“‘Drie redenen waarom Kasjmir weer het toneel werd van dodelijk geweld ’

Aanleiding voor de massale protesten was de dood van Burhan Wani, een 22-jarige aanvoerder van de Hizbul Mujahedeen een van de gewapende organisaties die de Indiase overheid in Kasjmir bestrijden. De populaire Wani werd vrijdagnacht tijdens een operatie van het Indiase leger gedood. Daarop volgde een ware opstand van de bevolking in Kasjmir.

Het dispuut over Jammu en Kasjmir dat in 1947 tussen India en Pakistan ontstond, draait om de prinselijke staat Jammu en Kasjmir die sinds 1925 bestuurd werd door maharadja Hari Singh. Dat media en politici het altijd kortweg hebben over Kasjmir, heeft met twee zaken te maken: de Vallei is het meest bevolkte én het beslissende deel van de prinselijke staat, en bovendien suggeereert de volledige naam een complexiteit die niet past in de internationale media en in het discours van de strijdende partijen. Karan Singh, de zoon van de laatste maharadja, benadrukt het bijna onmogelijke karakter van wat hij zelf ‘een feodale staat’ noemde die ‘geëxplodeerd was’ en ‘waarnaar het onmogelijk terugkeren is’, welke oplossing voor het dispuut je ook voorstaatWaarom kookt de Himalayaregio die door India bestuurd wordt (opnieuw) van woede en geweld?

1. De martelaar

De aanleiding voor de huidige golf van protest en geweld is anders dan bijvoorbeeld in 2008 en 2010, toen duidelijk mensenrechtenschendingen door het Indiase leger voor massaal –en dodelijk- protest zorgden. Nu is die aanleiding de dood van een gewapende militant. Meer dan tweehonderdduizend mensen woonden Burhans begrafenis bij in zijn Zuid-Kasjmirse geboortedorp Tral, en sinds zaterdag zijn honderdduizenden mensen op straat gekomen. Ze huldigen Burhan als hun held en gaan de confrontatie aan met de Indiase veiligheidstroepen.

Het is de eerste keer sinds het begin van de jaren 1990 dat de dood van een militant zo’n overweldigende reactie van de mensen kreeg

Het is de eerste keer sinds het begin van de jaren 1990 dat de dood van een militant zo’n overweldigende reactie van de mensen kreeg. [De gewapende opstand in Kasjmir begon in 1989, nvdr.] De publieke kreet van verdriet en woede is des te opvallender als je hem tegen de achtergrond ziet van het gewapende verzet gedurende de voorbije vijftien jaar, waarin duizenden  militanten stierven, maar dat gebeurde meestal bijna anoniem en zonder dat er een reactie van de bevolking op volgde.

Burhan Wani dook onder en werd gewapende militant toen hij vijftien was, in 2010. Hij deed geen moeite om onzichtbaar te blijven en verscheen integendeel op sociale media waar hij foto’s en video’s postte van zijn leven als militant en dat van zijn companen. Daardoor werd zijn naam bij iedereen bekend en werd hij het gezicht van een vernieuwd verzet in de regio.

Zijn dood lijkt wel elk huis in Kasjmir getroffen te hebben, wat iedereen – inclusief de Indiase overheid – verrast heeft.

Burhan Wani zorgde ervoor dat de gewapende strijd opnieuw gezien werd als een lokale strijd

Wat deed Burhan Wani anders dan die duizenden anonieme strijders die hem voorgingen? Hij zorgde ervoor dat de gewapende strijd opnieuw gezien werd als een lokale strijd, in plaats van een internationale, islamistische strijd.

De eerste golf van opstandelingen in de vroege jaren 1990 werd immers snel overschaduwd door onder andere Pakistaanse, Afghaanse en Oezbeekse islamisten die de strijd in Kasjmir louter zagen als een opportuniteit om hun mondiale jihad uit te breiden. De dood van Burhan Wani heeft er dan ook voor gezorgd dat de idee van een gewapende opstand opnieuw in de verbeelding van Kasjmiri’s  heeft plaatsgevat.

2. Het afgesloten pad

Na de geopolitieke veranderingen die ingeluid werden door de aanslagen van 11 september 2001 namen de leiders van het Kasjmirse verzet afstand van de gewapende groepen en gingen ze een uitsluitend geweldloos politiek discours voeren. Daarin leek er geen plaats voor de militanten en hun gebruik van gewapend geweld.

In de zomers van 2008, 2009 en 2010 kwamen honderden ongewapende burgers om omdat de Indiase troepen met scherp schoten

Maar die opstelling bracht geen enkele fundamentele vooruitgang op het vlak van dialoog of welk proces dan ook tussen de verzetsbewegingen en de Indiase overheid.

Wat wel gebeurde, is dat er in de zomers van 2008, 2009 en 2010 honderden ongewapende burgers omkwamen tijdens betogingen, omdat de Indiase troepen met scherp op hen schoten. Dat gebeurde vooral, maar niet uitsluitend, tijdens die zomers van agitatie.

De belangrijkste verzetsleiders hebben meer onder huisarrest of in Indiase gevangenissen geleefd dan dat ze vrij konden spreken of organiseren. De ruimte voor verzet geraakte daardoor volledig verstopt.

Mirwaiz Umar Farooq, voorzitter van de koepel van verzetsorganisaties, de Hurriyat, vertelde MO* dat India zowel de verzetsleiders als de weg van de dialoog irrelevant gemaakt had, en dat het daarom geconfronteerd werd met de woede van de Kasjmirse jeugd, die zich uitdrukt met stenen op straat en geweren in de bergen.

3. Het Verraad

Op dit moment wordt de Indiase deelstaat Jammu&Kashmir bestuurd door een coalitie van de Kashmiri People’s Democratic Party (PDP) en de rechtse Bharatiya Janata Party (BJP). Die coalitie is extreem onpopulair in de vallei van Kasjmir, gezien de anti-moslimideologie die centraal staat in het discours van de BJP. De BJP speelde ook een belangrijke rol in de vernietiging van de historische Babri Masjid (moskee in Ayodhya, Uttar Pradesh) in 1992 en in de anti-moslim pogrom in Gujarat in 2002.

De PDP vroeg de kiezers de partij aan de macht te stemmen en zo de “communautaire en rechtse BJP” van de macht te houden

In 1999 werd de PDP opgericht als een alternatief voor de historische politieke partij van Kasjmir, de National Conference. Sindsdien positioneerde de partij zich als een praktische en pragmatische politieke organisatie die opkwam voor de rechten en verwachtingen van de Kasjmiri’s, binnen de grondwet van India. Oog in oog met de gewapende opstand en de brutale methodes waarmee India die opstand bestreed, groeide het vertrouwen dat mensen aan de “middenweg” van de PDP gaven.

Tijdens de verkiezingscampagne van 2014 stapte de PDP naar de kiezers met de vraag om ditmaal de verkiezingen niet te boycotten, maar integendeel de partij aan de macht te stemmen en zo de “communautaire en rechtse BJP”, die tijdens de Indiase parlementsverkiezingen een meerderheid gehaald had, van de macht te houden in Jammu&Kashmir.

Maar de verkiezingen resulteerden in een gefragmenteerd parlement, en de PDP vormde een coalitie met de BJP –die sindsdien de lakens uitdeelt in Kasjmir. Dat was voor de honderdduizenden die hun hoop op de PDP gesteld hadden niet alleen een vorm van verraad, maar ook een bron van schaamte.

Het feit dat van de 29 doden die bij demonstraties tijdens het weekend vielen, er 28 stierven in het zuiden van Kasjmir is veelzeggend, want dat was uitgerekend de machtsbasis van de PDP de voorbije 15 jaar. De woede lijkt het grootst op de plaatsen waar mensen de PDP aan de macht stemden.

De PDP heeft door haar coalitie met de BJP niet alleen zichzelf gediscrediteerd, maar meteen ook de middenweg en de ruimte voor een politieke partij om te claimen dat voor de Kasjmirse belangen opkomt binnen de mogelijkheden die de Indiase politiek daarvoor biedt.

En dus is het volk opnieuw en massaal de straat op gegaan.

Zahid Rafiq is een freelance journalist die werkt vanuit de Kasjmirse hoofdstad Srinagar