“‘Een tabaksfabrikant die een basisschool sponsort: in China is het normaal’

Rapporten wijzen erop dat er meer dan honderd door de industrie gesponsorde scholen zijn, vernoemd naar sigarettenmerken. Ze dragen namen als Sichuan Tobacco Hope of Yingkesong Hope.

Een tabaksfabrikant die basisscholen sponsort, is in China een normaal verschijnsel. Een vorm van sociaal verantwoord ondernemen waar vraagtekens bij gezet kunnen worden, zegt Jennifer Fang, onderzoeker aan de Simon Fraser University in Burnaby (Canada).Zou je je kind naar een school sturen die vernoemd is naar een sigarettenmerk? En wat als het een van de enige twee scholen in de buurt is, met een veel betere infrastructuur? Wat als er op de muur van de school ook slogans staan zoals “Blink uit met tabak” en als het logo van de fabrikant op de school te vinden is? Maakt het uit of een school gebouwd is door een tabaksfabrikant?

Persoonlijk – als onderzoeker naar tabaksgebruik – vind ik het een horrorverhaal. Het feit dat dit geen verzinsel is, maar dagelijkse realiteit voor veel plattelandsbewoners in China, maakt het nog afschrikwekkender.

Publieke perceptie

Toen ik ontdekte dat deze zogenoemde “tabaksscholen” bestonden, was ik geschokt en kon ik het bijna niet geloven. De drang ontstond er onderzoek naar te doen. In samenwerking met Chinese collega’s van Medical Union College in Peking onderzocht ik de publieke perceptie van deze scholen voor het eerst.

We bezochten een klein dorp in de provincie Yunnan en spraken met een overheidsfunctionaris, schoolhoofden, onderwijzer, ouders en leerlingen van drie plaatselijke scholen. Een daarvan werd gesponsord door een plaatselijk tabaksbedrijf. Ook spraken we met bestrijders van tabaksgebruik in Peking.

Machtig staatsbedrijf

Wat tabaksbedrijven zoals Hongta sociaal verantwoord ondernemen noemen, is een vorm van indirecte marketing.

De Chinese tabaksindustrie is een machtig staatsbedrijf. De commerciële tak, de China National Tobacco Corporation (CNTC), wordt bestuurd door de overheidstak, de State Tobacco Monopoly Administration. CNTC is het grootste tabaksbedrijf ter wereld. Het produceert 40 procent van de wereldwijde sigarettenvoorraad. Het bedrijf heeft een monopolie in China en levert aan meer dan 300 miljoen Chinese rokers. Buiten China kent echter bijna niemand het bedrijf. Alles bij elkaar heeft CNTC aanzienlijke financiële en politieke macht.

Als staatsbedrijf wordt CNTC geacht het overheidsbeleid nauw te volgen en bepaalde prioriteiten te ondersteunen, zoals armoedevermindering.

Het project Hope van de Chinese regering richt zich op plattelandsontwikkeling en onderwijs via de Hope-basisscholen. Om dit overheidsinitiatief te ondersteunen heeft CNTC diverse scholen gebouwd. Wat tabaksbedrijven zoals Hongta, onderdeel van China Tobacco, sociaal verantwoord ondernemen noemen, is een vorm van indirecte marketing.

Aardbeving Sichuan

Het is lastig exacte cijfers te noemen, maar rapporten wijzen erop dat er meer dan honderd door de industrie gesponsorde scholen zijn, vernoemd naar sigarettenmerken. Ze dragen namen als Sichuan Tobacco Hope of Yingkesong Hope.

Veel van dergelijke scholen werden gebouwd na de verwoestende aardbeving in Sichuan in 2008. De tabaksindustrie gaat nog verder. Het sponsorbedrijf doneert vaak ook schoolbenodigdheden, schoolbibliotheken en soms zelfs studiebeurzen voor leerlingen en bonussen voor onderwijzers.

Liefdadigheid versus propaganda

De publieke perceptie in Yunnan is voor het grootste deel positief over de sociale projecten van de tabaksindustrie, zoals het sponsoren van scholen. Een onderwijsbureau ontkende officieel dat het om marketing gaat. Het gaat er volgens het bureau om dat “dit een bedrijf is dat iets teruggeeft aan de samenleving.”

Een schooldirecteur van een Hope-school die we bezochten, zei dat de sponsoring “laat zien dat ze geven om de gemeenschap. Bijdragen aan een publieke zaak is de beste manier om vriendelijkheid te tonen en de plaatselijke bevolking iets terug te geven.” De impact op leerlingen was er volgens een andere directeur niet. Hij zei: “De sponsoring is puur financieel, leerlingen leren niets over tabak.”

“tabak is slecht, maar geld is geld.”

Onderwijzers die op de school werken, toonden zich “dankbaar dat het tabaksbedrijf zorgt voor een betere leeromgeving.” Ze noemen de voordelen voor de leerlingen. Kinderen rond tien jaar geven aan “hard te willen studeren om iets terug te doen” voor het bedrijf. En veel kinderen vinden het tabaksbedrijf “aardig”.

Ouders

Sommige ouders zijn minder enthousiast. Ze hebben hun bedenkingen bij de naamverandering van de school, die volgde na de sponsoring. Een ouder noemde het “verborgen propaganda”.

Hoewel de Chinese bestrijders van tabaksgebruik dit soort projecten zien als reclame voor tabak, zijn er in die sector ook mensen die soepeler zijn. Ze verwijzen naar de Chinese context en status van de industrie, en de financiële tekorten die er zijn bij lokale overheden. Een ouder vatte het goed samen met de opmerking “tabak is slecht, maar geld is geld.”

Wereldwijde expansie

Tabaksscholen zijn niet uniek voor China. In minstens twee andere landen geeft de industrie ook steun aan het onderwijs.

Is de wereld klaar voor het toenemende bereik van wat sociaal verantwoord ondernemen wordt genoemd?

CNTC heeft sinds 2005 een dochteronderneming in Zimbabwe. Tian Ze Tobacco Co specialiseert zich in de inkoop van tabaksblad en bouwde in 2010 een basisschool in het boerendorp Beatrice. Periodiek doneert het bedrijf schoolbenodigdheden en sportmaterialen.

In de Zimbabwaanse media heet de school Dunnolly Primary School, maar de Chinese bronnen noemen hem China Tobacco Ma Bo Hope. Dat zou verwijzen naar een voormalige werknemer van Tian Ze Tobacco, Ma Bo.

Cambodja

CNTC’s Cambodjaanse dochteronderneming Viniton Group heeft geen scholen gebouwd, maar zou wel actief onderwijs ondersteunen. In 2013 doneerde Viniton Group in de naam van vriendschap schoolbenodigdheden en stoelen en bureaus aan basisschool Hun Sen. Viniton steunde in 2015 een andere school dicht bij de fabriek.

CNTC is de laatste jaren via verschillende strategieën actiever op de internationale markt. De bedoeling is om wereldwijd uit te breiden en meer offshore productiefaciliteiten op te richten.

CNTC zet agressief in op internationale expansie. Is de wereld klaar voor het toenemende bereik van wat sociaal verantwoord ondernemen wordt genoemd?

Bron: The Conversation