“‘‘Dringend nodig: een marshallplan voor de repaireconomie’’

‘Elektrohersteller is een knelpuntberoep. Er wordt vandaag amper elektronica gerepareerd.’

marijana1 / Pixabay

Vlaanderen wil zich profileren als een voortrekker van de circulaire economie. Een goede zaak, vindt Rosalie Heens van Repair&Share, maar laten we vooral niet vergeten om te investeren in een hersteleconomie. ‘Een marshallplan is nodig, en wel nu. De job van elektrohersteller opnieuw op de kaart zetten, is het begin.’

Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) en Vlaams minister van Economie Hilde Crevits (CD&V) kondigden vorige week de nieuwe Roadmap Circulaire Economie van Vlaanderen aan. Vlaanderen wil zich daarmee op de kaart zetten als voortrekker in de circulaire economie.

De ambities zijn niet min: tegen 2050 gaan we voor 100% circulair. Hoe dat precies zal verlopen, wordt de komende maanden en jaren duidelijk. Een van de grote werven is consumentenelektronica, waarvoor meer hergebruik, refurbishing (dat is het opnieuw opknappen van een elektronisch toestel voor hergebruik, red.) en herstel hoog op de agenda staan.

We gooien jaarlijks naar schatting meer dan 120.000 ton afgedankte apparaten weg in België.

Het is een goed plan, en ook nodig, want elektronisch afval of e-waste is de snelst groeiende afvalstroom in de EU. We gooien jaarlijks naar schatting meer dan 120.000 ton afgedankte apparaten weg in België. Toestellen zoals koptelefoons, haardrogers en lampen gaan gemiddeld 20% sneller stuk dan twintig jaar geleden.

Alle stappen in de levenscyclus van elektrotoestellen belasten de planeet, van de ontginning van de materialen tot de verwerking van e-waste. Vooral de ontginning van grondstoffen weegt zwaar, onder meer omdat het vaak om zeldzame materialen gaat, zoals indium en lithium voor smartphones en batterijen. De impact van die ontginningen op de wereldwijde biodiversiteit en ecosystemen is moeilijk te overschatten.

Minder grondstoffen ontginnen en meer hergebruiken en herstellen dus, zo staat het in de Roadmap. Vlaanderen moet een Europese frontrunner worden in de circulaire maakindustrie. Maar er is een probleem. De lokale hersteleconomie zit in het slop en elektroherstellers zijn een ras dat met uitsterven bedreigd is. Elektrogroepen als BSH en Vanden Borre vinden geen herstellers. Elektrowinkels vinden geen overnemers meer. Elektrohersteller is een knelpuntberoep. Er wordt vandaag amper elektronica gerepareerd.

Hoe dat komt? Door een samenspel van factoren bij producenten, overheid én consumenten.

Elektrohersteller is een knelpuntberoep. Er wordt vandaag amper elektronica gerepareerd.

Een groot deel van het probleem is dat de meeste toestellen gewoon niet gemaakt zijn om te herstellen. Vaak zijn onderdelen aan elkaar vastgelijmd. Er is geen herstelinformatie voorhanden, wisselstukken zijn niet voorradig of de levertijd is te lang om commercieel interessant te zijn.

Heel wat fabrikanten kiezen er daarom voor om tot de aankoopprijs van 125 euro huishoudelektro te vervangen door nieuwe producten, in plaats van ze te repareren. Zo belanden ook toestellen die nog perfect herstelbaar zijn op de afvalberg.

Langzaamaan verdwijnt de reflex bij consumenten om te herstellen. Dat een nieuw, goedkoop toestel vaak de volgende dag al geleverd kan worden, helpt ook al niet.

Recent onderzoek dat we lieten uitvoeren naar de herstelsector in Vlaanderen, bevestigt dat het aantal herstellers consumentenelektro er de voorbije jaren sterk op achteruit is gegaan. Er zijn steeds minder elektrozaken in het straatbeeld. De sector is aan het uitdoven, net nu we inzien dat we hem hard nodig hebben.

De herstelsector heeft perspectief nodig, maar de situatie is complex. Daarom zal de oplossing breed moeten zijn, en structureel: een marshallplan voor de repairsector.

Met Repair&Share pleiten we voor een aantal maatregelen. Een verlenging van de wettelijke garantietermijn, bijvoorbeeld, die fabrikanten kan aanzetten om toestellen te maken die langer meegaan en die makkelijker te repareren zijn. Daarnaast het stimuleren van een herstelreflex bij consumenten, bijvoorbeeld met een herstelscore op alle elektronica, die de herstelbaarheid aangeeft. En ook: een verlaagde btw voor herstellingen, en openbare handleidingen voor herstel, en meer standaardonderdelen en meer wisselstukken die langer beschikbaar zijn.

We kunnen niet zonder sterke hersteleconomie, als we duurzame producten willen.

Maar boven alles pleiten we voor een repair_-_fonds om verschillende structurele maatregelen te financieren, zoals opleidingen en sociale tewerkstelling in de repairsector. Zo’n fonds kan via repaircheques bijvoorbeeld ook toelaten dat wie een toestel buiten de garantietermijn laat repareren, een korting krijgt op de herstelfactuur. Het fonds kan onder meer gespekt worden via een omvorming van de Recupel-bijdrage die producenten vandaag al betalen voor de verwerking van elektro-afval.

De kansen van een bloeiende herstelsector voor onze lokale economie zijn enorm: herstelateliers bieden kwalitatieve arbeidsplaatsen voor kortgeschoolden. Onze afvalberg neemt af, net zoals onze CO2-uitstoot, en we worden economisch onafhankelijker van het buitenland. Vandaag komt maar liefst 70 procent van onze elektrische apparaten uit China.

We kunnen niet zonder sterke hersteleconomie, als we duurzame producten willen. Een marshallplan is nodig, en wel nu. De job van elektrohersteller opnieuw op de kaart zetten, is het begin.

Rosalie Heens is projectmedewerker bij Repair&Share vzw, een milieuvereniging die zich inzet voor het #RechtopRepareren. De vzw ijvert ervoor dat producten repareerbaar zijn en zoveel mogelijk gedeeld worden, en zet druk op producenten en overheden om wegwerpproductie tegen te gaan.