“‘De satanische retoriek van QAnon kan onschuldige mensen schaden’

Qanon-aanhangers in Manchester, in de Amerikaanse staat New Hampshire (2019)

Marc Nozell / Flickr (CC BY 2.0)

De samenzweringsbeweging QAnon zet zijn ongegronde ideeën kracht bij met verwijzingen naar satanisme en ritueel misbruik die we ook in jaren 1980 zagen. De kans bestaat dat onschuldige mensen hierdoor slachtoffer worden van geweld, zegt Paul Thomas, hoogleraar Religiewetenschappen aan de Radford Universiteit in Virginia.

Voor de tv-camera’s verklaarde de Amerikaanse president Donald Trump op 15 oktober ‘niets te weten’ van QAnon. Even later corrigeerde hij zichzelf, en zei: ‘Ik weet dat ze heel erg tegen pedofilie zijn.’

Wat hij niet deed, was afwijzen wat gezien wordt als een ‘collectieve waan’. Dat kan te maken hebben met het feit dat QAnon-aanhangers Trump zien als een soort verlosser – iemand die vierdimensionaal schaak speelt tegen duistere politieke insiders en machtige mensen die de ‘Deep State‘ genoemd worden.

Demonische beelden

Maar dat is maar een deel van wat Anons – de aanhangers van QAnon – geloven. Waar Trump niet naar verwees, waren de gruwelijke beweringen waar dit veronderstelde schaakspel op gebaseerd is en de demonische beelden en taal die door complotdenkers worden gebruikt.

Als religiekenner die doceert over de culturele betekenis van monsters, zie ik veel overeenkomsten tussen Anon-beweringen en eerdere paniekgeruchten waarin satanische retoriek een rol speelde. Sterker nog, gezien de groeiende populariteit van de QAnon-samenzwering – en de manier waarop die de gevestigde politiek belaagt – denk ik dat het negeren van deze retoriek gevaarlijk kan zijn voor degenen die het doelwit zijn in deze samenzweringstheorieën.

Beschuldigingen van kwaadaardigheid

De QAnon-samenzweringstheorie begon met een anonieme post op 4chan in oktober 2017. De auteur, die zijn posts later ondertekende met ‘Q’, is nog steeds onbekend. Q postte sindsdien anonieme berichten, ook wel Qdrops genoemd, op 8chan en tegenwoordig 8kun.

Volgens de onjuiste claims zouden politici en de ‘Hollywood-elite’ betrokken zijn bij een grootschalig kinderontvoeringsnetwerk dat adrenochroom oogst – wat verkregen wordt door oxidatie van adrenaline – uit kinderen die seksueel misbruikt worden tijdens satanische rituelen.

Anons beweren (zonder enig bewijs) dat adrenochroom ingenomen wordt door sommige Democratische politici en leden van de Hollywood-elite vanwege zogenaamde psychedelische en anti-agingeffecten.

Trump, geloven ze, werkt toe naar de grote afrekening, een dag waarop tientallen politici en hoge ambtenaren die betrokken zouden zijn bij het kindermisbruik gearresteerd, veroordeeld en zelfs geëxecuteerd zullen worden.

Kosmische strijd

Volgens de Anons is Trump verwikkeld in een kosmische strijd.

Door de Qdrops te analyseren viel me op dat het satanische verhaal verweven is met de bijna 5000 berichten van Q. De Qdrops krijgen extra pit door beweringen als ‘veel mensen in onze regering aanbidden Satan.’ Volgens de Anons is Trump verwikkeld in een kosmische strijd tussen de “kinderen van het licht” en de “kinderen van de duisternis”. Deze mensen geloven dat hij bezig is met de ontmanteling van deze (onbestaande) pedofielennetwerken.

Door dergelijke taal en beelden te gebruiken, worden politieke tegenstanders niet alleen neergezet als mensen met een andere mening, maar als het regelrechte kwaad. Op 10 augustus 2018 bijvoorbeeld, in een Qdrop met de titel ‘Veel machtige mensen aanbidden de duivel’, stelt Q: PUUR KWAAD. HOEVEEL MENSEN IN WASHINGTON EN DE WERELD (MET MACHT) AANBIDDEN DE DUIVEL?

Baphonet

Op 26 augustus van dit jaar postte Q een foto die suggereerde dat het logo van de Nationale Democratische Conventie leek op het satanische zegel van Baphomet, een pentagram met daarin de kop van een geit. De begeleidende tekst suggereerde dat de ene partij – de Republikeinen – spreekt over de wil van God en de andere partij – de Democraten – over de duisternis.

Dergelijke dialoog overstijgt het niveau van wij tegen hen. Q en de Anons maken er een kwestie van kosmisch goed tegenover monsterlijk kwaad van. Dit is naar mijn idee een zorgelijke ontwikkeling. Tegenstanders neerzetten als monsterlijk kwaad ontmenselijkt ze. Zo’n proces kan ertoe leiden dat Anons zichzelf gaan zien als zogenoemde uitroeiers van het kwaad en bereid zijn daarbij geweld te gebruiken.

Niets nieuws

Dit proces waarbij taal gebruikt wordt om een veronderstelde vijand als het kwaad te bestempelen of te dehumaniseren, is niet nieuw. Het gebeurde ook bij de Protocollen van de Wijzen van Sion, een fictief document dat voor het eerst gepubliceerd werd in het Rusland van de vroege twintigste eeuw. In de protocollen wordt een satanische joodse kliek gelinkt aan de antichrist.

Het bloed zou volgens een ritueel gedronken worden of verwerkt worden in matze.

Als we de oude op joden gerichte retoriek analyseren, blijkt hoe zo’n discours de geweldsmachine smeert – Hitler noemde de protocollen ‘zeer leerzaam’.

Joodse gemeenschappen hebben eeuwen eerder al te maken gehad met beschuldigingen van bloedsmaad – het idee dat joden kinderen ontvoerden voor bloedige en kwaadaardige rituelen – voordat dit weer opdook in de Protocollen. Het bloed dat tijdens deze rituelen werd opgevangen, zou volgens een ritueel gedronken worden of verwerkt worden in matze. Dit was een demonische fantasie die op geen enkele realiteit berustte.

George Soros

Het is goed om te vermelden dat Anon beweert dat prominente joodse figuren zoals miljardair en filantroop George Soros en de Rothschild-familie betrokken zijn bij kinderontvoering en het drinken van bloed.

Joel Finkelstein, van het Network Contagion Research Institute, stelt dat de QAnon-samenzwering steeds antisemitischer wordt. De bekende genocidedeskundige Gregory Stanton waarschuwde in september in een artikel dat de demonische fantasie van QAnon ‘een rebranding is van de Protocollen’ en merkte op dat de samenzwering voet aan de grond krijgt in neo-nazikringen.

Satanische paniek

Wie zich de satanistische paniek uit de jaren 1980 herinnert, zal het QAnon-verhaal bekend voorkomen. De satanische paniek was gebaseerd op een aantal geruchten die verspreid waren door bezorgde ouders en mensen met autoriteit, variërend van therapeuten tot politieagenten. Zij waren ervan overtuigd dat satanisten tot op de hoogste niveaus geïnfiltreerd waren in de samenleving.

Satanische paniek kan grote schade toebrengen aan de reputatie van onschuldige mensen, en hun leven verwoesten.

Er werden organisaties opgezet om deze veronderstelde dreiging te keren, zoals Believe the Children. De initiatiefnemers beweerden dat kinderen het meeste risico liepen in dagopvangcentra die gerund werden door niet-ontmaskerde satanisten.

Aanklagers namen de claims over kindermisbruik, geheime tunnels en satanische rituelen bij de McMartin peuterschool in Manhattan Beach in Californië serieus. Soortgelijke sensationele beschuldigingen werden geuit tegen de Fells Acres School en de Wee Care Nursery School. In veel gevallen werden de aanklachten uiteindelijk ingetrokken of veroordelingen teruggedraaid.

Zoals de onterechte vervolgingen laten zien, kan satanische paniek grote schade toebrengen aan de reputatie van onschuldige mensen, en hun leven verwoesten.

Waarom dit belangrijk is

QAnon staat op het punt om soortgelijke schade aan te richten in het leven van onschuldige mensen. Er zijn al incidenten geweest waarbij mensen, kennelijk geïnspireerd door QAnon, geweld begingen, zoals de moord op een maffiabaas en de gelivestreamde poging om Joe Biden ‘uit de schakelen’. Anons lijken steeds meer bereid eigenmachtig op te treden.

Het is verleidelijk om QAnon af te doen als te klein en marginaal om geweld te begaan zoals dat eerder gebeurde bij de satanistische paniek. Het is echter duidelijk dat de invloed van QAnon groeit. Niet alleen als het gaat om het aantal aanhangers – de QAnon-Facebookpagina’s blijken zo’n 3 miljoen volgers te hebben – maar ook in Washington, met een president die weigert de samenzwering te ontkennen en een Republikeinse QAnon-aanhanger, Majorie Taylor Greene, die het Congres in wil in november.

De omvang van de QAnon-beweging is moeilijk te schatten. Hij is in ieder geval nog lang niet mainstream. Maar op basis van ervaringen uit het verleden weten we dat als een minderheid zijn zaak overgiet met een kosmisch verhaal van goed tegen kwaad, geweld kan volgen.

Paul Thomas is voorzitter van de faculteit Religiestudies van de Universiteit van Radford in Virginia (Verenigde Staten). Bron: The Conversation