“‘Kunst hoort erbij’

Vorig jaar kleurden Congolese kunstenaars de affiche van Avignon. Letterlijk. De affiche toonde een bijzondere blik op het straatbeeld in Kinshasa van de getalenteerde fotograaf Kiripi Katembo. Het festivalprogramma zat boordevol Congolees talent. De dansvoorstellingen van Faustin Linyekula  en Dinozord draaien al enkele jaren mee op internationale podia. Dit najaar verraste  Coup Fatal de bezoekers van gevestigde Europese operahuizen met een sublieme combinatie van  eeuwenoude barok en  populaire stadsmuziek. En zo kunnen we nog even  doorgaan met voorbeelden uit Congo, of andere Afrikaanse landen.

Het komt zelden aan bod, maar Congo beschikt ook over een onwaarschijnlijke rijkdom aan artistiek kapitaal.

Artiesten met wereldfaam op hun domein. Het komt zelden aan bod, maar naast een overvloed aan goud, kobalt, koper en hout beschikt Congo ook over een onwaarschijnlijke rijkdom aan artistiek kapitaal.

We hebben het hier over kunstenaars die met hun internationale succes gemakkelijk in het buitenland aan het werk kunnen, maar er bewust voor kiezen hun artistieke activiteiten te ontplooien in de moeilijk context van de Congolese samenleving.

Cultureel middenveld

In hun kielzog ontstaat in één van de armste landen ter wereld een artistiek sterk cultureel middenveld, dat ook een bijzondere rol speelt in de algemene ontwikkeling van Congo. Veelal gebruiken deze topartiesten hun succes en hun bescheiden middelen en infrastructuur om aanstormend talent een kans te geven.

Zo repeteren de muzikanten van Tout Puissant Mukalo  in het repetitielokaaltje van Staf Benda Bilili in Ndjili. Ze zorgen niet alleen voor elkaar, maar ook werkgelegenheid in hun omgeving. En vooral: in moeilijke omstandigheden ontwikkelen ze nieuwe initiatieven zoals de Biënnale Yango dit najaar. Ze staan met beide voeten in hun samenleving en maken sterk artistiek werk dat zeer waardevol is voor die lokale context, maar dat ook internationaal hoge ogen gooit.

Obstakels

Zoals vele Congolezen kennen deze artiesten de obstakels die de ontwikkeling van hun land belemmeren. Ze deinzen er niet voor terug hierover positie in te nemen.

De fotoreeks van Sammy Baloji over de wantoestanden in de Congolese mijnen is op de eerste plaats een artistiek product. Maar iedereen in Congo begrijpt de aanklacht. De herkenbaarheid van de problemen waarmee Congo worstelt artistiek vatten en transformeren , vormt de basis voor hun impact op vele lagen van de bevolking. Voor Congolese kunstenaars gaan artistiek engagement en maatschappelijke betrokkenheid meestal op heel natuurlijke wijze hand in hand.

Cultuur en ontwikkeling

Het is hoog tijd dat Belgische en Europese beleidsmakers expertise ontwikkelen over en daadwerkelijke waardering opbrengen voor het culturele potentieel van landen in het zuiden.

Daarbij zijn ze bij momenten bijzonder kritisch voor de heersende klasse. Hun ‘exposure’ in grote musea en concertzalen in het buitenland maakt hun artistieke waarde onbetwistbaarbaar. Maar ze heeft een belangrijk neveneffect. Ze zorgt ervoor dat hun stem ook lokaal, in Congo zelf, van tel wordt en meer weerklank krijgt in het maatschappelijk debat.

We willen deze kunstenaars steunen in de verdere ontwikkeling van een cultureel middenveld in Congo.  Het is hoog tijd dat Belgische en Europese beleidsmakers expertise ontwikkelen over en daadwerkelijke waardering opbrengen voor het culturele potentieel van landen in het zuiden. De kennisopbouw waarvoor we pleiten, moet er voor zorgen dat kunstenaars zich in alle vrijheid kunnen ontplooien. Cultuur wordt zo een essentieel onderdeel van ontwikkeling en moderne ontwikkelingssamenwerking.

Bogdan Vanden Berghe, directeur 11.11.11 & Jan Goossens, directeur KVS