“‘Nieuwjaarsbrief aan een oorlogskind in Vlaanderen’

© Pieter Stockmans

Oorlog. Voor velen is het een bladzijde in de geschiedenisboeken, in het beste geval een waarschuwing. Voor jou is het een realiteit. Een jaar geleden begon het Turkse leger je geboortestad in Syrië te bombarderen. Al-Qaeda en voormalige ISIS-strijders zetten hun Kalasjnikovs te rusten in de kamer waar ik je voor het eerst zag en waar je als klein meisje wegdommelde in een onschuldige droomwereld.

Vrede

Aan het Martelarenplein in Leuven las je de naam van je geboortestad in kaarsjes op de grond: Afrin. Over de doden hoorde je niet alleen via de nieuwsuitzendingen op het journaal, je hoorde je ouders erover spreken aan de eettafel. De bezorgde blikken en de afwezigheid van je papa knabbelden aan je ziel.

‘De oorlog in Syrië is bijna gedaan’, hoorde je zus Roliana in de klas toen ze met alle kinderen naar een Ketnetreportage over Syrië keek. Ze is het enige Syrische meisje in de klas. Op de speelplaats kwamen kinderen haar vragen: ‘Wanneer ga je terug naar je eigen land?’ Die dag kwam ze huilend thuis.

Een maand later kreeg je mama van haar zus in Denemarken het nieuws dat de Deense regering – liberalen die regeren met gedoogsteun van de extreemrechtse Deense Volkspartij – het zoveelste pakket verstrengingen voor vluchtelingen had doorgevoerd.

De hoerakreten voor 2019 waren nog maar net verstomd en daar was alweer de oorlog. 2019 begint zoals 2018, met doodsangsten.

‘Het is gedaan’, zei je mama. ‘Denemarken wil Syrische vluchtelingen terugsturen.’ Ik wil dat je deze brief pas leest als je wat ouder bent. Je mag niet opgroeien met angst. Denemarken is immers een inspiratie voor machtige partijen hier bij ons.

2019 begon zoals 2018, met doodsangsten door oorlog. De hoerakreten voor 2019 waren nog maar net verstomd toen je mama te horen kreeg dat háár mama in Afrin, jouw oma, kanker heeft.

En alle dokters zijn gevlucht. Zelfs medewerkers van de Rode Halve Maan en het Internationale Rode Kruis vluchtten voor de bommenregen. Oorlog maakt de toegang tot basisdiensten voor onschuldige burgers kapot en het herstel kost vele jaren.

Jouw oma moet voor een levensreddende behandeling ofwel naar Turkije ofwel naar Aleppo. In beide gevallen moet ze smokkelaars betalen – parasieten en speculanten die rijk worden van oorlog – om voorbij landgrenzen en controleposten in eigen land te geraken.

Je mama huilde zich in slaap terwijl wij boven op de speelkamer een kinderfilm over vampiers uit Transsylvanië keken. Je ging alleen naar bed. Zonder een mama die je warmpjes kwam instoppen. Ik vraag me af wat dit met je doet. Zouden de Vlamingen die met de grootste stelligheid hun waarheid verkondigen over “die slecht integrerende vluchtelingen” hier ook aan denken?

Je bent te jong om je de lelijkheid van de oorlog te herinneren, maar hij zit ergens diep verborgen in je ziel. Ik denk dat je daarom zo van honden houdt, lieve Ariana. Je ziet onschuld en eenvoud in hun ogen. Trouw, ook. Daar heb je nood aan.

© Pieter Stockmans

Het is een verborgen afkeer van de wereld die je moest verlaten, een wereld vol vervolging om wie je bent, om je afkomst. En nu zijn er machtige partijen in België, in Europa, die vinden dat je meer bescherming verdient als je toevallig christen bent. En zelfs dan dreig je uitgebuit te worden, door politici van diezelfde partijen.

Ze maken van vluchtelingenbescherming een identitaire kwestie, van willekeur en vriendjespolitiek, in plaats van bescherming gebaseerd op de individuele, universele mensenrechten.

De gelijkwaardigheid van elke mens is in Europa niet meer zeker. Mijn vertrouwen in Europa heeft een deuk gekregen.

Verbroedering

Tijdens de overgang van oud naar nieuw stuurde ik je foto’s vanuit Marrakech en Transsylvanië. Marrakech! Een majestueuze stad. Niet zo lang na je verjaardag begonnen die politieke partijen een campagne van haat waarin ze de naam van deze stad, die mensen doet denken aan moslims, gebruikten als magneet voor gevoelens van frustratie en onvrede. Om twee kampen in de samenleving te creëren en tegen elkaar op te zetten.

Als je groot bent, moet je zeker eens het boek 1984 van George Orwell lezen. De Partij in dat boek projecteert het gezicht van de figuur Goldstein waarna de massa losbarst in een orgie van haat tegen deze projectie.

En in de geschiedenislessen zal je leren dat sommige leiders “het pact van Versailles” gebruikten om de bevolking op te hitsen tegen allerlei vijanden van het volk, zoals partijen tegenwoordig met het pact van Marrakech. Zie je? Kennis en reizen helpen om waakzaam te blijven voor parallellen.

Maar we reizen verder. Transsylvanië, het land van de vampiers. Ik bezocht het veertiende-eeuwse Kasteel van Hunedoara, van de Hongaar Johannes Hunyadi. En het geboortehuis van Vlad Dracula in Sighișoara. Neen, dat was geen vampier. Hunyadi en Dracula waren soldaten in de oorlog tegen de oprukkende Turken.

Hoe ver sommige Europese leiders bereid zijn te gaan om mensen op te hitsen tegen de groep waartoe jij behoort, de vluchtelingen…

Viktor Orbán, de leider van het hedendaagse Hongarije die ook in België navolging geniet, vergelijkt de vluchtelingen die vandaag de Turkse oorlogsmachine in Syrië ontvluchten, zoals jouw familie, met het oorlogszuchtige Ottomaanse Rijk. Hij is dan de held die christelijk Europa beschermt, zoals Hunyadi. Absurd, hé? Het toont hoe ver sommige Europese leiders bereid zijn te gaan om mensen op te hitsen tegen de groep waartoe jij behoort: de vluchtelingen. Ik ga daar niet lichtzinnig over.

In mei organiseert de Europese Unie in dit kruispunt van protestanten, katholieken en orthodoxen – met een historische aanwezigheid van joden, ooit deel van het islamitische Turkse rijk, en dan deel van het Oostenrijkse keizerrijk – de eerste top na de Brexit, 100 jaar na het Verdrag van Versailles.

Deze historische top zou eens duidelijk mogen bevestigen dat onze unie, een project van vrede tussen de naties, ook een project van bescherming van vluchtelingen moet blijven.

Onderweg door Transsylvanië las ik De wereld van gisteren van de Oostenrijkse schrijver Stefan Zweig. Hij pleegde in 1942 zelfmoord omdat hij te verdrietig was over zijn Europa, dat tijdens zijn leven twee keer was afgedaald in de waanzin van totale oorlog. Het is pijnlijk dat hij dat deed, want de unie waarvan hij zijn hele leven had gedroomd, werd een paar jaar later werkelijkheid.

Bij Kerstmis vatte mijn broer Jasper het idee op om met zijn band DadaWaves een klein gebaar van verbroedering met vluchtelingen te stellen, net zoals Zweig artistieke verbroederingsmanifestaties met collega-schrijvers van de “vijandige naties” organiseerde.

Samen met het buurcomité Gastvrij Michotte in Leuven nodigde Jasper nieuwkomers én oudkomers van de wijk uit voor een gezellig buurtconcert. Het werd een hartverwarmend succes. In de glimlach van de Vlamingen, Syriërs en Irakezen zag je even hoe grotesk, hoe ver verwijderd van de realiteit het maatschappelijke debat is:

De polarisatie rond vluchtelingen vertoont geen tekenen om de komende jaren af te nemen, integendeel. Op sociale media zie je hoe ver de haat al is doorgedrongen tot het goedmoedige gewone volk. Allerlei dagelijkse gesprekken, ook tussen familieleden in het echte leven, monden steeds vaker uit in bitsige discussies over de vluchtelingen. Dat er twee kampen ontstaan hebben sommigen ondervonden tijdens de eindejaarsfeesten.

Het gemak waarmee politici en media de medemenselijkheid vergiftigen met hun verdelende retoriek en beeldvorming, is verbijsterend om te zien. Ze zuigen de vreugde en de verbondenheid uit het diepste innerlijk van de mensen.

Dagelijkse gesprekken, ook tussen familieleden, monden steeds vaker uit in bitsige discussies over de vluchtelingen.

Zweig kon niet overzien hoeveel agressie daarvan uit zou kunnen gaan in een conflict. Dat zag hij pas toen de oorlog uitbrak. Maar wij weten het wel. Na de Eerste Wereldoorlog dacht Zweig dat de tijd van Europese verbroedering aangebroken was. Maar dan volgde een tweede. Als we na een eerste totale vernietiging van het weefsel van de samenleving niet beschermd zijn tegen een herhaling, dan zijn we dat na de tweede ook niet.

En het is niet omdat een deel van Europa al 74 jaar onafgebroken vrede kent, dat we op onze lauweren moeten rusten. We moeten er van blijven uitgaan dat mensen altijd en overal kwetsbaar zijn voor ophitsing tegen een zogenaamde externe vijand.

Natuurlijk, met immigratie komen problemen mee, dat weten jouw stadsgenoten van Gastvrij Michotte beter dan wie ook. Dit zijn geen naïevelingen, zoals ze vaak worden afgeschilderd. Maar ze lossen de problemen op, in plaats van jullie tot probleem te maken.

Ervoor zorgen dat Leuven niet alleen een plaats is waar je woont, maar waar jij en je familie zich ook thuis voelen, is een voortdurende inspanning die we ook in 2019 moeten verderzetten.

© Pieter Stockmans

Inspiratie

Jij hebt al veel hechte vriendinnen in de wijk. Wonder boven wonder is het juist door jouw vriendschap met andere kinderen van de buurt dat ook je ouders een praatje slaan met hun ouders, soms tot laat op de avond, met thee en koekjes.

Je mama is bevriend met de mama van jouw beste vriendin Wanessa, een Poolse. Deze twee vrouwen, een Syrische en een Poolse, communiceren in gebrekkig Nederlands beter en warmer met elkaar dan sommige Vlamingen onderling. Met de Vlaamse buren achter de gevels van de rijhuisjes in de oude arbeiderswijk hebben je ouders minder contact.

Maar er zijn vele uitzonderingen. Er is Maria, een 90-jarige vrouw die alleen woont. Ze is vaak eenzaam en haar gezondheid gaat achteruit. Je mama gaat er soms op bezoek. De ouderen bijstaan is een waarde die ze uit haar Koerdische cultuur meedraagt.

Dan dansen jullie Syrische belhamels de sirtaki van Zorba de Griek die weerklinkt uit Maria’s oude grammofoon. Maria was ook een oorlogskind. Zou ze beseffen dat jouw eerste levensjaren ook samenvielen met het begin van een oorlog?

Stefan Zweig, een tijdgenoot van Maria’s ouders, vroeg zich vaak af of zijn verbroederingsmomenten met Franse schrijvers de juiste weg konden tonen aan een steeds waanzinnigere wereld.

Gaan we voor de zoveelste keer onze hoop in jullie, de kinderen, opgeven omdat we vinden dat jullie ouders niet goed integreren?

Het is evenmin zeker of Jaspers concerten de basis leggen voor intensievere buurtcontacten. Maar ze zijn een fundament van bescherming. Moest het ooit tot een conflict komen, dan zullen er mensen zijn die het voor jullie opnemen.

Zweigs woorden lezen als een noodkreet van de generatie van het begin van de twintigste eeuw aan alle toekomstige generaties. Ze zijn mijn moreel kompas: ‘We moesten allemaal de taak op ons nemen, ieder op zijn plaats, ieder voor zijn eigen land, in zijn eigen taal. Het was tijd om waakzaam te worden. De krachten die haat wilden stimuleren waren nu eenmaal fanatieker en agressiever dan de krachten die verzoening nastreefden.’

Jouw nieuwe burgemeester, Mohamed Ridouani, heeft het ook vaak over verbinding. Als zoon van arbeidersmigranten uit Marokko die het schopt tot burgemeester is hij een levend voorbeeld van het feit dat een samenleving er als geheel op vooruit gaat als mensen met elkaar verbonden zijn in plaats van uit elkaar worden gespeeld op basis van afkomst.

Toch is er een groeiend wantrouwen dat zich als een gif door huiskamers, straten en computerschermen verspreidt. En dat wantrouwen voedt op zijn beurt een oprukkende ongelijkheid.

De investering in een gezin dat niet de energie heeft om zichzelf te veranderen, vergt doorzettingsvermogen. Sommige mensen trekken dan hun conclusies. Ik heb soms de indruk dat de hele samenleving haar conclusie trekt over de vluchtelingen. Gaan we voor de zoveelste keer onze hoop in jullie, de kinderen, opgeven omdat we vinden dat jullie ouders niet goed integreren?

Niet alle kinderen met migratieachtergrond zijn kleine Mohamed Ridouani’s die door persoonlijke moed en mensen die ze op hun pad tegenkomen boven zichzelf en hun milieu kunnen uitstijgen.

De burgemeester twijfelde niet toen ik hem vroeg of hij, ter gelegenheid van de verjaardag van je zus Roliana, zelf zo iemand op jouw pad wilde zijn. Hij kwam hoogst persoonlijk bij je thuis op bezoek en vertelde je over zijn kindertijd en zijn kinderen.

© Pieter Stockmans

Zelfontplooiing

Ik probeer als een baken in jouw leven aanwezig te zijn. Toch zie je me vaak vertrekken als ik voor MO* op reportagereis ga. Dan zeg je soms: ‘Jij gaat altijd weg.’ Maar je moet altijd reizen als je daartoe de kans krijgt. Een mondiaal bewustzijn maakt mensen bestand tegen de opstoot van vaderlandsliefde die van hen kanonnenvlees maakt, schrijft Stefan Zweig.

Zijn collega-schrijvers die vóór de oorlog meesterwerken produceerden maar nooit buiten Oostenrijk of Duitsland waren geweest, leenden hun genie aan de propagandamachine. Zweig, die toen al heel Europa had afgereisd, heeft nooit iets anders gedaan met zijn genie dan op te roepen tot contact en begrip voor de zogenaamde tegenstander.

Genialiteit beschermt je niet tegen de duisternis. Het is menselijk contact, confrontatie met het andere dat je geest openbreekt.

Zoals Elena Greco, een van de twee geniale vriendinnen uit de weergaloze Napolitaanse romans van Elena Ferrante. Zij krijgt de kans om te studeren aan de universiteit, om te reizen. Ze ontmoet Engelsen op vakantie, verhuist naar Florence. Uiteindelijk stijgt ze tegen alle verwachtingen in boven zichzelf uit.

Haar vriendin Lila Cerullo kan het armoedige Napolitaanse milieu nooit helemaal ontgroeien. Ze blijft een vogel voor de kat, de laag-menselijke driften en criminele dynamieken van haar buurt.

Ik hoop dat je een honger naar het nieuwe ontwikkelt, zowel in de Belgische samenleving als in je eigen familiale milieu.

De revolutie van 1968 tegen het gezag is begonnen aan de universiteiten. Elena kon de maatschappelijke verandering mee vormgeven. Lila bleef ze ondergaan. Daarom vul ik de spons van je hersenen met ervaringen. Weg uit het beton, het bos in. Paardrijden bij vrienden. Bezoekjes aan de bibliotheek, theater, cinema en dansvoorstellingen. Jasper leert je elke maand een nieuw gitaarakkoord op de klassieke gitaar die je van Sinterklaas hebt gekregen.

Je speelde zelfs mee in zijn nieuwe videoclip. Dat grote mensen ook veel van de kinderen kunnen leren, daar gaat het liedje over. In zijn nieuwe album zal je naam, Ariana Jafar, voor het eerst gedrukt staan.

De oude tekenbank van tekenjuf Tiffany en de oude televisie sleurden we tot op de derde verdieping van je huis. Daar hebben jullie een warm kinderuniversum. Tekenen en knutselen, en kinderfilms met een boodschap op een mastodont van een televisie uit de vorige eeuw, zijn nog altijd beter dan het gemak van YouTube, dat bodemloos reservoir aan onzin.

YouTube op smartphones is voor weinig gegoede ouders een makkelijke oplossing om kinderen op een goedkope manier bezig te houden. Vlaamse ouders worden, terecht, om de oren geslagen met artikels en reportages over de risico’s. Maar die kennis bereikt je ouders niet.

© Pieter Stockmans

‘Alleen wie vroeg heeft geleerd zijn ziel te vergroten, kan later de hele wereld in zich opnemen’, schreef Zweig.

Creatieve hartstocht en zelfexpressie zullen altijd minstens even belangrijk zijn als kennis om de kennis. Kennis maakt je sterker, maar niet zonder stevig zelfbewustzijn en zelfvertrouwen waarmee je je kan handhaven in de politieke ontwikkelingen.

Die kunnen vijandiger worden. De middenklasse wordt vatbaar voor xenofobisch vijanddenken uit angst af te zakken naar de onderklasse.

Ik hoop dat je een honger naar het nieuwe ontwikkelt, en dat die zich zowel naar de Belgische samenleving als naar je eigen milieu richt. Zo kan jij in beide werelden een kracht van vooruitgang worden, een kracht van integratie van die werelden.

Emancipatie

Weet je nog toen we eens video’s over breakdance en old skool hip hop keken? Je ongeremde dansmoves verbaasden me. Sindsdien heb je ze nooit meer getoond. Je sluit je expressie op. Ik weet nu dat ze in je zit. En dat je ze alleen maar toont als je je echt vrij voelt.

Ik hoop dat je de vrijheid in jezelf kan ontdekken en sterk kan staan tegenover de verborgen verboden die je expressie onderdrukken. Sommige mensen zijn opgesloten in de mentale grenzen van hun leefwereld. Dan wordt hun verbeelding niet geprikkeld. Kansarmoede versterkt dit fenomeen.

Om kinderen op de sociale ladder te laten klimmen, zullen ouders een paar treden mee moeten. Als ze de wereld daarboven niet begrijpen, trekken ze de kinderen naar beneden.

Zoals bijvoorbeeld Elena Greco. Zij voelde als kind nooit de drang om weg te gaan. Tot Lila haar stimuleerde om verder te gaan dan de brug tussen hun buurt en de rest van de eeuwenoude stad, waar zoveel te ontdekken valt. Activiteiten die creatieve expressie doen ontluiken, zijn luxegoederen voor je ouders. Het is normaal dat ze gericht zijn op overleven van dag tot dag. Dan zijn de wensen van de kinderen tot ontdekken en zelfontplooiing geen prioriteit.

Kinderen participeren, ouders veel minder, aan de buurtactiviteiten, de schoolfeesten en de vele activiteiten die Leuven rijk is. Op termijn is dat schadelijk.

Om hun kinderen op de sociale ladder te laten klimmen, zullen je ouders minstens een paar treden mee moeten. Als ze de wereld daarboven niet begrijpen, blijven zij de kinderen naar beneden trekken.

Elena en Lila moesten met hun jeugdig enthousiasme tegen de volwassenen opboksen die hun evenbeeld op de volgende generatie wilden overbrengen.

Drie dagen buitenshuis slapen voor een schoolkampje was al een emotionele inspanning voor je mama. De kinderen loslaten is nochtans nodig om hen sterk te maken voor de wereld waarin ze opgroeien.

© Pieter Stockmans

Toen je mama klein was haalde je opa haar van school, zoals de papa van Lila Cerullo dat deed. Wie weet wat je mama had kunnen worden, zo’n sterke vrouw. Maar het patriarchaat ontnam haar alle kansen op zelfontplooiing.

Daardoor kan ze nu moeilijk integreren in een nieuw land, of volgen wat jij allemaal op school doet. Ze kan de eigen taal niet lezen of schrijven. Wat een misdaad is haar aangedaan! Jij bent de eerste generatie van de emancipatie, Ariana. En België zal je daarbij helpen.

Maar de angst voor het onbekende, het nieuwe, zou een rem kunnen worden. Elena’s lerares zei haar dat ‘het plebs nog liever zichzelf ten gronde richt dan op te klimmen’.

Hoe meer Vlamingen het offensief tegen vluchtelingen kracht bij zetten, hoe wantrouwiger vluchtelingen tegenover de Vlaamse cultuur staan. Of jij van je familie ruimte zal krijgen om te vernieuwen, hangt ook daarvan af.

Vluchtelingen, die bij ons onderaan beginnen, zijn extra op zichzelf gericht omdat ze hun cultuur beschermen in een vreemd land. En hoe meer Vlamingen het offensief tegen de vluchtelingen kracht bij zetten, hoe wantrouwiger de vluchtelingen tegenover de Vlaamse cultuur staan. De afscheiding van de ene groep versterkt de afscheiding van de andere.

Opgroeien onder de controle van moeders, vaders, tantes die zich geen voorstelling kunnen maken van de spanningen die met je ontwikkeling in een nieuwe samenleving gepaard gaan, zal voor jou niet alleen een confrontatie zijn met de verwachtingen van de samenleving als geheel, maar ook met de conventies van je familie en hoe jij je hoort te gedragen als drager van je eigen cultuur.

Patronen van ongelijkheid tussen man en vrouw bestaan nog altijd binnen je leefwereld. Meisjes moeten trouwen om het huis uit te kunnen, waardoor ze sterk moeten zijn om een eigen plek te vinden om te studeren, om zichzelf onafhankelijk te ontplooien.

Ik hoop dat onderwijs op de eerste plaats zal komen, dat het patriarchaat de teugels zal vieren en dat het traditionele rollenpatroon van afhankelijke vrouwen gebroken kan worden.

Of jij van je omgeving die ruimte zal krijgen om zelf te vernieuwen, zal ook afhangen van welke weg de Vlaamse samenleving opgaat: die van verbinding, of die van afscheiding. Een verbonden samenleving zal ervoor zorgen dat jouw familie wat meer op het gemak is. Jouw opgroeien zou rustiger verlopen. Verbinding stelt alle groepen op hun gemak.

Familiewaarden

Jouw snelle ontwikkeling tot een Vlaams kind maakt je ouders toch wat melancholisch en bezorgd. Daarom probeer ik de band met je familie te beschermen. Een sterk bewustzijn van je rol als Vlaamse én van je herkomst, is belangrijk.

De scheiding van je opa heeft tijdens jouw drie jaren in België altijd als een loden gewicht op je familie gewogen. Drie jaar geleden werd je op de vlucht uit Syrië en Turkije abrupt van je opa gescheiden.

Begin 2018 veranderde er iets ingrijpend. Tijdens de Turkse invasie van Afrin vluchtte je opa mee met een stroom Syrische Koerden die verder en verder weg geduwd werden. Tot in Griekenland.

Plots dacht ik: dat land kan jij bezoeken! Je kan er een onvergetelijke vakantie met je opa beleven. Bovendien was het een unieke kans om de smaak van het reizen te pakken te krijgen. Om grenzen over te gaan zonder vluchteling te zijn.

© Pieter Stockmans

Geld was het laatste obstakel. Je ouders hebben juist genoeg geld om te leven in België, niet om op reis te gaan. Dus moesten we het onmogelijke mogelijk maken. Met een grote benefietbarbecue zou het lukken. En het werd een dag om nooit te vergeten.

Mensen waren vrijgevig en maakten de reis mogelijk. Er zijn in Vlaanderen veel mensen met een hart voor de kwetsbaren.

Ze kregen trouwens veel van je ouders terug. Nog nooit hadden zij uit zo’n rijkelijk gevuld Syrisch tuinbuffet kunnen kiezen. Vlaamse kinderen dienden de Syrische schotels op. De verbeelding van een verbonden samenleving. Wat een mooi zicht dat was!

Vlaamse kinderen dienden Syrische schotels op. De verbeelding van een verbonden samenleving. Wat een mooi zicht!

De vakantie in Griekenland was een droom. Het huis was gelegen in een olijfboomgaard. Elke ochtend voor dag en dauw, als jij nog lag te snoezen, ging je opa de bomen water geven. Even waande hij zich thuis.

We deden barbecues tussen de bomen en aan de horizon zagen we de Middellandse Zee die jullie drie jaar geleden in een rubberbootje overstaken.

Je leerde de zee kennen als bron van schoonheid en plezier – we zongen ‘ik heb de zon zien zakken in de zee’ toen we bij zonsondergang gingen zwemmen met opa.

Jaren zullen voorbijgaan vooraleer jullie nog eens zulke magie zullen beleven. Maar al deze schoonheid viel in het niets bij het weerzien, na drie jaar van scheiding. Toen je je opa voor het laatst zag was je nog een klein Syrisch kindje van drie, nu een flinke zevenjarige Nederlandstalige meid met veel Vlaamse vriendinnen.

Opa had moeite om tot je door te dringen. Dat was soms pijnlijk om te zien, maar het komt wel goed.

Griekenland is slechts een tussenstop die voor vluchtelingen vervuld is van wanhoop en verdriet. Voor je opa was dat niet anders. Er komt een dag waarop ik je alles zal uitleggen, wat jij hebt meegemaakt, hoe vluchtelingen oorlog ontvluchten en in Europa aankomen.

Maar niet lang geleden kwam je opa in België aan. Hij vroeg de bescherming van België, en jullie wachten nu op het antwoord. Hij deed alles wat jullie ook moesten doen. Je bezocht opa zelfs in zo’n opvangcentrum waar je zelf drie jaar geleden een half jaar moest wachten.

Er komt een dag waarop ik je alles zal uitleggen, hoe vluchtelingen oorlog ontvluchten en in Europa aankomen.

Opa was juist op tijd voor je zevende verjaardag. Hij hing de binnenkoer vol kleurrijke ballonnen en zag voor het eerst hoeveel vriendinnen jij al hebt en hoe gelukkig je bent. Ik hoop dat dat hém gelukkig maakt. Laat die kleine momenten nu maar rustig het door oorlog vernielde familiegeluk herstellen.

Het was 14 oktober, een late zomerdag. Toen je de zeven kaarsjes had uitgeblazen, sijpelden de verkiezingsuitslagen binnen.

De komende zes jaar van je leven – je zal dertien zijn – kan je stad een eiland van verbinding zijn in een harder wordend Vlaanderen: de meneer die je kent van de zomerschool en die van verbinding zijn verkiezingsbelofte heeft gemaakt, werd verkozen tot nieuwe burgemeester van Leuven.

© Pieter Stockmans

Lieve Ariana, in Marrakech en Sighișoara, allebei werelderfgoed, twee totaal verschillende steden, ontmoette ik een Marokkaanse Maria en een Roemeense Maria. Beide jonge twintigers waren artistieke, melancholische zielen die mij de indruk gaven zich niet thuis te voelen in hun land. Meisjes die tot grootse dingen in staat zouden zijn moesten ze kunnen uitstijgen boven hun omgeving, hun grenzen, hun land.

Het tweede toeval was dat ik telkens kort voor de ontmoeting met de Maria’s een verlaten synagoge vond. In Marrakech ligt, verborgen in de smalle steegjes van een sloppenwijk aan de voet van het koninklijk paleis, een deurtje naar een oude synagoge.

In Sighișoara kon de financiële steun van een rijke Amerikaanse jood de synagoge van het verval redden. Er wonen geen joden meer. Ze zijn gevlucht, verdreven, geëmigreerd. Beide gebouwen staan als getuigen van een verleden dat weg is en nooit meer terugkomt, van de wonde die achterblijft.

Verbinding als diepmenselijke reactie op ontworteling, mag van mij de waarde van 2019 worden.

Maar moslims onderhouden de Marokkaanse synagoge, terwijl een orthodoxe christelijke vrouw met een haast kinderlijk enthousiasme al dertien jaar de sleutel van de Roemeense synagoge bewaart.

Verbinding als diepmenselijke reactie op ontworteling, maar ook een verlangen naar het nieuwe, dat mogen van mij de waarden van 2019 worden.

Jouw lot is het lot van een hele generatie Syrische kinderen, beroofd van hun verleden. Jij bent uit je land geduwd. Je toekomst behoort toe aan België. Dat biedt nieuwe kansen om boven jezelf uit te stijgen. En wie weet, misschien kan je met dat Europese bewustzijn iets betekenen voor Aleppo, meer dan je anders had gekund.

De voorwaarde is dat je de vrijheid leert kennen, het mondiaal bewustzijn dat je ertoe aanzet te reizen, dat je tot jezelf kan komen in een Vlaamse samenleving waar niet gekeken wordt naar je achtergrond, en in een eigen omgeving die je achtergrond niet zal inzetten als een rem.

Dat je kan worden wie je kan zijn, volgens je eigen capaciteiten en dromen. Een vredeskind voor Vlaanderen en Syrië.

Voor altijd aan je zijde,
Pieter