“‘‘Eerlijke prijzen zijn een voorwaarde voor duurzame landbouw’’

Een bananenboerin in Bangladesh. Net zoals onze landbouwers te lijden hebben onder lage prijzen is dat voor bananenboeren in het Globale Zuiden niet anders.

S.Quinn / CIP (CC BY-NC-ND 2.0 DEED)

Naar aanleiding van Wereldbananendag én de Internationale Dag van de Boerenstrijd vraagt een coalitie van ngo’s om eerlijke prijzen voor boeren wettelijk te verankeren. Dat is volgens de ngo’s broodnodig om ons landbouwsysteem duurzamer en rechtvaardiger te maken, niet alleen hier, maar wereldwijd.

Morgen, woensdag 17 april, vieren we Wereldbananendag én de Internationale Dag van de Boerenstrijd. Op het eerste gezicht lijken deze twee dagen geen connectie te hebben, maar eigenlijk zijn ze nauw aan elkaar verbonden. Want net zoals onze landbouwers te lijden hebben onder lage prijzen is dat voor bananenboeren niet anders. Daarom vragen ngo’s zoals Fairtrade en Oxfam om eerlijke prijzen wettelijk te verankeren. Dat is juridisch mogelijk, zoals onze buurlanden bewijzen. En het is broodnodig, willen we de transformatie van ons landbouwsysteem mogelijk maken.

Bananen dienen al lang als price fighters, hun aankoopprijs wordt zo laag mogelijk gehouden en in de supermarkt worden ze al te vaak onder hun productieprijs verkocht om zo klanten te lokken. Een rampzalige situatie voor bananenproducenten die hierdoor moeite hebben om hun werknemers een deftig loon te betalen. Te lage prijzen belemmeren investeringen in gezondheid en veiligheid maar evenzeer in klimaatadaptatie, gendergelijkheid en biodiversiteit.

Een situatie die ook enkele weken geleden werd besproken tijdens het World Banana Forum, het mondiale forum waar bananenproducenten, exporteurs, retailers en overheden gezamenlijk nadenken over oplossingen voor de bananensector. Het probleem van de prijsvorming kwam hier duidelijk aan bod. Prijzen die productiekosten dekken zouden een sleutelelement zijn voor het oplossen van vele sector-gerelateerde problemen.

Europese landbouwprotesten

En ook in Europa en België wordt het betalen van eerlijke prijzen gezien als een voorwaarde voor een duurzame(re) landbouw. Onze boeren komen al maanden op straat met een belangrijke eis: betaal ons een eerlijke prijs voor onze producten. Want net zoals in vele andere Europese landen, zien Belgische landbouwers dat de levensvatbaarheid van hun bedrijven steeds meer onder druk komt te staan.

Het Europees landbouwbeleid steunt vooral grote landbouwbedrijven, terwijl landbouwsubsidies beter eerlijker verdeeld worden om ook kleinschalige boeren te ondersteunen.

De administratieve lasten, de groeiende winsten voor verwerkers en retailers en de instroom van goedkope buitenlandse landbouwproducten zorgen voor kopzorgen. Het Europees landbouwbeleid steunt vooral grote landbouwbedrijven, terwijl landbouwsubsidies beter eerlijker verdeeld worden om ook kleinschalige boeren te ondersteunen.

Eerlijke prijzen voor onze landbouwers

Vandaag zal de Kamer een wetsvoorstel bespreken dat eerlijkere prijzen voor landbouwers kan garanderen. Het wetsvoorstel beoogt dit door een verbod op te leggen op de aankoop van landbouwproducten onder de productieprijs, zodat landbouwers op z’n minst hun kosten vergoed zien. Zo zouden ze ook beter beschermd zijn tegen de gevolgen van speculatie en onverwachte prijsschommelingen.

Spanje en Frankrijk zijn ons voor en voerden soortgelijke wetten al in. Zo verplicht de Franse EGalim-wet distributeurs (waaronder supermarkten) om voedsel te verkopen tegen prijzen die minstens 10% hoger liggen dan de inkoopprijs, om ervoor te zorgen dat de producenten niet onder druk worden gezet om hun goederen goedkoop te verkopen. En in Spanje stelt de zogenaamde ‘Voedselketenwet’ dat elke schakel in de keten moet verkopen tegen een prijs die hoger is dan de ‘veronderstelde’ productiekosten.

Maar net zoals in Frankrijk, geldt ook de Spaanse wetgeving alleen voor nationaal geproduceerde producten, wat betekent dat supermarkten makkelijk de grens kunnen oversteken om hun aankopen te doen in landen met minder strikte regels. Zo kan een Franse supermarkt ervoor kiezen in Duitsland haar aankopen te doen om die 10%- regel te omzeilen. Het Europees recht laat dit toe. Vandaar de vraag van Macron om de EGalimwet Europees te maken. Om die reden is het belangrijk dat we ook hier in België een nationale wet hebben. Dit zorgt voor een sterk signaal naar de Europese wetgevers toe om hier werk van te maken op Europees vlak.

Maar ook voor (bananen)boeren wereldwijd

En niet enkel Belgische of Europese boeren, maar boeren wereldwijd moeten beschermd worden via wettelijk verankerde prijzen die op z’n minst de productiekosten dekken. Daarom moet het Belgische wetsvoorstel ook bescherming bieden aan boeren wereldwijd. Want zoals wordt aangetoond in de bananensector, staan boeren wereldwijd met elkaar in onnodige competitie om voedselprijzen zo laag mogelijk te houden.

En België is niet doof voor de uitdagingen van de bananensector. Zo is er sinds eind 2022 een Belgische sectorovereenkomst waarbij vijf retailers actief in België zich engageren om tegen 2027 leefbare lonen te betalen aan de werknemers die werkzaam zijn op de bananenplantages waarvan zij bananen afnemen. Een eerste en belangrijke stap die kan bijdragen aan het nodige level playing field. Wetgeving rond eerlijke prijzen kan er echter voor zorgen dat deze sectorovereenkomst nog meer de wind in de zeilen krijgt en dat de lat zo nóg hoger wordt gelegd.

Laten we dan ook van het samenvallen van Wereldbananendag en de Internationale Dag van de Boerenstrijd gebruik maken om wetgeving te maken die landbouwers wereldwijd de nodige bescherming biedt. Te beginnen met het garanderen van prijzen van landbouwproducten die op z’n minst de kosten dekken. Want ondanks alle tegenstand voor dit wetsvoorstel kunnen de minister van Economie Dermagne en de minister van Landbouw Clarinval op gezamenlijk initiatief zo’n garantie inbouwen in de wet. Twintig middenveldorganisaties denken alvast dat dat een goed idee is.

Ondertekenaars:  Bioforum, Broederlijk Delen, CNCD-11.11.11, Coalitie Tegen de Honger, Fairtrade Belgium, FIAN, Humundi, Justice & Paix, Landwijzer, Linked Farm, Natuurlijk Imkeren, OWC (oost west centrum), Oxfam België, Oxfam-Magasins du Monde, Pomona vzw, Solidagro, Velt vzw, Voedsel Anders en Wervel.