“‘‘Onder Liz Truss stierf het idee van het Britse Rijk, nog maar eens’’

Zegt de naam Anthony Eden u iets? Indien niet, is dat geen schande. In het Verenigd Koninkrijk wil men hem, de regeringsleider van 1955 tot 1957, het liefst vergeten. In de rankings van Eerste Ministers die Britse journalisten en academici zo graag opmaken, staat de man steeds als laatste genoteerd. Tenminste, voor de kortstondige passage op het hoogste niveau van Mary Elisabeth Truss.

Anthony Eden’s naam is voor altijd verbonden aan het debacle van de Suez-crisis in 1956. Toen de Egyptische president Gamel Nasser het Suezkanaal nationaliseerde, besloot het Verenigd Koninkrijk met Franse en Israëlische steun militair in te grijpen. Dat deden de Britten in de regio al meer dan honderd jaar met succes, dus wat kon er deze keer misgaan?

Eden en zijn bondgenoten realiseerden zich niet dat het centrum van de wereld niet meer in de buurt van Londen en Parijs lag. De Anglo-Franse campagne liep op het terrein redelijk goed, maar toen de Sovjetleider Nikita Chroesjtsjev dreigde ten voordele van Egypte in te grijpen, besloot Washington dat de Britse belangen geen wereldoorlog waard waren. Amerikaanse president Eisenhower floot Engeland en Frankrijk terug, en dus pakte de Royal Navy braaf haar biezen. De vernederde Eden zong het als premier nog twee maanden uit. Zijn ontslag in januari 1957 geldt als het einde van een tijdperk. Het idee van het Britse Rijk was dood en begraven.

De fout van Truss’ budget was dat het de begroting is van een financiële grootmacht, in een land dat geen claim meer kan leggen op die status.

Of toch, dat dachten we. Nostalgie naar oude glorie blijkt in onze identitaire tijden onweerstaanbaar. “Global Britannia” heette de wensdroom van de Brexiteers. Een ontketend Engeland zou, met de hulp van de Londense City, haar plaats als wereldmacht terug innemen. De waarschuwingen van ernstige economen werd afgedaan als “project Fear”, paniekzaaierij. Tot Liz Truss, met in haar kielzog minister van Financiën Kwasi Kwarteng haar intrede deed, en besloot een gat in de Britse begroting te blazen.

De flop van hun budget geldt voor sommigen als het einde van het neoliberalisme als politiek project. Dat is op zijn best maar een deel van het verhaal. Deze episode zegt ook iets over de status van het post-Brexit Verenigd Koninkrijk. Sterke landen hebben foutenmarges, en Truss heeft ontdekt dat haar land die niet in overvloed heeft. Kwartengs budget was de begroting van een financiële grootmacht, in een land dat geen claim meer kan leggen op die status. Ze ging ervanuit dat er een speciale reden is waarom investeerders het Britse Pond zouden blijven aanhouden, zelfs bij grote tekorten. Het Engeland van de 21e eeuw heeft niet alleen geen almachtig Pond Sterling meer, maar kampt op de koop toe nog met de gevolgen van de Brexit.

De Britse afgang bracht Bill Clintons oud-minister van Financiën Lawrence Summers ertoe het VK te vergelijken met een Latijns-Amerikaans land. Engeland is als een ‘emerging market turning itself in a submerging market’. Als de paus van de Amerikaanse macro-economen zoiets over je land zegt, weet je dat je een probleem hebt.

Wat bracht een land ertoe zich zo moedwillig in de voet te blijven schieten?

2022 is voor “Global Britannia” wat 1956 voor het oude Britse Rijk was. Wat Eden als politicus echter nog een beetje goedpraat, is dat de imperiale vooroordelen van de man eigen waren aan zijn generatie en zijn klasse. Als telg van een adellijk geslacht was hij nu eenmaal doordrenkt van het idee van het imperium. Truss kan je van enige standvastigheid niet beschuldigen. Zij, in een vorig leven nog een Liberal Democrat, was in de aanloop het Brexitreferendum voorstander van Brits lidmaatschap van de EU. Haar bekering tot de Brexitreligie lijkt van opportunistische aard.

Het laatste woord over de Brexitsaga en haar naweeën is nog niet gesproken. Wat bracht een land ertoe zich zo moedwillig in de voet te blijven schieten? Het is een vraag waar zelfs een Lawrence Summers zich een antwoord schuldig moet blijven. Ik kan alleen een eigen observatie aan het debat toevoegen. In Engeland lijkt nincompoopery, onzin verkopen, te renderen. Als je het wil maken in de Britse politiek, maak je dat je in The Sun of The Daily Mail wat nonsens rondtoetert. Dat je er als verkozene dan aan vasthangt, is een zorg voor later.

In één van Europa’s toonaangevende naties namen de clowns het even over. Nu we onze plaats in de wereld dringend moeten herdenken, is dat een eigenlijk een ijzingwekkende vaststelling.