“‘‘Hoe is het mogelijk dat alweer een hongerstaking de politiek wakker moet schudden?’’

© Migratie Museum Migration

Een hongerstaking is voor de ene een onwettelijk drukkingsmiddel, voor de andere een wanhoopsdaad met de hoop op betere tijden. We raken nooit uit de dovemansdiscussie die de laatste dagen onze oren vermoeit. Bovendien zou het veel lijden besparen, want je moet wel gemotiveerd zijn om in hongerstaking te gaan en af te zien.

Al ben ik een eenzame roeper in de woestijn en weet ik dat ik het keiharde njet van de staatssecretaris en de regering niet zal ombuigen: ik wil de bevolking en haar leiders er toch op wijzen dat een derde collectieve regularisatie geen economische of sociale ramp betekent.

Zeker niet wanneer er voorwaarden verbonden worden aan zo'n collectieve regularisatie: een blanco strafblad hebben bijvoorbeeld, reeds aan het werk zijn (al dan niet zwartwerk) in een knelpuntberoep, familiale banden hebben met mensen die wettig in ons land verblijven…

Hoe is het mogelijk dat in de loop van drie opeenvolgende legislaturen telkens een hongerstaking de politiek wakker moet schudden?

Dat de regering de deur op een kier zet voor individuele regularisaties is een kleine blijk van goede wil. Maar we weten maar al te goed dat individuele regularisaties arbitrair zijn.

Bovendien is een mogelijke collectieve regularisatie geen alleenstaande strategie. Er moet aansluitend ook een visie ontwikkeld worden op een evenwichtig migratiebeleid.

Quota afspreken voor het aantal migranten dat per jaar toegelaten wordt (uitgezonderd wanneer er rampsituaties zijn met veel mensen op de vlucht tot gevolg) is naar mijn mening correct, zolang zowel laag- als hooggeschoolde mensen toegelaten worden. Een verblijfsvergunning kan bovendien ook een tijdelijke vorm aannemen, als de persoon in kwestie daarvan op de hoogte is en een tijdelijk attest ondertekent.

Een politieke of economische migrant, en binnenkort ook de klimaatmigrant, zal toch nooit naar huis terugkeren zonder dat hij een deel van zijn verdiensten naar de familie kan terugsturen. Geen opbrengsten van het (zwart)werk kunnen delen, dat wekt zeer menselijke schaamte op.

Ik stel mij de vraag hoe het mogelijk is dat in de loop van drie opeenvolgende legislaturen telkens een hongerstaking de politiek wakker moet schudden. Ontbrak de twee voorbije decennia dan elke visie op een evenwichtige en uitvoerbare migratiestrategie?

Er zijn talloze dossiers door de Dienst Vreemdelingenzaken geraakt. Vele asielaanvragen werden positief of negatief bevonden. Niet erkende families en individuen werden uit ons land gedreven, en een kleine helft van de individuele regularisaties werd goedgekeurd. Maar nooit werd deze netelige uitdaging ernstig aangepakt.

Op langere termijn (een paar weken tot jaren) stel ik een stapsgewijze strategie voor. De clandestiniteit van een mens is immers een persoonlijke en maatschappelijke pest. Het is een inbreuk op het recht op een waardig leven en op de minimale ethiek die we aan onze democratie verschuldigd zijn.

Een visie wordt ontwikkeld in verschillende fasen: overleg met sociale partners, vertegenwoordigers van zorg- en onderwijsnetten, middenveldorganisaties, en vertegenwoordigers van de regering gespecialiseerd in sociale zaken, financiën en volksgezondheid.

Er zijn drie essentiële vragen. Eén: hoeveel nieuwkomers zijn vandaag officieel tewerkgesteld? Twee: hoeveel vacatures staan nog open, en welke knelpuntfuncties moeten dringend ingevuld worden, in het besef dat binnen twintig jaar een derde van onze bevolking senior zal zijn?

Zo krijgt die werkgroep een beeld van hoeveel mensen zonder enige discriminatie een tijdelijke contractuele job kunnen invullen. Zo kunnen tijdelijke werkcontracten afgesloten worden voor zowel hoog- als laaggeschoolde migranten na een intensieve inburgeringscursus. Ook de (mogelijke) gelijkschakeling van de diploma’s moet herzien worden. Het is niet normaal dat een arts hier om den brode taxichauffeur moet worden.

En de laatste vraag: hoeveel migrantenkinderen, zowel van ouders met of zonder papieren, asielzoekers of transitmigranten gaan er vandaag naar onze scholen? Welke scholen zijn bereid tot een gemengde opvang?

Dit onderzoek en dit overleg moet best gebaseerd worden op adviezen van EU-partners die een degelijk migratiebeleid voeren. Om extreme acties zoals een hongerstaking te voorkomen, maar vooral om menselijk legaal tijdelijk of definitief te huisvesten.

Mijn laatste voorstel is om de zogenaamde hotspots in het Middellandse zeegebied om te vormen tot infomigrant-bureaus, waar iedere migrant zich kan aanmelden met zijn curriculum vitae.

Op Europees niveau moet er in een groep van kernlanden opnieuw onderhandeld worden over een evenwichtig migrantenquota.

Mijn haren rijzen ten berge als de Europese Commissie tientallen miljarden op tafel wil leggen om de grenzen van Europa, de zuidergrenzen en de Middellandse Zee, beter te bewaken en naar Turkije te versassen via de EU-Turkijedeal.

die miljarden niet worden gespendeerd aan maatschappelijke experimenten? Aan de ondersteuning van relevante opvanginitiatieven in de lidstaten? Aan het creëren en helpen subsidiëren van tewerkstelling zonder discriminatie? Aan steun voor onderwijs en vorming in scholen die zich daarvoor openstellen? Aan het tijdelijk verschaffen van een medische zorgkaart voor iedere nieuwkomer?

Zo'n zorgkaart zou toegang tot een welbepaald aantal essentiële en dringende zorgen mogelijk kunnen maken. De beperkte meerkost van deze zorg in de sociale zekerheid zou gecompenseerd kunnen worden met de Europese fondsen, alsook met de bijdrage van de tijdelijke tewerkstelling van de nieuwkomers.

Mijn laatste voorstel is om de zogenaamde hotspots in het Middellandse Zeegebied om te vormen tot infomigrant-bureaus, waar iedere migrant zich kan aanmelden met zijn curriculum vitae. Zo kan de persoon verwezen worden naar een lidstaat waar hij of zij kan gehuisvest en tewerkgesteld worden.

Een meertalige gids van de toegewezen lidstaat kan een nuttige hulp zijn (zoals in het recente Vlaams integratiedecreet staat). Dit vraagt zeker en vast een uitgebreide voorbereiding, een omvangrijke kruispuntdatabank, een performante informatisering en een aangepaste psychologische en fysische begeleiding.

Dat de huidige staatssecretaris van Asiel en Migratie (Sammy Mahdi, CD&V, red.) in discussie gaat met de meest betrokken herkomstlanden verdient zeker aandacht. Maar het blijft gissen of dit de veelzijdige wereldmigratie zal afremmen.

Deze voorstellen lijken in de huidige pandemische angstsfeer misschien irreëel. Maar we staan niet alleen voor een wijziging van het klimaat, maar ook voor een maatschappelijke klimaatwijziging. Een wijziging die onomkeerbaar is, en voor mij zelfs hoopvol.

Réginald Moreels is humanitair chirurg en gewezen staatssecretaris en minister van Ontwikkelingssamenwerking.