Trumps afscheidscadeau aan de autocraten van de wereld
“‘‘De VS die hun ziel verliezen? Dat is voor autocraten de best denkbare uitkomst’’
Ook al behoort Trumps presidentschap de facto tot het verleden, wat hij achterlaat is een mooi geschenk voor autocraten elders in de wereld. ‘Kijk: het gebeurt overal. Er is niets nieuws onder de zon. Slaap verder en laat de president je beschermen.’
De inauguratie van Donald Trump.
White House / Shealah Craighead (CC0)
Ook al behoort Trumps presidentschap de facto tot het verleden, wat hij achterlaat is een mooi geschenk voor autocraten elders in de wereld. De boodschap van die autoritaire leiders aan hun bevolking is duidelijk: ‘Het gebeurt overal. Er is niets nieuws onder de zon, slaap verder en laat de president je beschermen.’
De gebeurtenissen in Washington woensdag waren niet gespeend van een dosis ironie. Toen een pro-Trump senator en afgevaardigde hun bezwaar tegen de telling van de stemmen toelichtten, braken de voorzitters van hun kamers de zittingen bijna gelijktijdig af. De parlementaire arm van het Trumpisme was nog bezig te argumenteren wat niet te beargumenteren valt, maar de straat had besloten dat het welletjes was.
Nadat de parlementsleden geëvacueerd waren, waren in de Senaat alleen nog de slogans van de Make America Great Again-meute te horen. Tweets in HOOFDLETTERS. Of hoe de omslachtige hypocrisie van de republikeinen in geen tijd vervelde in onversneden agressie. De moderne geschiedenis van de partij werd in een uurtje samengevat.
Woensdag 6 januari is het passende culminatiepunt van Trumps nihilisme. Zonder programma, zonder principes maar verslaafd aan de kracht van louter emotioneel momentum, was dit het logische einde van diens presidentschap. En zoals het een realityshow past, leverde dat beschamende beelden op.
Geschenk voor propagandadiensten
De staatstelevisie in Belarus toont graag fragmenten over betogingen in het Westen.
Dat materiaal ging snel de wereld rond, zoals in Belarus. De staatstelevisie toont er graag fragmenten over betogingen in het Westen. Van gele hesjes in Frankrijk tot rellen na klimaatbetogingen in Polen. In de zomer liet de televisie er zelfs onze eigen Viruswaanzin aan het woord.
De boodschap is duidelijk: ja, in Belarus is het onrustig. Ja, de politie is bezig in jouw straat mensen op te pakken. Maar kijk: het gebeurt overal. Er is niets nieuws onder de zon, slaap verder en laat de president je beschermen.
Valse gelijkwaardigheid is het favoriet wapen van moderne autocraten. Regimes die politiek als middel tot sociale vooruitgang willen uitschakelen, houden van de boodschap dat alles altijd overal eender is. Dat er geen standaarden zijn. Zijn jullie verontwaardigd over onze aanpak van betogingen hier? Kijk eens wat er daar gebeurt! Tijd om na te denken of A wel degelijk van B verschilt krijg je nauwelijks. Korte filmpjes creëren die mentale ruimte niet.
Maar nooit eerder kregen de propagandadiensten van autocratieën zo’n cadeau als deze uit de VS. Beelden van een demonstrant — is die term nog op zijn plaats? — die zijn gal spuwt van op het rostrum van de Senaat, dat zagen we tot voor kort bijvoorbeeld alleen in een land als Haïti, waar dat in 2019 gebeurde. Niet in de oudste democratie ter wereld.
Het valt te bezien of het elan van het Trumpisme na deze week gebroken is. De instellingen van de Verenigde Staten toonden zich dit jaar alvast robuust. Maar Trump is er toch in geslaagd het land, even maar, naar het allerlaagste niveau te trekken.
“No-talitarisme”
Wie vertrouwd is met het werk van de Amerikaanse historicus Timothy Snyder, zal dit bekend in de oren klinken. Hij ziet de aanval van nieuwe autocraten als Poetin op onze democratie als een negatieve-som-spel. Fake news verspreiden en verkiezingscampagnes verpesten, levert Rusland en haar satellieten weinig tot niets concreet op.
In de perverse logica van Poetins nihilistische “no-talitarisme”, zoals Snyder dat noemt, hoeft dat ook niet. Waar andere dictaturen uitgaan van een absolute waarheid, heeft het “no-talitarisme” geen groot project. Als Poetins tegenstanders verliezen, is dat voldoende. Wanneer de VS hun ziel verliest, is dat zelfs de best denkbare uitkomst. Dan hoeft hij zijn eigen onvermogen om zijn land concreet uitzicht op positieve verandering te bieden niet meer uit te leggen.
Wanneer de VS hun ziel verliezen, is dat zelfs de best denkbare uitkomst.
Al behoort Trumps presidentschap nu de facto tot de geschiedenis, we zullen over zijn vermeende Russische connectie nog veel horen. Maar de details en juridische finesses doen er eigenlijk niet meer toe. Na woensdag heeft Trump Poetin en consoorten op de valreep het mooist denkbare cadeau gegeven. Opdracht volbracht.