“‘Gezonde en eerlijke voeding is een recht’

Eddie Kopp op Unsplash (CC0)​

Onze voedselketen, die tegen 2050 bijna 10 miljard mensen moet voeden, staat onder druk. Niet alleen is de uitdaging voor de voedingsnoden van de toekomstige wereldbevolking torenhoog, de huidige productie duwt landbouwers en verwerkingsbedrijven naar ongeziene maffiapraktijken om winsten te kunnen boeken in deze keten.

Recent was er de besmetting van onze eieren met Fipronil en hoorden we onze overheid vertellen dat er meer en betere controles zouden worden uitgevoerd op onze voeding. Dit beloofde het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV), dat in februari 2002 werd opgericht als antwoord op een andere voedselcrisis, namelijk de aanwezigheid van dioxine in ons kippenvlees.

‘De meest essentiële vraag wordt echter niet gesteld: hoe gaan we onze voedselproductie hervormen?’

Nu, 19 jaar later, moeten we vaststellen dat controle alleen niet genoeg is. Denk maar aan het paardenvlees in onze lasagna en de vele de wantoestanden in onze slachthuizen. Dit keer gaat het opnieuw over de productie en verwerking van vlees door een grote speler op onze markt, namelijk Viveba.

Door te sjoemelen met de houdbaarheidsdata van het vlees kwam er minderwaardig vlees in de winkelrekken terecht dat mogelijk besmet was en frauduleus de stempel bio meekreeg. De overheid, bij monde van het FAVV liet het aanvankelijk begaan. Voor federaal minister van Landbouw Ducarme (MR) is er slechts één oplossing. We doen een audit van het FAVV die hun tekortkomingen zal blootleggen, waarna er een herstructurering zal volgen. De meest essentiële vraag wordt echter niet gesteld: hoe gaan we onze voedselproductie hervormen?

Mythes ontkrachten

De huidige landbouwbedrijven streven naar massaproductie om de lage voedselprijzen van de internationale markten het hoofd te bieden, waardoor de landbouw gericht is op monocultuur met ecologische uitputting van de grond en een groot gevaar voor de biodiversiteit als gevolg.

Daarnaast worden landbouwproducten de hele wereld rondgestuurd terwijl de meeste producten gewoon voorradig zijn in het eigen land. Zo gaan onze peren en aardbeien naar Rusland, Franse uien gaan naar Burkina Faso, Chileense appels komen naar België. Hierdoor wordt de markt verstoord en gaan de prijzen dalen.

De inkomsten voor de landbouwers zijn vaak onvoldoende en worden gecompenseerd door subsidies van de Vlaamse overheid (170 miljoen euro) en de EU (720 miljoen euro). Tenslotte ontkrachten experten dat de industriële landbouw noodzakelijk is om de wereld te voeden. Deze mythe moeten we echt loslaten

Geen keuterboerkes

De bevolking ziet steeds meer in dat deze voedselproductie haar einde kent en we recht hebben op gezonde voeding. De overheid moet een gezonde voedingsproductie stimuleren in plaats van deze te marginaliseren of te bestempelen als het werk van “keuterboerkes.” Gezonde voeding is een basisrecht dat niet alleen moet worden gecontroleerd door het FAVV, maar omgezet worden in daden en ondersteuning van agro-ecologische landbouwmodellen.

‘De landbouwer dient een eerlijke prijs te ontvangen voor het geleverde werk en de consument moet de garantie hebben dat de voeding gezond is en duurzaam geteeld’

Op de wesite van Voedsel Anders Vlaanderen staat dat agro-ecologie een nieuwe vorm van voedselproductie is die echt duurzaam is. Er gaat aandacht naar een lokale, ecologische (rekening houdend met natuur en kringloop), eerlijke en sociaal verantwoordelijke voedelproductie. Zo wordt er respectvol omgegaan met de rechten, de kennis en de noden van mensen in plaats van het huidige economisch denken van de landbouw.

Om een echte ommekeer te kunnen maken naar een nieuw landbouwsysteem en dito voedselketen moet de landbouw weer aansluiting vinden bij de consument. Hiervoor is meer overleg en samenwerking nodig tussen de producent en de consument.

De landbouwer dient een eerlijke prijs te ontvangen voor het geleverde werk en de consument moet de garantie hebben dat de voeding gezond is en duurzaam geteeld. Kan het recht op gezonde voeding dan wel voor iedereen gegarandeerd worden? Kunnen we de producent en consument samenbrengen en zo alle kostelijke schakels ertussen vermijden? Welke rol speelt de overheid in dit systeem om voeding betaalbaar te houden voor iedereen?

Voldoende alternatieven

Al verschillende jaren probeert de biologische en agro-ecologische landbouw aan terrein te winnen met beperkte steun van de overheden. Zo is de coöperatie De Landgenoten ontstaan uit de gedachte dat biolologische landbouw wel mogelijk is en de transitie naar een meer eerlijke en gezonde landbouw noodzakelijk is. De schaarste aan landbouwgronden maakt dit onmogelijk, daarom worden gronden aangekocht in een coöperatie om deze agro-ecologische landbouw mogelijk te maken.

Beweging voor gezonde landbouw Wervel, het World Agroforestry Centre (ICRAF), Mark Shepard, Martin Crawford en vele anderen ijveren voor agroforestry als meer weerbare landbouwoplossing en alternatief voor de conventionele landbouw.

Een ander voorbeeld is het recent opgerichte coöperatieve boslandbouwbedrijf Pomonacoop.be dat nog een stap verder wil gaan. Dit landbouwbedrijf wil door middel van boslandbouw (of herstellende landbouw) boeren en consumenten samenbrengen in een landbouwbedrijf.

Zij kiezen hier voor agroforestry omdat dit momenteel gezien kan worden als de meest efficiënte vorm van herstellende landbouw. De landbouwers en de consumenten bepalen daarnaast ook in evenwaardigheid welke producten geteeld worden en welke de prijs is die hiervoor betaald wordt.

Agroforestry staat volgens de website van Agroforestry Vlaanderen voor boslandbouw, het betreft een landgebruiksysteem waarbij het telen van landbouwgewassen of veehouderij gecombineerd wordt met de productie van houtige gewassen op eenzelfde perceel. In de praktijk vertalen agroforestrysystemen in Vlaanderen zich meestal in een landbouwgewas tussen bomenrijen of hoogstambomen in combinatie met begrazing.

Uiteindelijk resten ons nog enkel vragen. Hoe lang kunnen overheden nog blijven bijdragen aan deze verouderde vorm van productie, verwerking en distributie van onze voeding? Wanneer gaat de internationale gemeenschap inzien dat investeren in een zowel ecologisch als financieel ziekmakend systeem zinloos is en zal ze eindelijk kiezen voor een gezonde voeding door middel van lokale, agro-ecologische landbouw? Wij zijn alvast overtuigd van de noodzaak, jij ook?

Tim De Roeck is directeur van Solidagro, een organisatie die agro-ecologie centraal stelt als model voor duurzame landbouw, zowel in België als in de landen waar de organisatie actief is. Lokale partnerorganisaties wisselen onderling ervaringen uit en proberen in samenwerking met de lokale bevolking en de steun van Solidagro het lokale en nationale beleid te beïnvloeden.

Lieven Bauwens is voorzitter Pomona vzw, deze vereniging ondersteunt op alle mogelijke manieren Pomona cvba, een coöperatieve vennootschap die lokale gebruikers voorziet van een ruim aanbod aan ecologisch geproduceerde, kwalitatieve voeding en dit via herstellende landbouw realiseert.

Voor meer informatie, contacteer:

Tim De Roeck – tim.deroeck@solidagro.be – 0485 94 96 34

Lieven Bauwens – lievenbauwens@gmail.com – 0497 44 33 56