“‘Open brief: ‘Tegen de “duurzame” vernietiging van het regenwoud en de mensen die er wonen’’

Beeld uit “Antigone in de Amazone”, de theatervoorstelling van Milo Rau

© Moritz Van Dungern

Naar aanleiding van de theatervoorstelling Antigone in de Amazone van Milo Rau, schreven de Landloze Arbeidersbeweging MST en enkele experts en activisten een open brief die de praktijk van greenwashing door het Braziliaanse bedrijf Agropalma aanklaagt. De brief werd mee ondertekend door intellectuelen, schrijvers en kunstenaars uit de hele wereld. Een oproep tegen landroof en uitbuiting en voor democratie, eerlijke landverdeling en een ecologie van radicale zorg.

‘Wij cultiveren het land, en het land cultiveert ons.’ - Slogan van de Landloze Arbeidersbeweging MST

13 mei is een revolutionaire dag. Op 13 mei 1888 werd de slavernij in Brazilië officieel afgeschaft. Op 13 mei 1968 werd vanaf de barricades in Parijs de algemene staking tegen de grote bedrijven uitgeroepen. En op 13 mei 1989 bezetten studenten in Peking het Tiananmenplein. Maar de hoop op democratie en een rechtvaardige verdeling van goederen ging ten onder aan een globaal systeem van neoliberale uitbuiting. Nog steeds is de grond van Latijns-Amerika in handen van de voormalige veroveraars. De vernietiging van mens en natuur gaat niet alleen ongehinderd door, maar wordt zelfs versneld met behulp van valse certificaten en greenwashing. Vandaag, op 13 mei 2023, zijn wij daarom solidair met de MST, de grootste landlozenbeweging van Latijns-Amerika, en eisen we: Nee tegen landroof en uitbuiting! Ja tegen democratie, eerlijke landverdeling en een ecologie van radicale zorg.

De vernietiging van mens en natuur gaat niet alleen ongehinderd door, maar wordt zelfs versneld met behulp van valse certificaten en greenwashing.

Over het project Antigone in de Amazone van Milo Rau / NTGent & Landloze Arbeidersbeweging MST
In de Braziliaanse staat Pará, vlakbij de stad Marabá, waar op 17 april 1996 negentien MST-activisten werden doodgeschoten door de militaire politie op een weg door het Amazonewoud tijdens een mars voor de landhervorming, voerde Milo Rau in het voorjaar van 2023 samen met de Landloze Arbeidersbeweging MST (Movimento dos Trabalhadores Rurais Sem Terra) en inheemse activisten een nieuwe versie op van Sofokles’ Antigone. Het stuk culmineerde in een re-enactment van het bloedbad zelf, op dezelfde plaats en op dezelfde datum, als onderdeel van de jaarlijkse ceremonie om de slachtoffers te herdenken.

Vandaag, 13 mei 2023, begint de tour van Antigone in de Amazone door Europa. De rol van Antigone wordt gespeeld door de inheemse activiste Kay Sara, het koor bestaat uit overlevenden van het bloedbad en hun families, die sinds 1996 uit protest op een stuk bezette grond leven. De inheemse filosoof en criticus van het kapitalisme Ailton Krenak, tevens ondertekenaar van deze open brief, speelt de ziener Teiresias.

Tijdens de kolonisatie van Latijns-Amerika werd de inheemse bevolking niet alleen beroofd van haar vrijheid en cultuur, maar ook van haar land en van miljoenen levens. Meer dan de helft van de landbouwgrond in Latijns-Amerika is tot op de dag van vandaag in handen van 1 procent van de bevolking. Soja, palmolie en rundsvlees worden op enorme monoculturen geproduceerd door grote bedrijven die de landbouwindustrie beheersen, van het zaaien tot de verkoop. Het gebied dat in Brazilië alleen al voor de teelt van maïs en soja gebruikt wordt, is twee keer zo groot als Portugal. De ontbossing en de ontheemding gaan hand in hand met de industriële monsterproductie. Net als ten tijde van de kolonisatie, worden de inheemse bevolking, de quilomboloa-gemeenschappen (gemeenschappen die zijn gesticht door de afstammelingen van tot slaaf gemaakte mensen) en de kleine boeren uitgebuit, verdreven en zelfs vermoord.

Sinds de jaren 1980 heeft de Landloze Arbeidersbeweging MST — de grootste sociale beweging van landloze boeren in Latijns-Amerika die ijvert voor een populaire landhervorming en een ecologische landbouw — voor meer dan 400.000 gezinnen in Brazilië de toegang tot land weten te bemachtigen. Daarom wordt de MST sinds haar oprichting gecriminaliseerd en bestreden door de machtige Braziliaanse agrobedrijven. Elk jaar komen tientallen activisten om het leven of verdwijnen ze spoorloos. Pará, een Braziliaanse deelstaat die grotendeels bedekt is met het Amazonewoud, kent volgens de statistieken het hoogste aantal politieke moorden ter wereld. In geen enkele andere regio op deze planeet verdwijnen zoveel activisten en klimaatstrijders, vermoord door de milities van de eigenaars van de monoculturen en de aanhangers van ex-president Bolsonaro.

Elk jaar komen tientallen activisten om het leven of verdwijnen ze spoorloos.

Deze activisten vechten voor ons allen, want over de toekomst van onze planeet wordt beslist in de Amazone: voor of tegen de definitieve ontbossing van het grootste oerwoud ter wereld. Voor of tegen een ecologische en humane landbouw. Voor of tegen de uitdrijving van mensen voor de productie van soja, palmolie en rundsvlees. Voor of tegen een herziening van de koloniale landroof, die al eeuwen op zich laat wachten. Talrijke campagnes van het maatschappelijk middenveld hebben de afgelopen jaren het bewustzijn over de oorsprong van onze consumptiegoederen vergroot. Niet-verplichte certificaten, zogenaamde “duurzaamheidslabels”, worden verondersteld de geweldloze en milieuvriendelijke productie van palmolie, soja, rundvlees en vele andere producten te garanderen.

Dankzij dit certificeringssysteem wordt met name Ferrero (Nutella) beschouwd als de primus van de klas op vlak van duurzaamheid. Ze werken samen met het WWF en engageren zich zelfbewust voor milieubescherming. Het probleem is alleen dat deze initiatieven en labels gewoonweg voorbeelden van neoliberale greenwashing zijn. Agropalma, het grootste palmoliebedrijf van Brazilië, actief in de Amazonestaat Pará en leverancier van twintig internationale fabrikanten van levensmiddelen, waaronder Ferrero (Nutella), Nestlé, Pepsico, Kellog’s, Mars, Langnese en Danone, is hiervan het meest cynische voorbeeld. Agropalma is gecertificeerd met in totaal tien internationale keurmerken voor biologische, faire en duurzame teelt, waaronder het EU-biolabel (EU Organic Production Regulation) en de RSPO (Roundtable for Sustainable Palmoil).

Het probleem is dat deze keurmerken door de agro-industrie worden uitgedeeld aan de agro-industrie.

Het probleem is alleen dat deze keurmerken door de agro-industrie worden uitgedeeld aan de agro-industrie. De monoculturen van Agropalma zijn niet alleen het resultaat van koloniale roof, maar ook van de illegale toe-eigening van staatsgrond en de verdrijving van inheemse kleine boeren. Tienduizenden hectaren land van de palmolieproducent zijn al door Braziliaanse rechtbanken nietig verklaard, zo berichtten de Braziliaanse media. Terwijl de Europese Commissie net haar nieuwste campagne tegen greenwashing heeft gelanceerd en Nutella blijft pronken met de ongeldig verklaarde labels, maken Braziliaanse advocaten en internationale ngo’s melding van klachten van de bevolking over geweld, mensenrechtenschendingen en slechte arbeidsomstandigheden op de gecertificeerde plantages. Meer dan 500 jaar na de invasie van Latijns-Amerika blijven de economie en de politiek doen wat ze altijd hebben gedaan: maximale winst verenigen met minimale concessies voor de gezondheid van de planeet en haar bewoners, gemaskeerd door een cynische retoriek van “duurzaamheid”.

Samen met de Braziliaanse Landloze Arbeidersbeweging MST eisen wij daarom:

Onmiddellijke doorlichting van de certificaten. Wij roepen de Braziliaanse regering en overheidsinstanties op om de eerbiediging van de mensenrechten op de plantages van Agropalma en de juridische situatie van de grondgebieden in Pará uit te klaren. Bovendien moet het hele certificeringssysteem worden herzien. Labels die worden bedacht, gecontroleerd en toegekend door belangengroepen — absurder dan dat wordt het niet. Wij roepen de EU op om een einde te maken aan zijn holle retoriek en eindelijk de nodige politieke en juridische stappen te zetten om de globale civiele samenleving te ondersteunen.

Laten we voedsel eisen dat echt coöperatief, ethisch en biologisch geteeld is.

Boycot tegen Ferrero en alle andere betrokken bedrijven. Ferrero, Nestlé, Danone, Unilever en co. hebben zich de afgelopen jaren geafficheerd als de beste van de klas als het gaat om duurzame en faire landbouw. In werkelijkheid zijn ze echter alleen de beste als het gaat om greenwashing. Onze pralines en chocolade konijntjes, onze Kinderchocolade en de Nutella op onze ochtendlijke boterham houden verband met mensenrechtenschendingen, landroof en aantasting van het milieu, hetzij in Latijns-Amerika, Azië of Afrika. We roepen op tot een onmiddellijke boycot van alle producten van de klanten van Agropalma en andere grote agrobedrijven.

Samen voor een onafhankelijke landbouw. Agropalma en zijn afnemers zijn slechts twee bijzonder onmenselijke voorbeelden van een globaal systeem van etikettenzwendel: de neoliberale fictie van een duurzame industriële productie. We hebben nood aan radicale verandering. Laten we geen producten van transnationale bedrijven meer kopen. Een economisch systeem dat de absoluut noodzakelijke stop op de ontbossing niet doorvoert, maar zich juist verrijkt door het uitstel ervan, met valse labels, CO2-deals en private beschermde bossen, is niet het systeem dat wij nodig hebben. Laten we voedsel eisen dat echt coöperatief, ethisch en biologisch geteeld is.

Laten we samen een einde maken aan de misdaden van het kolonialisme tegen mens en natuur.

Voor een radicale systeemverandering. Het verleden kunnen we niet veranderen, maar we kunnen wel bepalen hoe de geschiedenis verder gaat. Laten we samen een einde maken aan de misdaden van het kolonialisme tegen mens en natuur. Laten we onze krachten bundelen om de miljardenindustrie van greenwashing te bestrijden. Sociale rechtvaardigheid en klimaatbescherming gaan hand in hand. Laten we de Landloze Arbeidersbeweging MST steunen in hun strijd voor een echte landhervorming. Laten we ons inzetten voor een radicale systeemverandering — het is nog niet te laat.

Stop de gecertificeerde uitverkoop van onze planeet!  Landhervorming nu! Tegen neoliberale greenwashing! Voor een economie van radicale zorgzaamheid! Laten we de verklaring van 13 mei ondertekenen voor een ecologische, humane en eerlijke wereldeconomie!

MST – Movimento dos Trabalhadores Rurais Sem Terra

Comité van onafhankelijke experten:

• Rodrigo de Almeida Muniz, Universidade Federal do Sul e Sudeste do Pará — UNIFESSPA

• Wolfgang Kaleck, mensenrechtenadvocaat, Berlijn

• Amintas Lopes da Silva Júnior, Universidade Federal do Sul e Sudeste do Pará – UNIFESSPA

• Christophe Marchand, advocaat, Brussel

• Milo Rau, regisseur Antigone in de Amazone

• Klaus Schenk, activist, Rettet den Regenwald e. V.

Ondersteund en ondertekend door:

• Alberto Acosta, politicus, Ecuador

• Giorgio Agamben, filosoof, Italië

• Yann Arthus-Bertrand, fotograaf, Frankrijk

• Geneviève Azam, econoom, Frankrijk

• Jérôme Baschet, historicus, Frankrijk

• Sibylle Berg, auteur, Zwitserland

• Julian Boal, auteur, Brazilië

• Naom Chomsky, filosoof en activist, Verenigde Staten

• Angela Davis, filosoof en activist, Verenigde Staten

• Alain Damasio, auteur, Frankrijk

• David Van Reybrouck, auteur, België

• Philippe Descola, antropoloog, Frankrijk

• Anuna De Wever, klimaatactivist, België

• Cyril Dion, auteur en regisseur, Frankrijk

• Geoffroy de Lagasnerie, politiek filosoof, Oostenrijk

• Brian Eno, kunstenaar, Groot-Brittannië

• Didier Eribon,  socioloog, Frankrijk

• Annie Ernaux, auteur, Frankrijk

• Malcolm Ferdinand, filosoof, Frankrijk

• Adèle Haenel, actrice, Frankrijk

• Srecko Horvat, filosoof, Kroatië

• Donna Haraway, wetenschapsfilosoof, USA

• Rahel Jaeggi, professor in de praktische filosofie, Duitsland

• Elfriede Jelinek, auteur, Oostenrijk

• Ailton Krenak, filosoof, Brazilië

• Kim de l’Horizon, auteur, Zwitserland

• Tom Lanoye, auteur, België

• Édouard Louis, auteur, Frankrijk

• Léna Lazare, activist, Frankrijk

• Billy MacKinnon, auteur en producent, Schotland

• Nastassija Martin, antropoloog, Frankrijk

• Robert Menasse, auteur, Oostenrijk

• Robert Misik, auteur, Oostenrijk

• Baptiste Morizot, filosoof, Frankrijk

• Chantal Mouffe, politiek filosoof, België

• Adolf Muschg, auteur, Zwitserland

• Olga Neuwirth, componist, Oostenrijk

• Fatima Ouassak, politiek filosoof, Frankrijk

• Anja Plaschg (Soap&Skin), zangeres, Oostenrijk

• Carola Rackete, activist, Noorwegen

• Milo Rau, regisseur, België

• Tiago Rodrigues, regisseur, Frankrijk

• Fabian Scheidler, filosoof, Duitsland

• Vandana Shiva, activist, India

• Ece Temelkuran, journalist, Turkije

• Theodoros Terzepulos, regisseur, Griekenland

• Ilja Trojanow, auteur, Duitsland

• Luc Tuymans, kunstenaar, België

• Yanis Varoufakis, econoom en politicus, Griekenland

• Gisèle Vienne, regisseur, Frankrijk

• Harald Welzer, socioloog, Duitsland

• Cornel West, filosoof, Verenigde Staten

• Jean Ziegler, socioloog, Zwitserland

• Slavoj Zizek, filosoof, Slovenië

In samenwerking met:

• Rettet den Regenwald e. V.

• Attac France

• Les soulèvements de la Terre

• IIPM – International Institute of Political Murder

• ZAD Notre-Dame des Landes

Meer info: www.declaration13may.com