“‘‘Dit is waarom de grootste beursgang ooit niet doorging’ ’

Jack Ma is de man achter het succesvolle Alibaba en Ant. Met die laatste zou hij in november de beurs op zijn gegaan.

World Economic Forum / Jolanda Flubacher (CC BY-NC-SA 2.0)

Ant, het Chinese bedrijf achter Alipay zou in november vorig jaar de beurs op gaan. Het moest de grootste beursgang ooit worden, maar werd door Chinese beleidsmakers op de valreep toch tegengehouden. Maar dat was niet zomaar om de multimiljardair Jack Ma te berispen, meent Wout Van Leuvenhaege. ‘Peking had in september al besloten dat je beter ten halve keert dan ten hele dwaalt.’

Terwijl de Amerikanen op 3 november 2020 naar het stemhok trokken, stond de Chinese techreus Ant klaar om de beurs op te gaan. Het zou ‘s wereld grootste beursgang ooit worden en dat in Shanghai en Hong Kong, niet New York. Een ferm paradepaardje voor China dus.

Toch kwam op de valreep een ‘neen’ uit Peking. Bedoeld om Jack Ma, de eigengereide baas van het succesvolle privébedrijf, een lesje te leren, klonk het toen. Maar is de Chinese politiek echt zo persoonlijk?

Dus waarom was die beursgang zo veelbelovend?

Om te beginnen is een snelle duik in het succesverhaal van Ant nodig. Het moederbedrijf achter Ant, de Chinese internetgigant Alibaba, noteerde in 2014 al de grootste beursgang ter wereld in New York. Sindsdien is vooral het innovatieve dochterbedrijf Ant onvoorstelbaar fel gegroeid.

Oorspronkelijk ontstond Ant als de online betaalapp Alipay. Maar ondertussen is het met meer dan een miljard gebruikers veel groter dan zijn Amerikaanse tegenhanger PayPal en van alle markten thuis. Heb je wat spaargeld over, dan kan je dat in een muisklik investeren.

Zo werd Yu’e Bao, één van de beleggingsfondsen aangeboden door Ant zelf, al snel één van de grootste ter wereld. Je kan ook vlot leningen afsluiten en haar ziektekostenverzekering, beschikbaar op de app sinds 2018, was na enkele maanden al groter dan Obamacare. Voor Ant Forest, een programma binnen Alipay waar een half miljard Chinezen hun ecologische aankopen en activiteiten op registreren, kreeg de app trouwens de Champions of the Earth-prijs van het VN-milieuprogramma.

Het is alsof PayPal, Visa, eBay, Amazon, WhatsApp, JPMorgan Chase, Belfius en de CM allemaal in één app terug te vinden zijn.

Voeg daaraan toe dat Alibaba marktleider is binnen e-commerce en zelfs clouddiensten, dan kan je stellen dat het is alsof PayPal, Visa, eBay, Amazon, WhatsApp, JPMorgan Chase, Belfius en de CM allemaal in één app terug te vinden zijn. Ze weten wat je koopt, wat je verdient, waarin je investeert, met wie je praat en vaak ook wat je doet. Dan heb je een gegevensbank die Facebook en Google doet watertanden.

Ant ontwikkelde hiermee vervolgens een programma om te bepalen hoe kredietwaardig een gebruiker is. Die krijgt een score, wat voor banken een gouden opportuniteit is, want die moeten weten aan wie ze geld lenen. Normaal gezien moeten kredietnemers hun kredietwaardigheid aantonen en vragen banken vaak een onderpand. Dat vergt tijd en moeite, waardoor banken niet zomaar aan iedereen geld kunnen lenen.

Dat dit een gat in de markt is had Ant-topman Jack Ma goed begrepen. Dankzij die scores worden banken in een muisklik gekoppeld aan kredietwaardige consumenten. Banken hoeven zelf niets te doen. Ant voorziet de platforms waarop mensen terechtkunnen voor kredietkaarten, consumentenkredieten en leningen voor kleine bedrijven (Huabei, Jiebei, MyBank). Als gebruiker vraag je krediet gewoon aan via de app. Is je score goed genoeg, krijg je dat meteen.

Het is een bijzonder winstgevend model. Chinese banken krijgen enorm veel nieuwe klanten en Ant verdient er nu al meer geld mee dan met haar hoofdactiviteit, de online betalingsdiensten van Alipay. De naam ‘Ant’ (mier) doelt trouwens ook op de honderden miljoenen mensen met bescheiden inkomens, die nieuwe Chinese middenklasse die uit de armoede komt. Die kunnen nu dus allemaal laagdrempelig leningen aangaan.

Maar waarom duwde de overheid dan op de rem?

Toch hield de Chinese regering de historische beursintroductie van deze booming business tegen. Om Jack Ma, die zich aan de vooravond van die introductie erg kritisch uitliet over Chinese staatsbanken, op het matje te roepen misschien. Of waren er andere problemen?

Zo verliest de Chinese overheid controle over de bankensector. De big data en vooral het menselijk kapitaal om daar wat nuttigs mee te doen zit bij een privébedrijf. Bovendien schiet de schuldenlast van Chinese gezinnen de hoogte in en zijn stijgende bedrijfsschulden al jaren een zorg. Als ze dat kunnen terugbetalen is dat uiteraard geen probleem, maar toch wringt hier het schoentje. Het nieuwe businessmodel van Ant vertoont immers een bezwarende gelijkenis met de Amerikaanse hypotheekcrisis van 2008.

Die gelijkenis heet moral hazard. Dat betekent dat je het risico voor je eigen keuzes niet draagt, en dus risicovollere keuzes gaat maken. In de aanloop naar de crisis van 2008 gebeurde dit in de Amerikaanse huizenmarkt. Hypotheekverleners verkochten hun leningen gebundeld door aan financiële instellingen. Als mensen hun lening niet konden afbetalen was dat dus niet het probleem van de hypotheekverleners zelf en werden zij daarom steeds soepeler. Maar veel mensen konden zich die soepele leningen jammer genoeg niet veroorloven en kregen betalingsproblemen. Daarna barstte de bubbel waar we het domino-effect ondertussen van kennen.

Chinese gezinsschulden zijn de voorbije jaren aan sneltempo gestegen, vooral door de groei van Ant en haar mededingers.

Vervang ‘hypotheekverleners’ door ‘Ant’ en het is meteen duidelijk dat Jack Ma met een moral hazard zit. Ant kent leningen toe aan zijn gebruikers (op basis van hun score), maar eigenlijk koppelt het bedrijf gebruikers gewoon aan Chinese banken. Vorig jaar droeg Ant slechts 2 procent van de leningen die via zijn platforms zijn toegekend. Het risico ligt dus bij de banken. Ant verdient geld met commissies waardoor het er belang bij heeft dat er veel geleend wordt. Misschien zelfs te veel. Chinese gezinsschulden zijn de voorbije jaren aan sneltempo gestegen, vooral door de groei van Ant en haar mededingers.

Het verschil met de Amerikaanse hypotheekcrisis is dat niet mensen maar algoritmes de leningen toekennen, en dat is objectief. Maar goed, wie ontwerpt die algoritmes?

Beleidsmakers in Peking lieten dit lange tijd zijn gangetje gaan. Maar in september besloten ze dan toch dat je beter ten halve keert dan ten hele dwaalt. Het nieuws lekte uit dat het bedrijf voortaan minstens 30 procent van het risico zelf moet dragen, wat veel minder lucratief is. Zelfs voor banken is dat een hoge drempel. Voor de duidelijkheid: dat was twee maanden voor de kritische uitlatingen van Jack Ma en de geplande beursgang.

Verwacht werd dat de aandelenwaarde zou dalen, maar het tegendeel bleek waar. In oktober steeg die alvast op de grijze markt. De vraag van kleine beleggers was honderden keren groter dan het aanbod. Het zou de grootste beursgang ooit worden, furore alom! De markt heeft het niet begrepen, bibberden ze ondertussen in Peking, en dat is een probleem.

In de zomer had een gelijkaardig scenario zich immers al eens afgespeeld. De waarde van SMIC-aandelen, de grootste halfgeleiderfabrikant van China, verdriedubbelde voor wat de grootste beursgang van Shanghai werd. Miljoenen kleine beleggers kochten peperdure aandelen, maar het was een overschatting en de koers daalde al snel. Het werd een financiële domper voor de Chinese middenklasse.

Jack Ma verdween even en stemde uiteindelijk in met een deal die Ant omvormde tot een financiële holding.

Niet voor herhaling vatbaar dus, en Peking wist maar al te goed dat ze Ant nog verder wilden keurslijven. Als ze dat zouden doen nadat kleine beleggers hun geld in dure aandelen hebben gestoken, zou de koers onvermijdelijk dalen en is de middenklasse weer de dupe. Het was dus beter om de beursgang af te blazen en éérst te hervormen.

Is dat waarom de grootste beursgang ooit niet doorging?

Zo ging het wel degelijk. Jack Ma verdween even en stemde uiteindelijk in met een deal die Ant omvormde tot een financiële holding. Voor zo’n holdings kondigden de Chinese autoriteiten vorige maand regels aan die doen denken aan de Amerikaanse wet Dodd-Frank als reactie op de crisis van 2008.

Bovenop het risicobehoud van 30 procent voor Ant zelf, mogen banken niet meer dan de helft van hun leningen aangaan via dergelijke platforms. De techreus mag lokale banken ook niet meer verbinden met mensen uit andere regio’s. Het wordt dus moeilijker voor Ant om voldoende kredietverleners te hebben zonder van de nationale staatsbanken af te hangen. Het bedrijf moet bovendien haar waardevolste kapitaal, de big data, delen met de centrale bank.

‘Schoenmaker, blijf bij je leest’, is de boodschap dus, want de nieuwe, riskante business van Ant wordt sterk gereguleerd. Tot niemands verbazing is de waardering van Ant sindsdien dan ook stevig gedaald. Gelukkig kon de Chinese middenklasse die verlieslatende aandelen niet kopen in november.

Is dat waarom de grootste beursgang ooit niet doorging? Ach, misschien was het toch vooral een machtsspelletje tussen Jack en Xi, de flamboyante zakenmagnaat en de grote leider. Dat verkoopt alleszins als zoete broodjes. Maar misschien is het ook hoog tijd om de Chinese politiek wat serieuzer te nemen.

Wout Van Leuvenhaege studeert internationale economie aan Sciences Po Paris en is master in de rechten (KU Leuven).