“‘‘Hoe links zijn de Democraten onder Kamala Harris echt?’’

Een van de kwesties die impliciet aan de orde is in deze Amerikaanse presidentsverkiezingen, is of de Democratische Partij, die al decennialang beweert aan de zijde van de werknemers en de vakbonden te staan, dat ook in de feiten opnieuw is. Dat is des te belangrijker omdat de vakbonden in de Verenigde Staten in decennia niet meer zo populair zijn geweest: tegenwoordig zegt 70 procent van de Amerikanen positief te staan tegenover vakbonden.

De voorbije dertig jaar zijn er evenwel redenen geweest om te twijfelen of dat Democratische standpunt pro vakbond en werknemers in de praktijk wel zoveel voorstelde. Het is een van de factoren die verklaren waarom Trump in 2016 president kon worden.

Het was immers onder president Bill Clinton dat een globalisering op de rails werd gezet die de werkende mensen in de VS dertig jaar van loonstagnatie zou opleveren en zo tot een inkomensongelijkheid die niet meer gezien was sinds de Grote Depressie.

Het was onder diezelfde Clinton dat de Wereldhandelsorganisatie (WTO) werd opgericht en het WTO-lidmaatschap van China werd voorbereid dat de Chinese economie enorme kansen zou bieden. Daarmee zette Clinton de brutale desindustrialisering van de VS voort die onder Ronald Reagan al was begonnen.

Het was onder Clinton dat Nafta boven de doopvont werd gehouden, het vrijhandelsakkoord met Mexico en Canada dat grote druk zette op de industrielonen in de VS. Het was onder Clinton dat Robert Rubin, de man van Goldman Sachs, als minister van Financiën de finale stap naar liberalisering van de financiële sector zette die mee aan de basis zou liggen van de bankencrisis van 2008.

En het was onder Obama en zijn minister van Financiën Tim Geithner dat de banken gered werden terwijl veel mensen hun huis verloren. Het was onder Obama dat de 5 procent rijksten tegen 2013 alweer rijker waren dan in 2003, terwijl de middeninkomens 36 procent armer waren geworden. Obama verbeterde dan wel de gezondheidszorg, maar de ongelijke verdeling van de koek ging ook onder hem gewoon door.

Vetbetaalde speeches

Enter Donald Trump, die als vrijwel kansloze kandidaat voor de Republikeinse nominatie aantrad en deed wat hij altijd doet: uittesten wat zijn toehoorders graag horen en dat dan volgen en blijven verkopen. Veel mensen hoorden graag kritiek op de immigratie en op de uitverkoop van de Amerikaanse industrie aan China. En dus werd dat het programma waarmee hij die andere Clinton, Hillary, zou verslaan.

Zeker toen ze de Trump-aanhangers ook nog eens deplorables noemde, vetbetaalde speeches gaf voor investeringsbanken en tijdens de campagne de noordelijke industriestaten amper bezocht. Die blue wall leek haar een electorale zekerheid. Een vergissing: Trump haalde ze binnen en werd op die manier president.

De schok die Trump veroorzaakte, leidde ertoe dat Biden linkser werd. Hij werd de eerste Amerikaanse president die mee aan een stakingspiket ging staan. Hij sprak de hoop uit dat de vakbond zou binnenraken bij Amazon. Hij duidde Liza Khan aan als hoofd van de Federal Trade Commission, die toeziet op kartelvorming en competitiebeleid – diezelfde Khan die als een van de eersten kritiek uitte op de machtsconcentratie van de grote techbedrijven.

Biden benadrukte keer op keer dat hij weer zou inzetten op goedbetaalde en gesyndiceerde industriejobs. Hij deed dat ook met zijn Inflation Reduction Act, waarmee hij van de VS een reus wil maken in groene technologie, zoals elektrische voertuigen, batterijen en windmolens. En met zijn Chips Act, waarmee hij de productie van halfgeleiders terug naar de VS wil brengen. Ook met zijn Infrastructure Act creëerde hij veel jobs. Zo werd de overheid weer een bron van werkgelegenheid.

Niemand moet alleen vechten

Biden was niet bang om zijn steun voor de vakbonden uit te spreken op een manier die je nog maar zelden hoort bij Belgische politici. Kamala Harris en haar running mate Tim Walz doen dat nu ook, zo mogelijk nog meer uitgesproken. De zinsnede ‘De vrijheid om een vakbond te vormen’ is vaste prik in hun speeches. Ze gingen bij zowat alle vakbonden langs om hun steun te vragen en kregen die ook.

Je kunt Biden en Harris zien als het buigpunt, weg van het neoliberale regime waarin de rijken almaar rijker werden.

Walz is in dat opzicht geloofwaardig: als leerkracht komt hij uit een van de meest gesyndiceerde en strijdbare sectoren van de VS, en hij is ook – benadrukt hij telkens weer – een van de eerste vicepresidentskandidaten die vakbondslid is. ‘Het zijn niet Wall Street of de schatkist die Amerika gebouwd hebben, maar de werkers en de vakbonden’, blijft hij maar herhalen.

Of nog: ‘De zuiverste vorm van democratie zie je bij de vakbonden: je kunt je gedacht zeggen over wat je leven bepaalt, je kiest je vertegenwoordigers en probeert zo je leven vorm te geven. Zo wordt democratie geacht te werken.’

En Harris zei op Labor Day: ‘Als de vakbonden sterk zijn, is Amerika sterk. De arbeidersbeweging heeft altijd de macht van eenheid verstaan. Niemand moet ooit alleen vechten.’ Voor de United Auto Workers verklaarde ze dat het ‘niet fair is dat een werknemer alleen moet onderhandelen met een groot bedrijf’.

Harris bouwt een brede coalitie: behalve de vakbonden behoren ook de kmo’s daartoe, maar de grote bedrijven moeten meer vennootschapsbelasting betalen en de miljonairs moeten meer belastingen betalen, ook op hun nog niet gerealiseerde meerwaarde. Het onderscheid met de Republikeinen is wat dat betreft duidelijker dan het in vele decennia is geweest.

Je kunt Biden en Harris zien als het buigpunt, weg van het neoliberale regime waarin de rijken almaar rijker werden. We zijn nog ver van de hoogste belastingschijf van 90 procent die Roosevelt ooit invoerde, maar de eerste stappen worden gezet. Als de Democraten daarmee succesvol zijn, kan dat de tanker keren. Het Amerikaanse systeem is doorgeslagen – zozeer dat een groot deel van de Amerikaanse jongeren zeggen meer in het socialisme dan in het kapitalisme te geloven. Misschien is eindelijk de correctie begonnen.

Deze opinie verscheen op 17 september in De Standaard.