“‘Vliegverkeer stoot meer CO2 uit dan 129 landen met de laagste uitstoot samen. Dat moet stoppen.’

Een van de belangrijkste afspraken in het Verdrag van Parijs is dat landen de opwarming van de aarde willen beperken tot minder dan 2°C. Maar wie denkt dat die belofte waargemaakt kan worden zonder de uitstoot van luchtvaart aan banden te leggen, ziet ze vliegen.

We lopen achter bij de VS, China en Brazilië om maar een paar landen te noemen

De komende weken kan het klimaatakkoord van Parijs, veel sneller dan verwacht, van kracht worden. En de Europese Unie staat momenteel onder toenemende druk om zijn ratificatieproces een versnelling hoger te schakelen. We lopen achter bij de VS, China en Brazilië om maar een paar landen te noemen. Het akkoord van Parijs treedt pas in werking zodra het geratificeerd is door 55 landen die gezamenlijk minstens 55 procent van de wereldwijde broeikasgasemissies vertegenwoordigen. En een ratificatie telt pas nadat ze officieel ingediend is bij de VN.

Europa heeft de sleutel tot inwerkingtreding in handen. Vrijdag 7 oktober is een belangrijke deadline voor de EU. Zoals bekend treedt het verdrag in werking dertig dagen nadat de beide ratificatiedrempels zijn gehaald. Op 7 november begint immers de jaarlijkse klimaattop (COP22) in het Marokkaanse Marrakech. Als ratificatie in Europa te traag gaat, dan kan het verdrag dus al ingaan zónder dat de EU in Marrakesh mag meepraten. Nu vrijdag 30 september wordt een doorslaggevende dag, dan hebben de EU-ministers van Milieu de kans om in te stemmen met een voor Europa unieke oplossing. Hallo Joke?

Er is één sector waar actie tot nu toe bijna afwezig is: de internationale luchtvaart.

Maar afgezien van de belangrijke ratificatie, is het wellicht nog belangrijker dat dit proces niet puur symbolisch is. Een handtekening moet staan voor echte actie, reëel beleid. Actie die in bijna elke sector van de Europese economie gaande is, waarbij bedrijfssectoren hun bijdrage proberen te leveren om de mondiale temperatuurstijging onder 2°C te houden. Of die stijging te beperken tot 1.5°C. Dat is het doel van het historische akkoord dat nog geen jaar geleden getekend werd in Parijs. De actie is het meest zichtbaar in de energiesector, waar de transitie naar koolstofarm volop bezig is. Maar er is echter één sector waar actie tot nu toe bijna afwezig is: de internationale luchtvaart.

Parallel universum

Vliegverkeer staat nochtans in de top tien van mondiale vervuilers. Deze sector stoot meer CO2 uit dan 129 landen met de laagste uitstoot samen. Het is verontustend dat deze emmissies waarschijnlijk met ruim 300 procent zullen stijgen tegen 2030 als er geen gezamenlijke actie ondernomen wordt. In 2010 reisden 2,4 miljard passagiers per vliegtuig, maar tegen 2050 kan dat aantal stijgen tot 16 miljard.

De luchtvaartsector bevindt zich historisch gezien in een soort parallel universum als het gaat om bijdragen om klimaatverandering tegen te gaan.

Iedereen wéét dat het beteugelen van de uitstoot van vliegverkeer essentieel is, willen we het akkoord van Parijs echt uitvoeren. Maar de luchtvaart schitterde door afwezigheid in de teksten van dat akkoord in Parijs. De sector bevindt zich historisch gezien in een soort parallel universum als het gaat om bijdragen om klimaatverandering tegen te gaan: de sector leverde géén bijdrage.

Vliegmaatschappijen konden opereren in een wereld waar ze geen belasting op kerosine moeten betalen, niet BTW-plichtig zijn, geen wettelijke normen kennen rond brandstof-efficiëntie en geen enkele CO2 uitstoot-beperking kennen. Maar dit kan – beter laat dan nooit - allemaal veranderen.

De ICAO, de VN-instelling voor de internationale burgerluchtvaart (International Civil Aviation Organisation), kreeg de opdracht om een mondiaal marktgericht mechanisme uit te werken, om de groei van emmissies vanaf 2020 te compenseren. Ministers van Verkeer komen van 27 september tot 7 oktober samen op de ICAO Assembly in Montreal. Zij moeten namens alle landen nu hun verantwoordelijkheid nemen.

Deze ministers moeten een akkoord voor zo’n mechanisme (Carbon Offset and Reduction Scheme for International Aviation, CORSIA) bereiken, dat moet leiden tot koolstof-neutrale groei vanaf 2020. En die ambitie mag zelfs wat straffer. Want de koolstof-neutrale groei post-2020 is volgens experts onvoldoende om de doelen van Parijs te halen. Het betekent immers dat vliegmaatschappijen vanaf 2020 meer mogen uitstoten en betalen voor projecten die elders zorgen voor minder uitstoot.

De koolstof-neutrale groei post-2020 is volgens experts onvoldoende om de doelen van Parijs te halen.

Public Domain (CC0)

Uitzonderingen en achterpoortjes

Zorgwekkend is vooral dat ministers waarschijnlijk akkoord zullen gaan met het feit dat enige beperking niet bindend, maar louter vrijwillig zal zijn tot zeker 2027.

De huidige staat van de onderhandelingen doet dan ook vrezen dat zelfs de meest basale ambitie van een akkoord in Montreal ontoereikend zal zijn. Zorgwekkend is vooral dat ministers waarschijnlijk akkoord zullen gaan met het feit dat enige beperking niet bindend, maar louter vrijwillig zal zijn tot zeker 2027. Bovendien worden de huidige voorstellen geplaagd door allerlei onaanvaardbare uitzonderingen en achterpoortjes. Men wil ook uitsluiten dat er regionale maatregelen voor de luchtvaart komen zoals de Europese luchtvaart mee laten doen aan het Europese emissiehandelssysteem (Emissions Trading Scheme, kortweg ETS).

De transportministers hebben tijdens de ICAO top de plicht om er een robuust mechanisme van te maken, dat zo snel mogelijk resultaten kan boeken. Dat betekent ten eerste dat de ambitie van het mechanisme dynamisch blijft en onderhavig aan voortdurende evaluatie. Ook moet het compenseren van uitstoot op een milieuverantwoorde, integere en dus transparante manier gebeuren om te vermijden dat er aan creatieve CO2-boekhouding wordt gedaan.

Ook moeten zoveel mogelijk landen meedoen en moeten de rijkste landen hun historische verantwoordelijkheid ernstig nemen door meer inspanningen te willen leveren. Ook daarom moet luchtvaart in Europa onder het Europese emissiehandelssysteem ETS kunnen vallen. Volgens EU-wetgeving zullen internationale vluchten van en naar de EU onder de ETS vallen vanaf 2017. Het zou ongehoord zijn als daar in Montreal aan wordt geraakt.

Bart Staes is Europees parlementslid voor Groen Hoewel het ICAO-compromis te zwak zal zijn om de 2°C doelstelling te halen, is het een belangrijke eerste stap. Het is belangrijk dat overheden die stap zo betekenisvol maken. We moeten hen onder druk zetten om een maximale ambitie na te streven. De luchtvaart moet uit zijn parallelle universum vliegen en zich aansluiten bij de gezamenlijke inspanningen om klimaatverandering beheersbaar te houden.