“‘Goedkopere hernieuwbare energie is de drijvende kracht achter energietransitie’

Karsten Würth (CC0)

Het debat over energie zit duidelijk in een stroomversnelling. Maar het verloopt erg moeizaam, een matig onderbouwde dogmatische politieke stellingenoorlog, waarin consensus veraf lijkt. Het zwaartepunt van het debat ligt op de korte termijn: moeten we kerncentrales open houden of gascentrales bouwen? Door die enge scope dreigt de bredere visie zoek te raken.
Het is waardevol om te vertrekken van de langetermijnvisie. Als je het eindpunt ziet, is alles veel makkelijker. Je moet dan enkel een pad uittekenen naar dat eindpunt.

Hoe ziet het energiesysteem van de toekomst er uit?

1. Hernieuwbare energie is sterk in opmars

Dat is niet ideologisch gedreven, maar puur economisch: zon, wind en waterkracht produceren de goedkoopste kilowatturen. Investeerders in de vrije markt (particulieren én bedrijven) zetten nu al in op hernieuwbare energie. Niet onlogisch, want hernieuwbare energie zelf is gratis beschikbaar. Je moet uiteraard wel investeren in machines om die gratis energie te oogsten. De technologie die we daarvoor nodig hebben is geëvolueerd en nu volledig marktrijp. In elk toekomstig energiesysteem zal hernieuwbare energie een belangrijke rol spelen.

2. Hernieuwbare bronnen leveren energie als de natuur het wil, niet noodzakelijk als we energie nodig hebben

Soms wordt er plaatselijk al te veel stroom geleverd door hernieuwbare energie, ondanks het nog nederige aandeel in de totale energiemix. Maar meestal is er nog ruim onvoldoende om aan de vraag te voldoen. In het toekomstig energiesysteem met veel meer hernieuwbare energie zal je vaker overschotten hebben, maar ook nog veel tekorten. Je kan die balans gedeeltelijk over de grenzen heen in evenwicht brengen, maar ook op Europese schaal zullen er grote gaten van overschotten en tekorten blijven. Vraagsturing kan daar zeker helpen, samen met massale opslag van energie. Dat is geen science fiction. Opslag bestaat al (denk maar aan batterijen, waterbekkens of waterstof), maar moet nog op veel grotere schaal toegepast worden. Innovatie zal daar nodig zijn om die bestaande technologie naar een hoger en goedkoper niveau te tillen.

3. Maak u geen illusie

Hernieuwbare energie in combinatie met opslag zal ook niet genoeg zijn. Ondanks massale inzet van opslag en vernuftig sturen van de vraag. Je blijft werken met fluctuerende bronnen die onvoldoende flexibel zijn. Daarom heb je hulp nodig om bij te springen indien nodig. De bestaande conventionele technologie kan dat: aardgas, steenkool, aardolie, bruinkool en kernenergie, en in de toekomst hopelijk ook thorium en kernfusie. Alles is mogelijk, niks moet à priori uitgesloten worden. Laat investeerders maar kiezen wat ze het liefste willen.

Hernieuwbaar versus nucleair?

In het debat gaat het heel vaak over competitie tussen hernieuwbaar en nucleair, telkens met een ellenlange lijst van voor- en nadelen. Dat is puur tijdverlies, die confrontatie is een non-issue. Het energiesysteem van de toekomst zal hoe dan ook een brede hernieuwbare basis hebben die markttechnisch de voorrang krijgt vanwege de lagere marginale kost. Kernenergie heeft zeker nog zin, maar in een ondersteunende rol. De uitdaging voor kernenergie is om kleinere en flexibelere eenheden te maken. De mastodonten die stabiele basislast leveren hebben we niet meer nodig. Die nieuwe generatie moet ook veel goedkoper worden, want het aantal draaiuren van kernenergie in back-up modus is lager.

Debat over hernieuwbare versus nucleaire energie? Dat is puur tijdverlies

Kernenergie staat niet in competitie met hernieuwbare energie, maar met andere ondersteunende technologieën: fossiele brandstoffen en opslag.

O ja, het klimaat…

Is het u al opgevallen dat ik nog niks over het klimaat heb gezegd? Dat is omdat de overgang naar goedkopere hernieuwbare energie de drijvende kracht is achter de energietransitie, los van “wie er gelijk heeft” van alle eco-sceptici, eco-realisten, eco-fantasten en eco-populisten. Het enige verschil is dat de klimaatontwrichting bijkomende voorwaarden oplegt aan de ondersteunende opties met fossiele brandstoffen. Die zal je moeten uitrusten met opvang en opslag van CO2. Dat maakt hun business case zwakker, en die voor nieuwe nucleaire energie interessanter. Klimaatactie zelf verandert weinig aan de keuze voor hernieuwbare energie als centrale motor van het toekomstig energiesysteem.

De klimaatontwrichting legt bijkomende voorwaarden op aan de ondersteunende opties met fossiele brandstoffen

Dat energiesysteem van de toekomst is prachtig. Een mooie synergie van het vernuft van de mensheid. Er is een flinke investering nodig en nog een pak innovatie, maar uiteindelijk staat er een resultaat met alleen maar voordelen. Je hebt een lage en stabiele energieprijs op lange termijn, want die wordt gedomineerd door investeringskosten en veel minder door geopolitiek onstabiele fluctuerende bronnen. Dat is economisch een zeer sterke troef.

Het beleid moet niks meer doen dan de overgang naar dat systeem begeleiden om zo snel mogelijk die sterke economische troeven uit te kunnen spelen. Spierballen rollen voor of tegen de kernuitstap helpt hier niet bij. In tegendeel, het verlamt en vertraagt. De kernuitstap zal een voetnoot zijn in het lange termijn verhaal. Dus, beste politici, ga en faciliteer! Neem barrières weg voor hernieuwbare energie, stimuleer investering in opslag, ondersteun onderzoek naar innovatie in nieuwe nucleaire technieken, nieuwe generatie opslag en de-carbonisatie van fossiele opwekking.

Kris Voorspools is zaakvoerder van 70GigaWatt Consulting