“‘‘Waarom jonge boeren in India teruggrijpen naar eeuwenoude gierst om droogte te trotseren’’

Archeologische vondsten onthullen dat gierst al aanwezig was in de vroege dagen van de landbouw, lang nog voordat de steden van de Indusbeschaving voor het eerst verschenen.

ishnu Sarangi / Pixabay (CC0)

Sommige delen van India hebben momenteel af te rekenen met dagelijkse temperaturen tot ver boven de 40 graden Celsius. Met 1,4 miljard mensen te voeden en de voorspelling dat dergelijke hitte het nieuwe normaal wordt, dringt een verduurzaming van de landbouw zich op, zeggen landbouwexperts van de Universiteit van Cambridge.

In Punjab, de noordwestelijke deelstaat en de graanschuur voor 27 miljoen mensen, zijn de autoriteiten steeds meer geneigd om in zetten op gewasdiversiteit. Dat is een opmerkelijke verschuiving, omdat er vroeger altijd werd gekozen voor uitsluitend tarwe of rijst. Maar het probleem met die gewassen is dat ze veel kostbaar grondwater opslorpen, en dat wordt hoe langer hoe schaarser. Uit officiële gegevens blijkt dat er jaarlijks te vaak beroep wordt gedaan op het grondwater. In 1984 werd nog minder dan de helft van de voorraden overmatig benut, tegenwoordig is dat al bijna 80 procent.

Gierst is een volwaardig alternatief voor rijst, terwijl de productie ervan veel minder water verbruikt.

Voorlopig richt Punjab zich op de uitbreiding naar gewassen zoals maïs, peulvruchten, oliehoudende zaden, katoen en zelfs populieren die snel groeien en gebruikt worden voor hout of papier. Maar sommige jonge boeren – minder afkerig van gedragsverandering en meer bereid om af en toe risico’s te nemen dan de oudere generatie – hebben nog meer interesse in een gewas met een eeuwenoude geschiedenis.

De terugkeer van gierst

Gierst is een groep van graangewassen die bekend staan als ‘superfood’ vanwege hun rijke samenstelling aan voedingsstoffen en hun hoge gehalte aan zetmeel en eiwitten. Ze bieden tal van gezondheidsvoordelen, vooral voor mensen die lijden aan hart- en vaatziekten of diabetes. De consumptie van gierst houdt de suikerspiegel in balans, bevordert de ontgifting van het lichaam en helpt bij de spijsvertering. Pap, koekjes, pannenkoeken en brood gemaakt van gierst zijn lekkernijen in veel delen van de wereld.

Niet onbelangrijk: gierst is een volwaardig alternatief voor rijst, terwijl de productie ervan veel minder water verbruikt. Gierst is ziekteresistent, is erg lang te bewaren en is goedkoop. Volgens onderzoek is gierst ook goed bestand tegen hitte, wat het een ideaal gewas maakt in een opwarmend klimaat.

Droogteresistent

Punjab heeft veel ervaring met de teelt van gierst, al was het gewas er nooit dominant. Archeologische vondsten onthullen dat gierst al aanwezig was in de vroege dagen van de landbouw, lang nog voordat de steden van de Indusbeschaving voor het eerst verschenen. De bevolking van deze regio (en het vee) kon rekenen op de aanwezigheid van gierst tijdens langdurige periodes van droogte en wisselvallige regen die het subcontinent iets meer dan vierduizend jaar geleden troffen.

De mate waarin er vandaag aan rijstteelt wordt gedaan, is niet langer houdbaar omdat het grondwater op raakt.

Maar ondanks die lange geschiedenis is de gierstoogst in India de afgelopen decennia fel afgenomen. Zo werd bajra (parelgierst) in de jaren vijftig verbouwd op minstens 217.000 hectare in Punjab; in 2020 was dat nog op slechts 500 hectare. Maar de teelt neemt weer toe nu verschillende rijstboeren in de staat terug interesse krijgen in het verbouwen van dit oude graan.

Gierstsoorten zoals ragi, bajra en guar worden vandaag ook vaak door ondernemende boeren als aanvullend gewas verbouwd. Deze trend wordt beïnvloed door de actieve stroom aan informatie en kennis over de klimaatverandering, een veranderend landbouwbeleid en de evolutie van de consumentenmarkt met een toegenomen vraag naar voedsel. Naast de verkoop van rauwe gierst verkopen boeren ook verpakte gierstproducten en verwerkte producten op basis van het graan. Hoewel gierst gemakkelijk te kweken is, is de winstgevendheid uiteindelijk toch ook mede afhankelijk van deze krachten die de markt beheersen.

Duurzame oplossing

Hoewel de economische opbrengsten van gierst hoog zijn, zijn de opbrengsten uit de productie – de productie per landeenheid – ongeveer zes keer lager dan die van rijst. Gierst is dus geen universele oplossing, maar zou onderdeel moeten zijn van een pakket van gewassen die duurzamer geteeld kunnen worden en die beter aanpasbaar zijn aan klimaatschommelingen. De mate waarin er vandaag aan rijstteelt wordt gedaan, is bovendien niet langer houdbaar, omdat het grondwater op raakt. Belangrijk is ook dat gierst kan worden verbouwd op land dat niet (meer) geschikt is voor rijst.

Het is duidelijk dat Punjab moet diversifiëren, rijst wat moet verlaten en alternatieve gewassen best gaat omarmen. Hoewel dit voorrecht bij de boeren ligt, moet ook de overheid diversificatie aanmoedigen en faciliteren door middel van subsidies en andere steunmaatregelen. Punjab heeft een jonge bevolking en een sterke agrarische erfenis. Het is tijd om deze erfenis te herwaarderen, de gewassen te diversifiëren en de Indiase landbouw duurzamer te maken.

Shruti Bhogal, Adam S. Green, Cameron Andrew Petrie en Sandeep Dixit zijn researchers, verbonden aan de Universiteit van Cambridge

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation