“‘‘Onze “morele plicht om te helpen” mag geen schakelaar zijn die we naar believen aan en uit zetten’’

Réfugiés ukrainiens à la frontière avec la Moldavie

UN Women/Aurel Obreja (CC BY-NC 2.0)

In het Europa van 2022 is zelfs in de dood nog steeds niet iedereen gelijk, schrijven de initiatiefnemers van de campagne “In My Name”. Ze pleiten voor rechtvaardige wettelijke kaders voor de lange termijn. ‘Want wat de Belgische staat vandaag volledig terecht voorziet voor Oekraïense burgers, zou moeten gelden voor iedereen: zorg, basisvertrouwen, snel handelen, eenduidigheid.’

Goed nieuws: staatssecretaris voor Asiel & Migratie Sammy Mahdi haalt alles uit de kast om ook in ons land opvang te voorzien voor zoveel mogelijk mensen op de vlucht uit Oekraïne. Zij kunnen rekenen op een automatische bescherming voor één jaar, zo nodig verlengbaar tot drie jaar. Deze onvoorwaardelijke (Europese) regeling, zonder asielprocedure, is uniek en ongezien. Maar waarop baseert ze zich?

‘We hebben de morele plicht om te helpen en solidair te zijn’, verklaarde de staatssecretaris in De Zevende Dag. ‘We mogen niet talmen om een veilige haven te bieden.’

Mensen van wie het leven door oorlog bedreigd wordt, verdienen elders veilige opvang, een legaal statuut en elementaire steun om te overleven.

Een half miljoen Oekraïners zou nu al het land ontvlucht zijn richting Europa, mogelijks volgen er nog zes tot zeven miljoen. Zo’n directe humane reactie rond mensen op de vlucht valt te prijzen. Mensen van wie het leven door oorlog bedreigd wordt, verdienen elders veilige opvang, een legaal statuut en elementaire steun om te overleven. Daarin volgt Mahdi’s gastvrijheid de geest van het VN-vluchtelingenverdrag van 1951 en het Protocol van New York uit 1967. Het is een logisch, menselijk gebaar.

Heilige grenzen

Groot is evenwel het contrast met Europa’s houding ten aanzien van zoveel andere uitgeputte mensen die woelige conflictgebieden hebben moeten verlaten en aan onze buitengrenzen “verwelkomd” worden door hoge muren, prikkeldraad en digitale surveillance waar de EU miljarden in stopt.

Dezelfde EU-ministers van Migratie die nu met open armen Oekraïners ontvangen, stonden in januari nog aan de Litouwse grens met Belarus om samen de nieuwe borstwering van Fort Europa te monsteren. Trots tweette Mahdi toen: ‘200 kilometer hekken en 50% cameraschild, tegen het einde van het jaar 500 kilometer hekken en 100% cameraschild.’

Tussen Polen en Belarus wordt nu voor 350 miljoen euro een gelijkaardige muur opgetrokken: 5,5 meter hoog, 186 kilometer lang. Op Facebook postte de Poolse premier: ‘De Poolse grens is niet zomaar een lijn op een kaart. De grens is heilig – daar is Pools bloed voor vergoten!’ Precies aan die heilige grens werden sinds het begin van de werken al minstens 19 mensen dood(gevroren) gevonden: mensen uit Jemen, Irak, Nigeria.

Blijkbaar valt leed op een schaaltje af te wegen. Blijkbaar is het ene leven het rouwen waard, terwijl anderen kunnen worden opgejaagd.

Blijkbaar valt leed op een schaaltje af te wegen. Blijkbaar is, zoals filosofe Judith Butler schrijft, het ene leven het rouwen waard, terwijl anderen kunnen worden opgejaagd, geïllegaliseerd, uitgebuit op de arbeidsmarkt en overgeleverd aan de willekeur van het Belgische asiel- en migratiebeleid.

Alsof iemand uit Kaboel minder menselijke redenen heeft om te vluchten dan iemand uit Kiev? En alsof ook onze ‘morele plicht om te helpen’ een schakelaar is die naar believen aan en uit kan?

Terwijl er onder voormalig staatssecretaris Theo Francken nog een wetsontwerp werd uitgevaardigd waardoor de politie zomaar thuis kan binnenvallen bij al wie ontheemde mensen opvangt, roept de hashtag #PlekVrij nu burgers op om kamers vrij te maken voor Oekraïense gezinnen. Schizofrener gaat het bij de Belgische staat niet worden.

Oekraïense vluchtelingen arriveren in Polen.

Mirek Pruchnicki (CC BY 2.0)

Zoek de tien verschillen

Een gevluchte moeder met kind en een gevluchte moeder met kind: zoek de tien verschillen. Het voornaamste onderscheid is duidelijk: als de moeder een hoofddoek draagt, of het kind minder wit is, komen ze er liever niet in.

De evidente slotsom gaat in tegen elk internationaal verdrag: ons Europees én Belgisch asielbeleid discrimineert op basis van kleur en religie.

Zo getuigen meerdere zwarte Oekraïners nu op sociale media hoe ze aan de Poolse grens zijn tegengehouden, bestolen en aan hun lot overgelaten. De evidente slotsom gaat in tegen elk internationaal verdrag: ons Europees én Belgisch asielbeleid discrimineert op basis van kleur en religie. Eigen vluchtelingen eerst.

Mahdi’s luidruchtige beslissing roept haast herinneringen op aan Franckens gewraakte en uiterst selectieve “reddingsoperatie” van 1500 Syrische christenen in 2015. Tegelijk konden Afghanen vorig jaar bij de gewapende machtsovername door de Taliban niet rekenen op Mahdi’s druk getweette solidariteit. Toen schreef hij met vijf EU-collega’s nog een brief naar de Europese Commissie om op te roepen om gedwongen repatriëringen naar Afghanistan niet stop te zetten: ‘Stoppen met gedwongen terugkeer geeft het verkeerde signaal en motiveert waarschijnlijk nog meer Afghaanse burgers hun huis te verlaten’.

Wie insinueert dat vluchten voor de oorlog in Oekraïne wel degelijk ‘iets anders’ is dan vluchten voor gewapend conflict in Afghanistan, moet zich uiteindelijk beroepen op het soort historische volksverbondenheid die velen nu bij Poetin verfoeien. Het is een onderscheid dat nog weinig verschilt van het latente arische gedachtegoed dat weerklonk bij een Oekraïense officier van justitie op de BBC: ‘Deze oorlog is voor mij heel emotioneel, omdat ik nu Europese mensen met blauwe ogen en blond haar gedood zie worden’. In het Europa van 2022 is zelfs in de dood nog steeds niet iedereen gelijk.

Denk ook aan de 23.000 mensen die sinds 2014 omkwamen in de Middellandse Zee ten gevolge van het Europese grensregime. Het nationalisme van Rusland en het continentisme van de EU hebben dan wel andere gezichten, maar gelijkaardige dodelijke gevolgen.

#InMyName

Daarom zou de actuele zorg om Oekraïne geen uitzondering mogen zijn, maar net de norm moeten worden voor iedereen die zich gedwongen ziet hun thuisland te verlaten. Zolang die gelijkberechtiging uitblijft, wijst Europa’s speciale opvangregeling niet op gastvrijheid, maar op witte suprematie. Eens te meer bevestigt dit speciale statuut voor Oekraïners wat 160 Belgische advocaten in vreemdelingenrecht in december nog aanklaagden in een open brief in La Libre: ons regularisatiebeleid is simpelweg vogelpik.

Het speciale statuut voor Oekraïners bevestigt wat Belgische advocaten in vreemdelingenrecht eerder aanklaagden: ons regularisatiebeleid is simpelweg vogelpik.

Naast #PlekVrij sporen wij daarom alle Belgische burgers aan om ook #InMyName te steunen: een oproep van meerdere collectieven van ongedocumenteerde medeburgers om op inmyname.be hun burgerwetsvoorstel te tekenen voor een helderder en humaner regularisatiebeleid voor iedereen, zonder onderscheid van kleur of religie.

Bij 25.000 handtekeningen zal dit voorstel besproken worden in het federaal parlement. Van Sammy Mahdi en zijn regeringspartners mogen we dan verwachten dat ze het vlot goedkeuren: het is nog niet half zo verregaand als de speciale regeling die nu is uitgevaardigd.

Zullen we dan bij elke crisis moeten hopen dat de staatssecretaris zich als held opwerpt. ‘Die en die groep heeft nu recht op onze tijdelijke en uitzonderlijke opvang’?

Nee, we hebben rechtvaardige wettelijke kaders nodig voor de lange termijn. Wat de Belgische staat vandaag volledig terecht voorziet voor Oekraïense burgers, zou moeten gelden voor iedereen: zorg, basisvertrouwen, snel handelen, eenduidigheid. Als we miljoenen slachtoffers van Poetin kunnen opvangen, moet het ook lukken om enkele tienduizenden ongedocumenteerde medeburgers in België een toekomst te garanderen. Er is blijkbaar #PlekVrij.

In My Name, is opgestart door onder andere Shanthuru Premkumar, Rachida Aziz, Wouter Hillaert, Thomas Bellinck, Christophe Callewaert, Marios Bellas, Lotte Vrancken en vertegenwoordigers van Collectif Zone Neutre, Coordination des Sans-Papiers Belgique en L’Union des Sans-Papiers pour la Régularisation (USPR).