“‘No pasarán: tegen racisme bij De Lijn’

Hans Porochelt (CC BY-NC-ND 2.0)

Seyma Gelen is lerares, moeder, dekolonialisatie-feministe en lid van Collectief Kahina.

Martine Demillequand is pedagogisch medewerker bij de UCL (Université Catholique de Louvain)

Je wacht aan de bushalte, de kant van de straat of de weg. Je bent 16 jaar, misschien 17. Maar waarom stopt die chauffeur niet, terwijl je toch je hand opstak?

Overal horen we: ‘Het gebruik van het openbaar vervoer moet worden bevorderd’, het is beter voor het milieu, respectvol, ethisch. De Lijn en haar respectievelijk Brusselse en Waalse tegenhangers MIVB en TEC maken deel uit van dit openbaar vervoer, en worden elke dag door jongeren gebruikt. Leerlingen van het basisonderwijs en het secundair onderwijs, studenten van het hoger, werknemers, werkzoekenden.

Vaak gaat alles goed. Men begroet elkaar, men valideert, soms glimlacht de chauffeur zelfs of wacht hij/zij met vertrekken tot de reizigers neerzitten. Het is een goede verstandhouding, waarmee de dag goed begint.

Tot het je eigen zoon of dochter is

We hoorden er al eerder over, maar dachten dan: ‘Ach, het is een banaal incident, de chauffeur kan het even niet aan of hij heeft die dag een humeur’ of ‘Dat lijkt op racisme, maar zoiets hebben wij nooit meegemaakt.’

Tot het onze eigen zoon of dochter is die belt. En die zegt: ‘Mama, papa, de chauffeur heeft mijn elektronisch ticket niet aanvaard’ of ‘Vandaag is de chauffeur niet gestopt’.

Als ouder zeg je dan: ‘Laat ons een klacht indienen’. Je vraagt of er namens de directie van De Lijn maatregelen genomen worden, zodat het niet meer gebeurt.

Maar de directie blijft stil. Er volgt geen antwoord, ondanks de moeite om de brief in het Nederlands te schrijven terwijl dat misschien niet je moedertaal is. En als er antwoord volgt, dan is het een standaard antwoord met een vage smoes. ‘Wij zullen de zaak onderzoeken.’

Zoveel verhalen, maar een is al teveel

De ervaring herhaalt zich op andere dagen. Tot we besluiten om er over te praten.

• ‘Mijn dochter kwam huilend thuis nadat de chauffeur haar niet in de bus liet stappen.’

• ‘Het gebeurt vaak dat de bussen niet voor school X stoppen, waar veel kinderen van Marokkaanse en Turkse afkomst naar school gaan. Er zijn brieven gestuurd, maar er verandert niets.’

• ‘Ik neem elke dag de bus van De Lijn. Het overkwam me al vaker dat de chauffeur niet stopte bij de halte terwijl ik daar alleen stond, met een hoofddoek, hoewel ik een teken had gegeven om te stoppen.’

• ‘Onze dochters dragen een hoofddoek of hebben krullen, hun huid is getint. En onze zoon? Zijn huidskleur is een beetje te bruin, zijn haar te donker.’

• ‘Er stopte een bus “buiten dienst” op 1 meter afstand van de bushalte waar we met twee stonden te wachten. Ik loop erheen om te vragen of hij nadien gaat rijden, omdat er op dat moment een bus zou moeten komen. De chauffeur sluit de deuren zodra hij me ziet, steekt zijn middelvinger op en rijdt weg.’

• ‘Dit komt zeer, zeer vaak voor op verschillende schoollijnen… Jongeren krijgen met veel onrechtvaardigheid te maken van de kant van de chauffeurs. Toen ik in het middelbaar de bus nam, ben ik er zelf slachtoffer van geworden.’

• ‘Ik heb als leraar al veel klachten gestuurd en kreeg bijna altijd een antwoord met excuses, hoewel ik veronderstel dat het waarschijnlijk alleen voor de vorm was.’

• ‘Mijn zoon heeft het ook meegemaakt. X was vijftien jaar oud. Vandaag is hij zeventien en ik besloot om hem naar zijn voetbalclub te rijden met de auto, om hem te beschermen tegen racisme en ontsporingen te voorkomen. Nooit meer De Lijn.’

• ‘Mijn dochter, met hoofddoek, maakt dit elke dag mee bij De Lijn. Ze kreeg daardoor een hekel aan al die wit-gele bussen.’

• ‘Ik zat in de tweede klas van het middelbaar, droeg een hoofddoek en had een examen om acht uur. Ik nam de bus van De Lijn om naar school te gaan. Omdat mijn abonnement de dag voordien afgelopen was, had ik kleingeld meegenomen om een enkele rit te kunnen kopen. Ik had 5 cent tekort. Met alle papieren in mijn tas zocht ik naar het muntje dat ontbrak. Iedereen keek en ik schaamde mij. De chauffeur was al verder gereden en vroeg me bij de volgende halte uit te stappen. Ik begon te huilen van schaamte en omdat ik mijn examen zou missen. Tot ik het mijn muntstuk van 5 cent na twee haltes vond en alsnog kon meerijden. Maar ik zal die dag nooit vergeten. Alle “volwassenen” keken mij aan alsof ik een buitenaards wezen was.’

Een structureel antwoord op het racisme

In 2017 werd Naithy Nelson, een doodgewone jongeman, gestoken met een mes door een chauffeur van De Lijn. Wij willen dat incident nooit vergeten. Waar wacht deze onderneming nog op om een intern project op te starten om een eind te maken aan het racisme in de bussen en bij de haltes van De Lijn?

Racisme is een realiteit in België: bij huisvesting, werk en opleiding, op alle gebieden zijn Belgen niet allemaal gelijk. Het is dus structureel racisme. Ook De Lijn ontkomt er niet aan.

Er zijn al talrijke klachten ingediend omwille van gedrag van chauffeurs. Alleen een onderzoek instellen en deze werknemers ‘de les spellen’ is niet voldoende. Het bedrijf zegt na ieder incident dat het een onderzoek instelt, maar er zijn nog steeds racistische chauffeurs.

Wij vragen De Lijn haar verantwoordelijkheid te nemen en structurele maatregelen te treffen om racisme te bannen.

Op de website van De Lijn lezen we:

‘De Lijn creëert een stimulerende en respectvolle werkomgeving zodat onze vriendelijke en competente medewerkers onze ambassadeurs zijn’.

Waarom worden sommige reizigers dan slecht behandeld?

Wij vragen De Lijn haar verantwoordelijkheid te nemen en structurele maatregelen te treffen om racisme te bannen. Wij vragen ieder slachtoffer om aangifte te doen bij de politie, elk incident te melden bij gelijkekansencentrum UNIA en het Collectif contre l’islamophobie en Belgique.

Wij nemen deze gelegenheid te baat om verschillende politieke niveaus eraan te herinneren dat een interfederaal plan voor het bestrijden van racisme en discriminatie absoluut nodig is, zodat er een einde komt aan de straffeloosheid. Voor onze toekomst en die van onze kinderen.

De Lijn mag niet wegkomen met racisme. No pasarán.

Mede-ondertekenaars :

• Collectif féministe Kahina

• Eva Maria Jimenez Lamas – Antiracistische feministe

• Léïla Duquaine – Burger en slam poet

• Mireille-Tsheusi Robert – Bamko-Cran asbl

• MRAX ; Samira Assaidi – Moeder

• Meryem Dahchour – Moeder

• Zakia Zghiri – Moeder

• Fatima Mossaidi – Moeder

• Bouchra Ghailani – Moeder

• Mustapha Maach – Vader, tramchauffeur

• Kelly Bogaerts – Lerares

• Mahdiya El Ouiali – Activiste

• Safiye Dere – Lerares

• William Donni – Gemeenschap en politieke activist, lid van Mouvement Demain

• Marie Peltier – Geschiedkundige, lerares

• Altay Manço – Wetenschappelijk directeur van het IRFAM (Institut de Recherche, Formation et Action sur les Migrations)

• Naima El Bakkali – Moeder

• Milady Renoir – Dichteres die samenwerkt met mensen zonder papieren

• Sharon Geczynski – Woordvoerster, socio-antropologist, lid van UPJB

• A****icha Bacha – Activiste

• Prof. Fabienne Brion – Faculteit Recht en Criminologie van Université Catholique de Louvain

• Hélène Marinis Passtoors

• Aliette Maisonneuve Griz – Schrijfster

• Nordine Saidi, dekolonisatie-activist, lid van Bruxelles Panthères

• Bruxelles Panthères

• Kamar Takkal – Burger en moeder van jongeren

• Elsa Poisot – Schrijfster

• AWSA-Be asbl

• Mhamed Achargui

• AECD – Association pour l’éducation, la culture et le dialogue

• Candice Vanhecke – Voorzitster van Be.One

• Yusuf Lopez Garcia – Leraar en schrijver

• Hanane Hamouchi – Burger tegen racisme en islamofobie, dekolonisatie-activiste, lid van het Collectief Tegen Islamofobie in België (CTIB)

• Houria El Khattabi – Moeder

• Sarah Degée – Lerares

• Pauline Forges – Antikapitalistische feministe

• Amina Amadel – Antidiscriminatie activiste

• Gilles Maufroy – CIEP-MOC Bruxelles

• Ragheb Bassant – Moeder ;

• Elisa Tixhon – Tijdelijke Franstalige coördinatrice bij Sophia

• Caroline Verstraeten – Moeder

• Tamimount ESSAIDI – Directrice van de Brusselse vereniging MQSA ASBL, antropoloog

• Ozden Guclu – Lerares

• Asma Minhal – Notarisklerk

• Dilek Kalender – Moeder

• Faouzia Ennafia – Lerares, moeder van jonge meisjes

• Soumieh Jammal – Moeder

• Denis Toisoul – Gespecialiseerd opvoeder

• Vanessa Ordonez-Magro – Psychologisch assistente

• Hanane Yousfi – Burger tegen racisme

• Ilham Manssour – Moeder

• Omar Bouazza – Vader

• Farida Benaissa – Moeder

• Houda Grida – Moeder

• Hasna Berroho – Moeder

• Carlota Gonzalez – Lerares

• Nuh Hafizoglu – Vader

• Y****oubi Bouhari Maré – PhD student, Université Libre de Bruxelles

• Mona Rian – Moeder

• Kinzola Masa – Openbaar ambtenaar / Liberation Minded activist

• Farida Bouchlaghem – Moeder

• Eric de Walque – Gepensioneerde burger

• Valérie Berman – Diversity Manager, Brusselse regionale overheidsdienst

• Meriem El Aamri – Moeder

• Najat Bakkali – Secretaresse in een school

• Karima Mebrouk – Gepensioneerde (onderwijs)

• Rosanna Graceffa – Trainer

• Yosra Aharoud – Moeder

• Malika Hamidi – Doctor in de sociologie

• Echrafe Ben Chaïb – Lerares en moeder

• Saïda El Khonnsi – Maatschappelijk werkster

• Jean-Baptiste Dayez – Sociaal psycholoog

• Salim Haouach – Artistiek directeur van de gezelschap Ras El Hanout

• Amel Boukhatem – Dekolonisatie-feministe

• Hanae Mechbal – Moeder

• Saïd Ftouh El Habib – Antiracistische activist

• De leden van “Poisson sans bicyclette” – Feministisch koffiehuis

• Geoffrey Roucourt – LGBTQI+ en antidiscriminatie-activist

• Redouan Sbaï

• Leslie Lukamba – Ambtenares

• Jasmina Tobbeche – Antiracistische en dekolonisatie-feministe

• Khadija Aziz – Activiste bij Le Space

• Mohamed El Hendouz – Mensenrechtenactivist

• Loubna Sahnoun – Moeder

• Souad Bakkali

• BePax

• Nina Henkens – Stafmedewerker Uit De Marge vzw

• Rachida Aziz – Schrijfster, Le Space artistiek en cultureel huis

• Nicole Dewandre

• Amandine Kech – Coördinatrice Magma asbl

• Ozlem Oz – Verpleegkundige

• Sabiha El Youssfi – Burgers en lerares

• Samira Ezzahti – Klinisch psycholoog en deskundige in de psychomotoriek, moeder

• Anas Amara ; La Nouvelle Voie Anticoloniale

• Aurélie Mulowa – Antiracistische feministe

• Aïda Yancy –Geschiedkundige

• Victoria Vandersteen – Leerkracht, Moeder

• Khadija Senhadji – Sociaal antropoloog een dekolonisatie-activiste

• Femke Hintjens – Cultuurwerker jeugdcentrum Den Eglantier (Berchem)

• Hélène Fraigneux – Activiste

• Birsen Taspinar – Psycholoog

• Esranur Karadag – Apotheker

• Aziz Dahmane – Burger en vakbondsafgevaardigde

• Collectief Tegen Islamofobie in België (CTIB)

• Arnaud Arseni – Kunstenaar, LGBT activist

• Marie Wiener – Vakbondsmilitant, feministe, burger die onderdak verleent aan mensen zonder papieren

• Ismail Arif – tramchauffeur bij STIB, en rechtenstudent Master aan de ULB

• Farida Tahar – Parlementslid-Senator

• Karima Benyaich – Burger

• Deborah Rouach – Actrice, moeder, lid van de UPJB

• Marie Fontaine – Moeder en activiste

• Geneviève Louyest – Activiste

• Aurore Pottié

• Jean-Noël Delplanque – Leraar, vakbondsafgevaardigde

• Eddy Maes – Voorzitter van School zonder Racisme

• Agatte Recil – Moeder, geschiedkundige en lid van de Afrikaanse diaspora

• Aya Kasasa

• Jérémie Detober – Journaliste

• Esra Gelen – Tandarts

• Thomas Van Simaeys – Kunstenaar

• Myriam Monheim – Psycholoog

• Maria Tsakiris – Maatschappelikle werker

• Liesbet Temmerman – Strijdvaardige burger en gemeenteraadslid

• Ahmed El Khannouss

• Sevket Temiz – Parlementslid

• Irène Zeilinger – Feministe

• Ali Abdi Aynaanshe – Jojo preventie medewerker

• Cemile Tetik – Sociaal psycholoog , psychotherapeut

• Orhan Agirdag – Abonnee van De Lijn

• Shahin Mohammad – Activiste en gemeenteraadslid Ecolo Groen Anderlecht

• Fatima Ben Haddou – Moeder, gemeenteraadslid Anderlecht, onthaalmoeder

• Hajar Harfi

• Meriem Harfi

• Kaoutar Harfi

• Perrine Pigeon — Onderzoekster in sociale wetenschappen, antiracistische feministe, moeder

• Chayma Talhi – Moeder, studente, feministe, lid van Darna vzw

• Dararat Chemnasiri – Gepensioneerde

• Saïd Zayou

• Meriame Najjari – Ambtenares

• Hélène Wallemacq – Feministe en milieuactiviste

• Hassan Mouhsine – Vader, jeugdleider, vlogger

• Malaa Ben Azzuz – Coördinatrice EVEIL vzw

• Loïc Fraiture – Amitié Sans Frontières

• Esra Ozkul – Lerares

• Fatima Rochdi – Betrokken burgers

• Suzan Gulludag – Apotheker

• Gihane Sabet

• Cevahir Cosgun – Werkneemster FOD

• Saïd Andouh – Leraar

• Françoise Davin

• Abdurrahman Kaya – Leraar

• Nuray Hacikerimoglu – Moeder

• Saloua Dobbuz – Opvoedster

• Mohamed Ben Azzuz – Gepensioneerd

• Majdouline El Hasnnaoui – Maatschappelijk assistent

• Ine Defieuw

• Rokia Bamba – Moeder, djette, geluidsontwerpster, radiopresentator Radio Campus, taaltrainer Frans als vreemde taal

• Fatiha El Amri

• Marc Neel – Ecolo, student Fopes en werknemer in een non-gouvernementele organisatie

• Abdelhamid Zemouri – Leerkracht

• Michaële Petit

• Meryem Kanmaz — Doctor in de politieke en sociale wetenschappen

• Nadia Fadil – Professor aan de KU Leuven