“‘TTIP en de achterkamertjes van Ursula von der Leyen’

EU-commissievoorzitter Ursula von der Leyen

© European Union 2019 (CC BY 4.0)

Een importheffing van 25% op Europese auto’s: Donald Trump had er al eerder mee gedreigd. De dreiging van de Amerikaanse president lag in juli 2018 aan de basis van het heropenen van de handelsgesprekken tussen de EU en de VS.

Het bereik van die gesprekken zou eerder beperkt zijn. De Europese Commissie mocht onderhandelen over de taksen op industriële goederen en over conformity assessment (het aanvaarden van elkaars controlemechanismen). Daarvoor kreeg ze een mandaat van de Raad van Ministers.

Landbouw ligt nu wel degelijk op tafel.

Landbouw zou niet op tafel komen, ondanks herhaalde Amerikaanse eisen op dat vlak. Europa ging meer gas en meer soja uit de VS invoeren, dat leek het enige resultaat van de gesprekken. Het mandaat dat de Commissie gekregen had, liet ook niet meer toe.

Tot Trump op 22 januari 2020 in de marge van het Wereld Economisch Forum in Davos opnieuw dreigde met ‘heel hoge heffingen op Europese auto’s’.  De handelsoorlog tussen de VS en China was pas beslecht en nu zou Europa worden aangepakt. Waarop EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen na een gesprek met Trump prompt verklaarde dat een handelsdeal tussen de VS en de EU ‘binnen een paar weken rond kon zijn.’

Een akkoord waarmee Trump op zijn wenken wordt bediend, zo blijkt. Landbouw ligt nu wel degelijk op tafel. Amerikaans minister van Landbouw Sonny Perdue windt er geen doekjes om: een deal met de EU kan er enkel komen indien de Europese Unie de Amerikaanse standaarden aanvaardt. Standaarden op het vlak van ggo’s, pesticiden en hormonen. Ook de beruchte chloorkip wordt alweer geserveerd.

Landbouw toch op tafel

Hoezo, landbouw zou toch buiten de gesprekken worden gehouden? De Commissie heeft niet eens een mandaat om daarover te onderhandelen. En zie, daar gaat de Europese trukendoos open… Er zal geen hoofdstuk landbouw worden toegevoegd, maar de niet-tarifaire belemmeringen op het vlak van landbouw zullen per product/categorie van producten worden aangepakt. Hier komt de regulatory cooperation om het hoekje kijken.

Die regelgevende samenwerking was zowat het belangrijkste pijnpunt in de “oude” TTIP-plannen en is dat ook in CETA, het vrijhandelsakkoord met Canada. Regelgevende samenwerking houdt in dat in (besloten) ambtelijke werkgroepen de regelgeving van beide partijen naast elkaar wordt gelegd en de barrières voor de handel (in casu de Europese regelgeving die op het vlak van landbouw en voedselveiligheid veel strenger is dan de Amerikaanse), worden weggewerkt.

Elk ontwerp van nieuwe regelgeving op vlak van landbouw moet dan aan de Amerikaanse partner worden voorgelegd. De betrokken bedrijfssectoren hebben hun zeg (lees: ze houden de pen vast). Ook de bestaande regelgeving komt op tafel in de geheime bilaterale werkgroepen.

Voorzorgsbeginsel op de schop

De draagwijdte van de regelgevende samenwerking kan niet worden overschat. Het slechten van niet-tarifaire handelsbelemmeringen zal leiden tot het opgeven van het Europese voorzorgsbeginsel, niet meer of niet minder.

Het voorzorgsbeginsel, dat de Europese burger bescherming biedt door producten die op de Europese markt komen op hun veiligheid te screenen, is een van de belangrijkste verwezenlijkingen van de Europese Unie.

Het voorzorgsbeginsel is een van de belangrijkste verwezenlijkingen van de EU.

Het is de Amerikanen al jaren een doorn in het oog. Trump en zijn administratie laten er ook geen twijfel over bestaan dat het uiteindelijke doel is komaf te maken met het voorzorgsbeginsel. De Summary of US-EU Negotiating Objectives van de US Trade Representative (januari 2019) is glashelder.

De Europese regels over hormonen, pesticiden en ggo’s zijn volgens de Amerikanen ‘niet wetenschappelijk.’

Truken van de foor

De manier waarop de Europese Commissie deze onderhandelingen aanpakt, getuigt van een  ongezien cynisme. Handelscommissaris Hogan stelt dat het standpunt van de Europese Unie niet gewijzigd is: landbouw als dusdanig staat niet op de agenda. Door de regelgevende samenwerking te saucissoneren, wil de Commissie vermijden dat ze een nieuw, uitgebreid mandaat moet vragen en de verkozen mandatarissen in de ogen moet kijken.

Van enige democratische controle of transparantie is geen sprake, op dat vlak scoort de Commissie Von der Leyen zelfs slechter dan de Commissie Juncker in de hoogdagen van de vroegere TTIP-onderhandelingen. Er is geen enkele vorm van rapportering voorzien.

Een impact assessment -rapport over deze onderhandelingen, wat vereist is voor belangrijke acties van de Commissie, vindt de Commissie niet nodig, want ‘er is haast bij en er is geen grote impact te verwachten op economisch, sociaal of milieuvlak.’

Wiegendood voor Europese Green Deal?

Dit alles staat volledig haaks op de ambitieuze European Green Deal van de Commissie von der Leyen. Op veilig en gezond voedsel zal de nieuwe Commissie zwaar inzetten, lees je in de beleidsverklaring van von der Leyen. Er zal een nieuwe Farm to Fork-strategie gevolgd worden wat volledige transparantie in elk stadium van de (duurzame) voedselproductie inhoudt. Hoe valt dit te rijmen met de Amerikaanse eis om niet alleen (alle) ggo’s toe te laten op de Europese markt, maar om zelfs de labeling in vraag te stellen?

‘We set the standards for others!’ Amper 5 maanden na het aantreden van de nieuwe, ambitieuze Commissie klinkt het wel erg cynisch.

Ook het (nochtans voorzichtige) Europese beleid inzake pesticiden, en al zeker de door de Commissie aangekondigde strategie om de bevolking te beschermen tegen pesticiden en hormoonverstoorders, vindt geen genade in Amerikaanse ogen. Een mogelijke ban op glyfosaat is voor de Amerikanen een breekpunt.

Biodiversiteit en klimaat zijn al evenmin te verzoenen met een handelsakkoord waar de meest milieu- en klimaatonvriendelijke landbouw de standaard dreigt te worden.

‘We set the standards for others!’ Amper 5 maanden na het aantreden van de nieuwe, ambitieuze Commissie klinkt het wel erg cynisch.

Frans Geys is actief in de beweging van TTIP- en CETA-vrije gemeenten