“‘Tijd om botanische erfenis te dekoloniseren’

Kew Gardens, de Koninklijke Botanische Tuinen nabij Londen.

DAVID ILIFF (CC BY-SA 3.0)

Ook de plantkunde worstelt met een imperialistische visie: westerse botanici “ontdekken” nieuwe soorten, die eigenlijk al eeuwen gekend zijn door de inheemse bevolking. Zo blijft die bevolking onzichtbaar in de geschiedenis en dat moet veranderen, zegt Alexandre Antonelli, wetenschapsdirecteur van de Kew Gardens, de Koninklijke Botanische Tuinen nabij Londen.

Ik heb vaak moeite gehad om de simpele vraag te beantwoorden: ‘Waar kom je vandaan?’ Omdat ik in Brazilië geboren en getogen ben, is mijn afkomst, zoals die van veel mensen, gemengd – met inheemse, Afrikaanse en mediterrane voorouders - en ik heb een hekel aan labels.

Ik heb het grootste deel van mijn leven buiten mijn geboorteland gewoond, en heb verschillende keren discriminatie ondervonden. De geschiedenis van het imperialisme leerde ik vanuit het perspectief van een voormalige kolonie.

Door Portugezen “ontdekt”

Op school leerde ik dat Brazilië in 1500 door de Portugezen werd “ontdekt’ ” Het feit dat er voor die tijd al een paar miljoen mensen woonden, werd in onze boeken nauwelijks genoemd. Er werd ons verteld over een lange geschiedenis van wrede exploitatie van onze natuurlijke hulpbronnen, waaronder enorme hoeveelheden goud, rubber en hout. Dit alles gebeurde door de uitbuiting van de inheemse bevolking en Afrikaanse slaven - inclusief mijn eigen voorouders.

Desondanks ben ik er trots op dat Brazilië ook algemeen bekend staat als ‘s werelds meest biodiverse land. Menig koloniaal botanicus heeft zich hierover verbaasd. Charles Darwin was lovend over onze ‘landschappen, krioelend van het leven’, net als Alfred Russel Wallace, die jaren in de Amazone doorbracht. Het is me niet ontgaan dat dit beide witte Britse mannen waren.

Zoektocht naar winstgevende planten

Groot-Brittannië is ook het land waar ik om professionele redenen ben terechtgekomen. Na twee decennia onderzoek naar biodiversiteit over de hele wereld, ben ik nu hoofd van de wetenschapsafdeling bij Kew, en verantwoordelijk voor ‘s werelds grootste collecties van planten en schimmels.

De geschiedenis kan niet worden veranderd, maar we kunnen er wel van leren om de machtsdynamiek van het heden echt te begrijpen en de weg vrij te maken voor een betere toekomst.

Al honderden jaren maken rijke landen uit het Noorden gebruik van natuurlijke hulpbronnen en menselijke kennis uit het Zuiden. Koloniale botanici hebben in naam van de wetenschap gevaarlijke expedities ondernomen, al was hun taak met name om economisch winstgevende planten vinden. Veel van Kews werk tijdens de 19de eeuw bestond uit het verplaatsen van die planten doorheen het Britse rijk, wat betekent dat ook onze instelling een erfenis heeft die diep geworteld is in het kolonialisme.

De sporen van koloniale uitbuiting zijn niet endemisch voor de plantkunde - ze zijn overal, van sociaaleconomische ongelijkheden in gemarginaliseerde gemeenschappen tot de diamanten in trouwringen. De geschiedenis kan niet worden veranderd, maar we kunnen er wel van leren om de machtsdynamiek van het heden echt te begrijpen en de weg vrij te maken voor een betere toekomst.

Nieuwe soorten

We denken graag dat alles na verloop van tijd beter wordt. Maar zoals de Black Lives Matter-beweging terecht heeft aangetoond, komt verandering te langzaam, oppervlakkig of helemaal niet.

In mijn eigen onderzoeksgebied zie je ook hoe een imperialistische visie de overhand heeft. Wetenschappers blijven rapporteren over hoe elk jaar nieuwe soorten worden “ontdekt”, soorten die vaak al bekend zijn en al duizenden jaren worden gebruikt door de mensen die in de regio wonen.

Wetenschappers hebben zich inheemse kennis toegeëigend en niet zelden de diepte en complexiteit ervan afgezwakt. De eerste bewoners van Brazilië en de eerste gebruikers van planten in Australië bleven vaak naamloos, niet erkend en niet gecompenseerd. Ze zijn letterlijk onzichtbaar in de geschiedenis. Dit moet veranderen.

BLM

Black Lives Matter toont ook hoe ongelijkheid en discriminatie diep geworteld zijn in onze gemeenschappen. Maar naast onze historische erfenis, moeten we ook de uitdagingen begrijpen die voor ons liggen.

Wetenschappers hebben zich inheemse kennis toegeëigend en niet zelden de diepte en complexiteit ervan afgezwakt.

In de nasleep van de COVID-19-crisis, en in het licht van klimaatverandering en bevolkingsgroei, zullen de uitdagingen voor het veiligstellen van duurzame kostwinning en het beschermen van natuurlijke ecosystemen over de hele wereld enorm zijn. Landen met de laagste inkomens zullen er waarschijnlijk het meeste onder lijden.

Planten en schimmels kunnen een deel zijn van de oplossing. Bij Kew delen we kennis die we tijdens onze lange botanische geschiedenis hebben verzameld met partnerorganisaties in landen over de hele wereld om die uitdagingen aan te gaan. In Ethiopië onderzoeken we bijvoorbeeld het potentieel van de enset (de ‘valse banaan’) die een belangrijke voedingsbron kan worden voor Afrika ten zuiden van de Sahara.

In Madagaskar promoot ons lokale kantoor de duurzame teelt van wilde yams om de plaatselijke voedselzekerheid te vergroten. In Colombia werken we samen aan het in kaart brengen van nuttige planten om het duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen te bevorderen.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van hoe kennis over plantendiversiteit kan worden gebruikt ten voordele van alle mensen, met name degenen die het meest hebben geleden onder systematische discriminatie en langdurige uitbuiting.

Westerse labels bijwerken

Bij Kew willen we structureel racisme aanpakken. We streven er bijvoorbeeld naar om de etnische vertegenwoordiging van onze medewerkers en studenten te vergroten.

We zullen onze wetenschappelijke en curatoriale praktijken herbekijken en ons onderzoeksprogramma uitbreiden.

We zullen onze wetenschappelijke en curatoriale praktijken herbekijken en ons onderzoeksprogramma uitbreiden naar onze historische collecties om meer diverse perspectieven te stimuleren. We zullen de toegang tot onze geschiedenis verbreden door onze gigantische collectie aan soorten, brieven, boeken en voorwerpen te updaten, en de westerse labels die we gebruiken om deze items te beschrijven, te onderzoeken en bij te werken.

Deze nieuwe wetenschappelijke strategie is een kans om ervoor te zorgen dat ons onderzoek gebeurt in een context van gelijkheid, diversiteit en inclusie. Deze taken kunnen niet enkel door medewerkers van Kew gebeuren. We werken samen met de vele internationale partners die we kennen.

Door onze collectie en werkwijze open te stellen, geven we een stem aan een verleden dat gevoelige hoofdstukken bevat, maar een die hopelijk zal bijdragen aan een betere toekomst.

Alexandre Antonelli is wetenschapsdirecteur van de Kew Gardens, de Koninklijke Botanische Tuinen nabij Londen.