“‘Vervang godsdienstlessen door filosofielessen in het secundair onderwijs’

Toen ik ongeveer anderhalf jaar geleden besloot Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen - een benaming die ik gemakshalve voor vrienden en familie algauw moest afkorten naar filosofie - te studeren aan de VUB, zorgde dit onder menig familielid algauw voor collectief gefrons en haargekrab. Dit niet per se in negatieve zin, los van het feit dat opvallend weinig mensen een idee hebben van wat de filosofie concreet inhoudt, botste ik vaak op verwondering en allerhande vragen omtrent de moeilijkheid en ja, ook het nut van deze studie.

Wie tegenwoordig geen kant-en-klaar antwoord kan bieden op vragen die te maken hebben met je toekomstvisie en je studies als middel om dat te bereiken, lijkt algauw een blauwtje te lopen. Het lijkt wel alsof we haast vergeten zijn dat de klassieke filosofie de wortels vormt van bijna alle theologische én wetenschappelijke disciplines. Kunnen we het onszelf kwalijk nemen?

De historische verwevenheid tussen filosofie en onderwijs is niet meer dan een museumstuk geworden. Toch lijkt het meer dan ooit relevant en zelfs noodzakelijk om jongeren al vanaf jonge leeftijd te laten kennismaken met allerhande vraagstukken over wat van belang is in het leven of van belang kan zijn.

Dit kan in de vorm van ethische opgaven en door middel van dialoog. Een vak onder de noemer van filosofie kan leerlingen een breed spectrum aan inzichten bieden op het vlak van levensbeschouwingen, politieke overtuigingen en aloude, morele kwesties.

Mag de filosofie nu eindelijk van onder het stof?

In tijden zoals deze waarin de groeiende multicultiraliteit onstopbaar is, lijkt het van vitaal belang dat men op jonge leeftijd al op een doortastende manier in aanraking komt met zoveel mogelijk levensvisies en relevante, maatschappelijke vraagstukken. Hierbij staat het samen naar oplossingen zoeken centraal. Al is het aanbod vandaag, om het bescheiden uit te drukken, pover. Hier en daar kan men in het ASO - al dan niet verplicht - een uurtje meepikken. Alsof kritische, morele vorming bijzaak is geworden.

De overheid seculariseert al jarenlang beetje bij beetje de katholieke inhoud van de godsdienstles, waar wacht men nog op? Ook de mogelijkheid tot keuze voor zedenleer breekt geen potten. Maar al te vaak hangt het van de motivatie van de leerkrachten af wat ze ermee aanvangen.

Er is nood aan een frisse toekomstvisie wat betreft de maatschappelijke bewustwording van de schoolgaande jeugd. En dit niet enkel in het secundair onderwijs. ‘Filosofie is geen afstandelijke intellectuele techniek, kinderen leren hun eigen gedachten ontwikkelen op een niet kunstmatige manier’, aldus Willy Poppelmonde van het Vlaams Unesco Netwerk voor Filosofieonderwijs en Democratie.

De morele en idealistische barrières zijn in het licht van de hedendaagse maatschappelijke en politieke verschuivingen vaak hoger dan ooit, net als de nood aan een onderwijssysteem dat hier op inspeelt. Hierdoor rijst sinds lange tijd bij een steeds groter aantal studenten en onderwijzers de prangende vraag: mag de filosofie nu eindelijk van onder het stof?

Raphaël Van Cappellen is student wijsbegeerte aan de VUB en stichtend lid van de nieuwe PVDA-afdeling in Asse.