“‘‘Geef sociale, niet professionele, sporters voorrang op het coronavaccin’’

2020 werd niet het jaar van het EK voetbal en de Olympische spelen. Niemand had durven voorspellen dat een ongrijpbaar virus de Olympische vlam zou doven. Maar ontdaan van alle grootsheid werd het Elien Spillebeen wel duidelijk wat sport moet zijn: een warm vuur dat mensen samenbrengt. ‘Daarom zou het niet een financiële, maar wel sociale balans moeten zijn die bepaalt wie wel nog mag sporten en wie niet.’

Bedankt, 2020!

Vaarwel, sayonara, auf Wiedersehen! Al was het een snertjaar, MO* probeert het af te sluiten met een positieve noot in zijn eindejaarsreeks. Want ook in moeilijke tijden zijn lichtpuntjes te vinden, bakens van hoop om mee te nemen naar 2021 en verder. Dus: bedankt, 2020, en tot nooit meer.

Bekijk de keuze van de volledige redactie.

Het zal niet wennen, dat beeld van voetballers die in een te groot ogend stadion een bal rondtrappen. Om nog maar te zwijgen over die gruwelijke klank. Nee, die klankband kan de holle echo van dat lege stadion niet verdoezelen.

Waar gaat dit nog over, vraag ik me af? Was voetbal altijd al zo’n holle doos?

Dat kunstmatige juichende publiek zou noodzakelijk zijn om spelers gemotiveerd te houden. Vreemd toch? Want dagelijks en overal ten lande sporten mensen gewoon zonder dat gejoel.

Sportten, moet dat zijn. Want nu mogen ze even niet, of toch niet in groepen groter dan vier.

Samenzijn

Ze sportten niet omdat ze daar contractueel toe verplicht waren. Ze deden het omdat ze zich na die fysieke inspanning beter voelden dan voorheen. Ze bleken gemotiveerd omdat winnen leuker is dan verliezen. Ze sportten graag samen met anderen, omdat ze zo deel uitmaakten van een groep. Zo was dat, voor een virus hen naar de bank verwees.

De veel te grote lege voetbalstadia maken duidelijk waar ook het professionele voetbal echt rond draait, dat is het samenzijn. Niet dat van de bijeen gekochte spelersgroep, maar wel van die beruchte twaalfde man.

Het waren de supporters die na de wedstrijd ontdaan moesten zijn van stress en zorgen. Zij moesten zich beter voelen. Hun gezangen, die de spelers moesten drijven, zouden het groepsgevoel op de tribunes versterken, de zakendeals in de loges bespoedigen.

Het professionele voetbal wordt slechts tijdelijk en erg kunstmatig in leven gehouden.

Nu de tribunes leeg zijn, beroofd van de twaalfde man, is het duidelijk: het professionele voetbal wordt slechts tijdelijk en erg kunstmatig in leven gehouden. Dat dit kunstmatige bestaan nodig is, heeft te maken met iets waar weinig Olympische schoonheid mee gepaard gaat. The games must go on om de zakencijfers van de clubs van de meest dieprode cijfers te behoeden.

Niet vanuit een liefde voor sport, maar voor de zakelijke belangen, werd op politiek niveau een rist uitzonderingen afgedwongen. Spelen en knuffelen mag, ja zelfs een feestje vieren in de kleedkamers is voor de spelers onder een genereus profcontract toegelaten. Voor spelers van de hoogste klasse zijn een voorraad testkits gevrijwaard.

Op basis van een financiële balans bleek het kennelijk in ’s lands belang dat uitzonderingen aan profsporters werden toegekend en een voorraad testkits werd voorzien. Ik heb veel bewondering voor de toewijding van veel van die professionele topsporters. Maar na een zoektocht naar de olympische waarden in tijden van corona, vond ik ze toch op kleinere speelvelden. Ik vraag me af waar de profspelers zullen belanden op de ranglijst voor de toediening van het coronavaccin. En of de economische waarde van een sport wel de juiste parameter is.

Geen uitzonderingen, testkits of douches

Groot was het contrast met die lege professionele voetbalstadia, daar op voetbalterrein C in de Gentse Blaarmeersen. Het was eind oktober en de spelers van de sociale voetbalploeg, de Gantoise Plantrekkers verzamelden voor wat hun laatste voetbaltraining van het jaar zou worden.

De Plantrekkers brengt mensen samen die dagelijks moeten vechten om de dag door te komen. Het is de Gentse ploeg van Younited Belgium, een sociale partnerorganisatie van de Pro League. Zo worden de Gantoise Plantrekkers vanuit de KAA Gent Foundation ondersteund.

Maar de spelers kregen politiek niet dezelfde uitzonderingen als hun professionele collega’s. Voor de leden werden geen uitzonderingen toegestaan om het sporten in groep nog mogelijk te maken. Er werden geen testkits ter beschikking gesteld.

Zelfs de publieke douches uitzonderlijk openen voor de dakloze spelers, was al voor de verstrengde maatregelen niet toegestaan. ‘We hebben nog gevraagd om een uitzondering, maar helaas niet gekregen’, vertelde straathoekwerker Karolien.

Het waren nochtans deze spelers en de vele andere outcasts van de sportwereld die voor mij de lichtpuntjes waren van dit vreemde coronajaar. ‘Als er deze week wordt aangekondigd dat we niet meer mogen voetballen, dan zoeken we iets anders’, had Dirk van het Gentse OCMW aan de spelers gezegd. Al vroeg hij zich onmiddellijk wel luidop af, of zo’n alternatief wel succes zou hebben.

De crisis te veel

‘Dit jaar ken ik al zeven mensen die zelfmoord pleegden.’

Het zou inderdaad de laatste voetbaltraining worden. Wanneer ik begin december ga kijken of het corona-alternatief van de Gentse plantrekkers een succes werd, was het resultaat opmerkelijk. In groepjes van vier werd er petanque en minigolf gespeeld. Een andere groep ging per vier door de Gentse Blaarmeersen wandelen.

Opgeteld waren ze met meer dan ooit.

Was het niet gevaarlijk om alternatieven te bedenken voor een doelgroep waarvan verschillende deelnemers al hadden aangegeven met gezondheidsproblemen te kampen? ‘Dit jaar ken ik al zeven mensen die zelfmoord pleegden’, getuigt Bram. Het antwoord stelt onmiddellijk mijn beperkte invulling van gezondheid in vraag.

Zelf weet hij wat financiële zorgen zijn. Hij leefde een tijd op straat en beschrijft zichzelf vandaag als thuisloos, niet dakloos. Want hij beschikt naar eigen zeggen nog steeds over een sociaal netwerk dat hem tegen de vrieskou beschermt. Maar anderen hebben zo’n netwerk niet en voor sommigen bleek de coronacrisis de crisis te veel.

Wie het al moeilijk had, wordt door de coronacrisis harder getroffen dan gemiddeld. Niet enkel wordt wie arm is vaker en zwaarder geveld door het virus, ook financieel lijden zij gemiddeld het grootste inkomensverlies.

Ook Seba, die vorige maand nog vertelde dat hij net een job had dankzij de crisis en enkele dagen per week winkelkarren in een supermarkt kon ontsmetten, is ondertussen aan de kant gezet. ‘Ze nemen enkel nog flexi-jobbers aan’, zucht hij. Een contract als flexi-jobber kost de werkgever minder, maar kan enkel worden afgesloten met iemand die al voor minstens tachtig procent in dienstverband is, dat recent nog was, of op pensioen is. Seba viel niet voor het eerst in zijn leven uit de boot. Hij houdt niet van minigolf, bekent hij, maar hij verveelt zich thuis steendood.

Dat ze vandaag massaal uit hun kot kwamen, toont dat het een alibi was om elkaar te ontmoeten.

‘De eindejaarsperiode is sowieso een moeilijke periode’, zegt Dirk. ‘Maar dit jaar kunnen we geen kerstdiners of nieuwjaarsmaaltijden aanbieden om de mensen uit dat isolement te halen.’ Dat de plantrekkers vandaag massaal uit hun kot kwamen, toont dat het voetballen ook in het verleden vooral een alibi was om elkaar te ontmoeten, om even geen individu, maar een deel van een groep te zijn.

Zorgend

Bram heeft net zijn spelletje petanque met stevige cijfers verloren. Kathy en dochter Ashley haalden zelfzeker de overwinning binnen. Maar Bram hoeft niet te acteren om de glimlach op zijn gezicht te behouden. Hij speelde samen met zijn broer Milan, die door zijn beperking nooit met de voetbalploeg trainde, maar aan de zijlijn altijd zijn grote broer aanmoedigde. Nu genoot hij met volle teugen van zijn sportieve deelname.

Bram speelde een spelletje met zijn broer Milan. | © Elien Spillebeen

Ook hun moeder is voor dit corona-alternatief opgedaagd. Het was zij die Bram overtuigde om gaan te voetballen bij de Gantoise Plantrekkers, nadat ze hem ooit op straat ging zoeken. Ze speelde zelf een tijdje bij de damesploeg tot een blessure haar aan de kant hield. Zij koos vandaag samen met dochter Liesje voor de optie ‘wandeling’.

Liesje heeft ook een verstandelijke beperking. ‘Milan en Liesje werden door mijn moeder via pleegzorg bij ons thuis opgevangen’, vertelt Bram. ‘Liesje was amper drie maanden oud. Milan moet een jaar of drie zijn geweest. Ik ben samen met hen opgegroeid. Op een bepaald moment waren we zelfs met negen kinderen in huis. Mijn moeder heeft zich altijd het lot van de meest kwetsbare kinderen aangetrokken.’

Omdat ze ooit speelster was bij de sociale voetbalploeg stelde ik me Brams moeder tot dan onerecht voor als iemand met zorgen. En dus te weinig als iemand die zorgt. Bram verliet aan het begin van de coronacrisis de daklozenopvang omdat hij vond dat anderen zijn plaats beter konden gebruiken. Hij overtuigt vandaag anderen om mee te voetballen en is behalve deelnemer duidelijk het luisterend voor andere spelers.

Dankzij de creatieve oplossingen worden hier op de Blaarmeersen misschien wel levens gered.

Terwijl ik de kleurrijke spelersgroep observeer, besef ik dat er ook hier leiders en zorgers in de groep zijn. Die beperken zich helemaal niet tot de professionele hulpverleners. Dankzij de creatieve oplossingen van de Gantoise Plantrekkers, om de grenzen van de maatregelen op te zoeken, worden hier op de Blaarmeersen misschien wel levens gered.

Een coronatest was voor hen economisch geen uitzondering waard. Douches konden niet worden geopend. Maar wie de ambitie heeft lessen te trekken uit de coronacrisis kan van deze ploeg wel leren waar sporten echt om draait.

Als iemand me ooit zou vragen wie eerst een coronavaccin zou moeten krijgen, de sociale of de professionele voetbalspeler, heb ik ondertussen voldoende argumenten om voor die eerste te kiezen.