders aan te trekken en zo de industrialisering en urbanisering van India te versnellen. Uiteraard kijkt Modi daarvoor prioritair naar de Verenigde Staten, en met name naar de belangrijke en kapitaalkrachtige Zuid-Aziatische diaspora daar.

Toch werden er weinig nieuwe contracten of economische doorbraken aangekondigd tijdens het bezoek van Obama. In feite was het economische luik eerder een (her)bevestiging van reeds aangegane engagementen tijdens zijn vorig bezoek in 2010 en van de economische relaties.

Eén dossier kende wel een grote doorbraak: de implementatie van het nucleaire akkoord tussen beide landen, het zogenaamde 123-Agreement afgesloten in 2008. Dit akkoord wordt door industriële kringen in India gezien als van levensbelang voor de energievoorziening van India, en dus zeker voor de economische groei die men ambieert. India zal naar verwachting over vijf jaar in omvang de vierde consument van energie in de wereld zijn (na de Verenigde Staten, China en Japan). Het nucleaire akkoord zou die groei moeten helpen opvangen. Het zou tegelijk een verdriedubbeling van de investeringen door Amerikaanse bedrijven in India kunnen betekenen.

De Amerikaanse president was tijdens de gesprekken zo voorkomend om niet in te gaan op enkele hete hangijzers zoals de bescherming van minderheden in India, de sociale discriminatie door het kastensysteem of het geweld tegen vrouwen. De klassieke thema’s zijn wel de revue gepasseerd: investeringen, defensie, klimaat, strijd tegen (cyber)terrorisme, een permanente zetel in de VN-veiligheidsraad voor India.

Met de bezem

Modi wil er alles aan doen om gezien te worden als de man die India opnieuw op de economische groeisporen helpt.

Exact honderd jaar geleden kwam Mahatma Gandhi terug uit Zuid-Afrika en nam de borstel om India schoon te vegen. Dit was zowel een fysiek als een psychisch schoonvegen van de geesten van India.

Met een knipoog naar Gandhi hoopt Narendra Modi dat hij met campagnes zoals Swachh Bharat (Maak India Schoon) en Make in India (Investeer in India) de internationale focus te richten op het ontwikkelen van India als regionale macht en op economische groei, investeringen en de middenklasse in India.

Narendra Modi wil, met andere woorden, er alles aan doen om gezien te worden als de man die India opnieuw op de economische groeisporen helpt, en niet als de deelstaatpremier van Gujarat toen in 2002 daar duizenden moslims de dood vonden in een pogrom waartegen de overheid niet of veel te laat optrad. Hij wil de premier van India zijn en minder het boegbeeld van de hindoenationalistsiche BJP, ook al komt hij zelf uit een van de meest radicale organisaties uit die ideologische strekking.

Winnaars en verliezers

Narendra Modi wil de Aziatishe versie van het ‘Yes we can’ tot het leidmotief van de komende jaren maken, zowel in de binnenlandse als in het buitenlandse beleid van India. Daarom streeft hij uitdrukkelijk goede relaties na met grootmachten zoals Rusland, Japan, China en nu ook Verenigde Staten. Alleen Europa ontbreekt in dit verhaal.

Premier  Modi verwijst weliswaar soms naar EU-lidstaten zoals het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Frankrijk, maar de EU als geheel lijkt buiten zijn blikveld te liggen. Het uitblijven van een strategisch bilateraal akkoord tussen Brussel en New Delhi is daaraan niet vreemd.

Herman Van Rompuy, voormalig Voorzitter van de Europese Raad, probeerde nog tevergeefs tijdens de G-20 top in Brisbane, India te overhalen om stappen te zetten in het bereiken van een nieuw EU-India-akkoord. Hij probeerde zelfs Modi te charmeren door EU-steun te beloven voor International Yoga Day, een stokpaardje van Modi. Het heeft voorlopig niet mogen baten. En het is Europa dat daarbij het meeste dreigt te verliezen.

Prakash Goossens is een verwoede India reiziger, zowel voor zijn werk bij Fracarita International als zijn functie als reisbegeleider bij het Davidsfonds. Prakash geeft ook lezingen met betrekking tot politiek, cultuur, geschiedenis en economie van India en is adviserend lid van het India House te Leuven.