“‘Trump mag onze hoop niet afpakken’

Op 4 november 2008, toen duidelijk was dat Barack Obama de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten zou winnen, kondigde gerespecteerd politiek commentator Rachel Maddow op de tv-zender MSNBC trots aan: ‘Amerika is van gedachten veranderd over ras en leiderschap.’

Maddow was lang niet de enige die geloofde dat Amerika een nieuwe richting insloeg. Ik herinner me dat ik zelf dacht dat de offers van Martin Luther King en al die andere burgerrechtenhelden eindelijk vrucht droegen: de witte overheersing was aangepakt op het hoogste niveau van de macht, en de gemaakte vooruitgang zou een onomkeerbaar begin zijn van een verdere opmars.

Ook al weet iedereen dat honderden jaren onderdrukking en racistische geschiedenis niet in een handomdraai ongedaan gemaakt kunnen worden, en ook niet door een Afrikaanse man te installeren in het Witte Huis -voor één of maximaal twee regeerperiodes- toch was er reden tot hoop.

Alle vooruitgang en verworvenheden die samenhingen met het verkiezen van een African American met een moslimnaam tot president lijken ongedaan gemaakt

We zijn vandaag iets meer dan acht jaar later, en in Washington wordt Donald Trump -de man die van vooroordelen en haat de hoekstenen van zijn verkiezingscampagne maakte- ingezworen als de volgende president van de Verenigde Staten van Amerika. Dat feit alleen al lijkt alle vooruitgang en verworvenheden die samenhingen met het verkiezen van een African American met een moslimnaam tot president ongedaan te maken.

Trump werd gesteund door de Ku Klux Klan. Zijn verkiezing wordt gezien als de reactie van de witte meerderheid -whitelash, noemde Toni Morrison het- die onzeker werd over haar eigen plaats in de nieuwe wereldorde door de vooruitgang van raciale gelijkheid. En de nieuwe president heeft weinig gelegenheden laten voorbijgaan om die achterban gerust te stellen dat hij inderdaad hun vertegenwoordiger is.

Het meest recente incident was zijn denigrerende tweet over John Lewis, een van de iconen van de burgerrechtenbeweging en vaak omschreven als ‘de moedigste man in Amerika vandaag’. Lewis stapte schouder aan schouder met King. Hij riskeerde zijn leven om de officiële segregatie van blank en zwart in het zuiden van de VS te bestrijden. Hij was een van de organisatoren van de March on Washington in augustus 1963 en hij gaf er een van de toespraken, net als Martin Luther King zelf, die er zijn beroemde I Have A Dream uitsprak.

Die man werd door Trump omschreven als iemand van ‘louter woorden, geen daden’. Je houdt het toch niet voor mogelijk. De onwetendheid over de nationale geschiedenis en de brutale desinteresse voor de Afro-Amerikaanse geschiedenis in het bijzonder, zijn verbijsterend. En dat, bovendien, op enkele dagen van de nationale Martin Luther King Day.

De Verenigde Staten eren hun helden. In lessen maatschappijleer krijgen kinderen, vanaf de kleuterschool tot in de hogeschool, les over hen. De uitspraken van Trump kunnen dus bijna geen onwetendheid zijn, maar drukken wellicht echt een gebrek aan erkenning en respect uit. De man die morgen president van de VS wordt was opvallend afwezig bij de MLK-herdenking in Washington en hij weigerde zich echt te verontschuldigen voor zijn bemerkingen over Lewis -ook al was het protest daarover massaal en onmiddellijk. Heel wat Democratische verkozenen weigeren bijvoorbeeld aanwezig te zijn op de eedaflegging.

Deze week woonde ik, samen met mijn man en zonen, een bijeenkomst bij in de Ebenezer Baptistische Kerk. De bijeenkomst was een viering, maar even goed was er woede omwille van de heiligschennende houding van Trump. Binnenin die woede bevond zich de angst over een toekomst waarin Donald Trump de opperste bevelhebber zal zijn. Je kon niet in die kerk zijn zonder onder de indruk te zijn van de geschiedenis, maar tegelijk ook van het gevoel dat jaren van vooruitgang op het vlak van participatie en vooruitgang in raciale kwesties ongedaan gemaakt zouden worden.

Hoop is het mooiste eerbetoon aan de strijders voor burgerrechten. Want het is de hoop die ons doet dromen, en niets is haalbaar tenzij we erover begonnen dromen.

Spreker na spreker na spreker -van de burgemeester van Atlanta, Kasim Reed, over priester en activist Michael Pfleger, van Bernie Sanders tot Bernice King, de dochter van MLK- verwees ofwel helemaal niet naar Trump of haalde uit naar de nieuwe president omdat hij zich vergreep aan een van de laatste, levende iconen van de burgerrechtenbeweging. Die beweging heeft er in elk geval voor gezorgd dat de zoon van een Keniase immigrant het hier kan maken; dat twee zwarte tieners het Witte Huis hun thuis konden noemen; en dat mensen zich los van hun huidskleur, geloofsovertuiging , geslacht of seksuele voorkeur veilig konden voelen.

Dat Amerika bedreigt Trump met zijn haat en zijn retoriek die de ene mens tegen de andere opzet -tijdens en na de campagne; met zijn voorgestelde beleid maar ook door het soort mensen die zich door zijn voorgestelde politiek gesteund en gesterkt voelen. Volgens de FBI pieken haatmisdrijven sinds de verkiezing van Trump. Het land lijkt dieper verdeeld dan ooit. Het lijkt alsof president Obama niet alleen zijn eigen spullen in verhuisdozen stopt, maar ook de hoop zelf. De bijeenkomst op MLK Day was in die zin niet alleen een viering maar ook een wake.

En toch groeide de hoop weer aan, toen we elkaars handen vasthielden en samen We Shall Overcome zongen, dat beroemde lied uit de burgerrechtenbeweging. Iemand zei ooit dat alleen hoop krachtiger is dan angst. Het werd mij ook duidelijk, daar in de kerk, zingend en samen een mensenketting vormend, dat hoop het mooiste eerbetoon is aan King en Lewis en al hun medestrijders. Want het is de hoop die ons doet dromen, en niets is haalbaar tenzij we erover begonnen dromen.