“‘We moeten honger en uitputting van de aarde samen aanpakken’

CC Alan WhelanTrócaire (CC BY 2.0)

Slechts 16 procent van de landbouwprojecten van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking tussen 2013 en 2017 ondersteunt de agro-ecologische aanpak. Nochtans heeft agro-ecologie veel troeven in de strijd voor een wereld zonder honger. Ze kan ook een flinke bijdrage leveren aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (sdg’s).

Ondanks de technologische vooruitgang loopt de mondiale voedselvoorziening nog behoorlijk mank. Sinds 2015 stijgt het aantal mensen dat aan extreme honger lijdt. Vandaag zijn er dat ruim 800 miljoen. Daarnaast hebben 2 miljard mensen “verborgen honger” omdat ze een tekort hebben aan sommige vitaminen en mineralen.

Voedselvoorziening ligt ook aan de basis van 19-29% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen en is dus een voorname factor in de klimaatverstoring. Terzelfdertijd verbruikt de landbouw 70% van alle water. Opvallend is dat 50% van de mensen die honger lijden kleine landbouwers zijn.

Paradigma-shift

Volgens IPES-Food – het International Panel of Experts on Sustainable Food Systems – zijn deze problemen een gevolg van de twee dominante landbouwsystemen in de wereld: enerzijds pure overlevingslandbouw, anderzijds industriële landbouw. De een slaat op kleine boeren met weinig middelen en beperkte toegang tot markten, de ander wijst op een sterk gemechaniseerde landbouw met weinig genetische diversiteit en hoge externe input (kunstmest, pesticiden, fossiele brandstoffen…). Geen van beide is duurzaam. Toch bestaan er degelijke alternatieven.

Agro-ecologie wil ook boeren sterker en veerkrachtig maken en hun traditionele kennis benutten

IPES-Food stelt dat we moeten evolueren naar een gediversifieerde agro-ecologische landbouw. Onder ‘agro-ecologie’ verstaan we een stevig uitgedokterd landbouwsysteem dat zich door de natuur laat inspireren: een hoge diversiteit aan planten, bomen en dieren die in een maximale synergie leven; zoveel mogelijk hergebruik en dus een beperkte externe input; een optimale zorg voor de bodem en zo meer.

Agro-ecologie wil ook boeren sterker en veerkrachtig maken en hun traditionele kennis benutten. Ze streeft ernaar producenten en consumenten opnieuw met elkaar in contact te brengen via een volwaardige circulaire en solidariteitseconomie. Kortom, agro-ecologie kan een essentiële bijdrage leveren tot de noodzakelijke paradigma-shift van onze voedselsystemen.

Performant

Door de overschakeling naar agro-ecologie steeg de productie met 20% en het netto-inkomen met 50%

‘Meerdere studies hebben al aangetoond dat de agro-ecologische benadering heel performant kan zijn’, zegt Emile Frison van IPES-Food. ‘Zowel in Europa als in het Zuiden nam de productie met 15 tot 110% toe. Bij 500.000 boeren in Andra Pradesh (India) steeg de productie met 20% en het netto-inkomen met 50%.

Er zijn ook bonussen voor het milieu. Zo leidt de agro-ecologische aanpak tot meer koolstofopslag in de bodem, de biodiversiteit neemt toe, gedegradeerd land wordt hersteld, “ecosysteemdiensten” zoals bestuiving, watercyclus en ziektebeheer verbeteren… De diëten worden gezonder en de tewerkstelling groeit.’

502 landbouwprojecten

Ook de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) en het VN-Milieuprogramma (UNEP) promoten de agro-ecologische benadering. Dat geldt evenzeer voor de Belgische coalitie tegen de honger, een coalitie van Belgische ngo’s die alle partner zijn van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking. De coalitie nam de proef op de som en analyseerde de “officiële Belgische ontwikkelingshulp” (ODA) tussen 2013 en 2017. Uiteindelijk bekeek ze 502 landbouwprojecten die samen 1,2 miljard euro vertegenwoordigen.

Uit de studie bleek dat van de gouvernementele projecten slechts 16% agro-ecologie ondersteunt. Daartoe behoren de projecten van het Belgisch Ontwikkelingsagentschap (Enabel) die slechts 8% halen. Voor de bijdragen aan multilaterale organisaties, goed voor de helft van de totale financiering, ging slechts 3% van de financiering naar agro-ecologie. Niet onverwacht vond de coalitie onder de projecten door de ngo’s dat bijna de helft een agro-ecologische insteek ondersteunen.

België voortrekker?

Volgens de coalitie tegen de honger toont het onderzoek duidelijk aan dat de Belgische Ontwikkelingssamenwerking te weinig aandacht biedt aan agro-ecologie. Daarom pleit ze ervoor dat België, naar het voorbeeld van Frankrijk en Zwitserland, een voortrekker zou worden van de agro-ecologie. Daarvoor is meer dan voldoende expertise aanwezig, zowel bij de universiteiten als bij de ngo’s, meent de coalitie. Ze wil eveneens dat België haar strategie voor ontwikkelingssamenwerking in de landbouwsector herziet. Tegen 2023 zouden het aantal programma’s met agro-ecologische insteek moeten verdubbelen: van 16% (2013-2017) naar minstens 32% (2023).