“‘‘Draai de geldkraan naar nieuw plastic voorgoed dicht’’

Een tanker transporteert schaliegas van de VS naar Europa (2016). De ethaankraker die in de haven van Antwerpen gebouwd zal worden, zal (vervuilend) schaliegas gebruiken als grondstof om ethyleen te produceren.

© Reuters / Russell Cheyne

De ngo Fairfin klaagt de financiering van nieuwe plasticproductie aan, nu chemiereus Ineos groen licht kreeg van de Vlaamse minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) om een ethaankraker te bouwen in de Antwerpse haven. ‘Elke euro die naar de uitbreiding van plasticproductie gaat, is een euro die niet naar de groene transitie gaat.’

BNP Paribas, ING, Deutsche Bank, KBC, en Belfius investeren bijna 3 miljard euro in INEOS dat Project One wil bouwen in de Antwerpse haven. Deze ethaankraker zal de bouwstenen van plastic produceren, op basis van vervuilend schaliegas uit de Verenigde Staten. Terwijl we dringend moeten afstappen van olie en gas, zet INEOS de Vlaamse industrie vast voor nog 40 jaar aan fossiele plasticproductie.

Terwijl we dringend moeten afstappen van olie en gas, zet INEOS de Vlaamse industrie vast voor nog 40 jaar aan fossiele plasticproductie.

Intussen hoor je in de pers dat Project One op een duurzame manier plastic zal produceren. In een opiniestuk in de Standaard onderschrijft ook de rector van de Universiteit van Antwerpen Herman Van Goethem die stelling, na verontwaardiging van meerdere onderzoekers van dezelfde universiteit die vrezen dat de industrie steeds meer greep krijgt op de universiteit.

Het is onbegrijpelijk dat dit project zoveel steun krijgt: het past zelfs niet in de toekomstvisie van de Vlaamse overheid. Zij publiceerden in 2020 een studie waarin uitgetekend stond hoe duurzame industrie eruit moet zien. En hoewel Project One geen enkele van de 4 pijlers van dit plan volgt, keurde Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir toch de milieuvergunning goed.

De ethaankraker voegt niets toe aan de circulaire economie en doet niet aan recyclage of hergebruik. Het hele productieproces wordt aangedreven door schaliegas en er is geen mogelijkheid voor hernieuwbare grondstoffen. En om in de toekomst klimaatneutraal te worden, vertrouwt INEOS volledig op technologie die hun CO2-uitstoot opvangt. Maar in hun milieuvergunning geven ze zelf aan dat deze technologie onbetaalbaar is en nog niet bestaat.

Uiteraard is een ethaankraker die nu geplaatst wordt, duurzamer dan een kraker die jaren geleden gebouwd werd. Maar dat betekent niet dat deze thuishoort in duurzame industrie. We moeten niet ‘duurzamer’ plastic produceren, we moeten stoppen met nieuw plastic te produceren. Een onderzoek uit 2021 door een wereldwijde groep academici toont ons dat de productie van nieuw plastic uitgefaseerd moet worden tegen 2040 als we enige kans willen maken om de plastic-crisis in te perken.

We moeten niet ‘duurzamer’ plastic produceren, we moeten stoppen met nieuw plastic te produceren.

Nu al zijn de plasticproducenten en de bredere petrochemische industrie de grootste industriële energiegebruiker, en derde grootste CO2-uitstoter. We kunnen simpelweg niet toelaten dat plasticgiganten hun productie fors uitbreiden en zo de komende decennia hun uitstoot verdubbelen, wanneer onze emissies juist drastisch omlaag moeten.

En los van het feit dat onze klimaatdoelen ons zouden moeten dwingen minder plastic te produceren, is er vandaag al een overproductie van ethyleen, het product dat Project One wilt maken. Deze overproductie maakt het economisch verhaal van Project One wankel. De grootbanken willen het niet financieren zonder overheidsgarantie: daarom staat het investeringsfonds van de Vlaamse Overheid PMV garant voor 250-500 miljoen euro. Zo worden de risico’s van het project gedragen door de Vlaamse belastingbetaler, terwijl de winsten voor INEOS en zijn investeerders veilig gesteld worden. Wat dus enkele jaren geleden werd aangekondigd als de grootste chemische investering in Europa van de laatste 20 jaar, dreigt een dure rekening te worden voor Vlaanderen.

Er is dus geen plaats voor een ethaankraker in de haven van Antwerpen. Vandaag omwille van de overproductie, en morgen omwille van onze klimaatdoelen en alle andere milieueffecten veroorzaakt door de plastic-crisis. We zitten aan de limieten van onze groei en aan de grens van wat onze planeet aankan. We hebben maar een beperkte hoeveelheid fossiele brandstoffen die we nog mogen gebruiken om de opwarming van de aarde onder de 1,5 graden te houden. Als we deze klimaatdoelen willen halen, en de plastic-crisis willen stoppen, dan moet ons plasticgebruik verminderen en de uitbreiding van de plasticproductie stoppen.

Het financiële systeem heeft hierin een centrale rol te spelen. Keer op keer herhalen we bij FairFin dat het geld van vandaag, de wereld van morgen bepaalt. Elke euro die nu naar de uitbreiding van plasticproductie gaat, is een euro die niet naar de groene transitie gaat. Maar banken zetten hun eigen klimaat- en milieudoelstellingen op het spel en nemen economische risico’s door deze fossiele plasticproducenten te financieren.

Elke euro die nu naar de uitbreiding van plasticproductie gaat, is een euro die niet naar de groene transitie gaat.

Het is hoog tijd dat de banken hun verantwoordelijkheid opnemen en de geldstromen naar nieuw plastic stopzetten. Onze investeringen moeten gaan naar de toekomst en naar projecten die effectief iets bijdragen aan onze klimaatdoelen en het welzijn in onze samenleving. Daarom roepen wij burgers op om klachtenbrieven te sturen naar hun bank.

Ook beleidsmakers moeten hun verantwoordelijkheid opnemen. De federale overheid hoort een actieve rol op te nemen als grootste aandeelhouder van BNP Paribas, en volledige eigenaar van Belfius. De Minister van Financiën moet erop toezien dat deze banken de groene transitie financieren in plaats van nieuwe plasticprojecten.

Bovendien is het onaanvaardbaar dat het Vlaamse Ministerie van Economie dit project een garantie geeft van 250-500 miljoen euro. Wij roepen minister Jo Brouns op om dit risico van de Vlaamse belastingbetaler zijn schouders te halen, en de garantie in te trekken.

Amadeo Ghiotto is inhoudelijk medewerker bij de ngo FairFiin met focus op de financiering van de plasticindustrie.