“‘Is Marx vandaag nog actueel? (3)’

De mening van Koen Schoors

De analyse van Marx lijkt weer relevanter te worden, omdat de ongelijkheid duidelijk toeneemt en omdat het kapitalistische systeem duidelijk heel wat minder stabiel is geworden. Aan de andere kant draagt Marx geen oplossingen aan en de oplossingen die in zijn naam zijn uitgewerkt zijn zonder uitzondering op een armoedige en repressieve sisser afgelopen. Hoe kunnen we het kapitalisme bijsturen zodat het stabieler, meer gelijk verdeeld en duurzamer wordt? Dat zijn de vragen van de toekomst. Een eenduidig antwoord is er niet, en al zeker niet van Marx.

Koen Schoors is professor economie aan de Universiteit Gent

De mening van Eddy Boutmans

**Marx’ grootste invloed op de hedendaagse wereld
**Marx was de toegangspoort tot de westerse denkwijze voor Rusland (de niet-Russische gebieden van de voormalige USSR inbegrepen) en China, de twee grootste landen van de wereld. Dat was hij ook voor heel wat intellectuelen en maatschappelijke voortrekkers in Azië en Afrika.

**Marx’ grootste inzicht
**Marx zag in dat het kapitalistische economische systeem op een broederschap van rovers en bedriegers berust. Hij slaagde er weliswaar niet in een broederschap van beroofden uit te tekenen, die niet op intimidatie en dwang uitloopt.

**Marx’ grootste doorzicht
**Marx wist dat meningen en idealen vaak een vermomde belangenbehartiging zijn. Helaas heeft dat bijgedragen tot de verspreiding van de cynische gedachte dat alle meningen en idealen alleen maar uit eigenbelang voortkomen.

**Marx’ invloedrijkste tekortkoming
**Marx zag de natuur en het milieu als een onuitputtelijk instrument voor arbeid en kapitaal. Volgens Marx bestond er daaromtrent alleen een eigendomsvraag en geen eindigheidsvraag.

Eddy Boutmans is jurist, docent en voormalig staatssecretaris voor ontwikkelingssamenwerking

De mening van Erik De Bruyn

Marx stelde niet zozeer de markt, maar vooral het privé-bezit van de productiemiddelen in vraag. Deze vraagstelling is vandaag uitermate relevant en actueel. Immers, het feit dat bedrijfswinsten een grotendeels private bestemming krijgen was al langer bekend. Recent kwam daar bovenop: de massale collectivisering van de verliezen opgestapeld door de financiële wereld ten gevolge van speculatie. Vandaag worden de winsten niet enkel meer gepuurd uit de rechtstreekse uitbuiting van de mens op de werkvloer, maar ook nog eens via derivaten van derivaten van financiële producten. Daarmee gaat het kapitaal nog een stap verder en neemt het reeds een optie op de nog collectief  te produceren rijkdom van de toekomst. Een misdadige optie, een piramidespel waarvan de brokstukken neervallen op de hoofden van de Grieken, de Ieren, de Portugezen en uiteindelijk de hele werkende wereldbevolking.

De banksector is op zich een noodzakelijk instrument om ‘overtollig’ kapitaal een maatschappelijk nuttige bestemming te geven in de vorm van investeringen in de reële economie. Maar in de 21e eeuw is die sector uitgezaaid tot een kanker die de reële economie dreigt te verstikken. Marx zag daarvan in de 19e eeuw al de eerste kiemen en legde de onderliggende logica ervan bloot: de honger naar steeds hoger rendement op kapitaal trekt als een steppebrand over de wereld, respecteert geen nationale grenzen, vertrappelt plaatselijke culturen en sociale rechten en beschouwt de door haar veroorzaakte ecologische crisis in het beste geval als iets dat op zijn beurt te ‘vermarkten’ is (British Petroleum, dat de Golf van Mexico onder de olie legde, rijdt rond met tankwagens met een zonnebloem-logo erop).

Niet zozeer de loonkost, die slechts een weerspiegeling is van wat het ‘kost’ om een mens van wieg tot graf, en dus niet enkel tijdens zijn productieve jaren een menswaardig bestaan te laten leiden, is te hoog. In toenemende mate wordt de ‘kapitaalkost’ te hoog. Wij bekopen dit met een sociale en ecologische crisis, waarvoor het economische denken van Marx een verklaring, en dus een aanzet tot oplossing geeft.

Erik De Bruyn is sp.a-politicus en boegbeeld van sp.a Rood