Kiest Europa voor de angst of voor de rede?
“‘Als de Belgische regering minder mensensmokkel en migratiechaos wil, dan moet ze naar Marrakech’
Mocht de EU de VN-Global Compact inzake migratie niet ondertekenen, dan wordt het moeilijker om migratie onder controle te houden en signaleren we eens te meer dat mensenrechten in de EU alleen gelden als het ons uitkomt. Het zou vooral een zege van de angst op de rede zijn, van de perceptie op de feiten.
Syria Freedom House (CC0)
Is Europa op weg om de zogenaamde “Global Compact voor een veilige, geordende en reguliere migratie” te verwerpen? Het zou zomaar kunnen. Premier Charles Michel wist gisteren te melden dat er twijfel is in zeventien Europese lidstaten. Ook al kondigde premier Charles Michel in september tijdens de Algemene Vergadering van de VN aan om de GCM te zullen goedkeuren, gisteren in de Kamer kon Michel niet bevestigen dat de regering de GCM zal goedkeuren.
Michel zegde eerder toe de Compact goed te keuren maar twijfelt nu.
En ook al werd (het kabinet van) staatssecretaris Theo Francken, net als alle andere betrokken departementen, tijdens de onderhandelingen over de tekst, betrokken bij het proces, en werd ook rekening gehouden met zijn bedenkingen, toch neemt hij nu afstand van de tekst. Blijkbaar heeft de beslissing van de Oostenrijkse kanselier Sebastian Kürz een nieuwe perceptie geschapen: het lijkt erop dat wie de GCM goedkeurt, kan geduid worden als “soft inzake migratie”.
Waarover gaat de Compact?
Waar gaat de GCM in werkelijkheid om? Het is een tekst waarover alle VN-lidstaten, met uitzondering van de VS en Hongarije, tijdens gesprekken in de eerste helft van 2018 het eens raakten inzake samenwerking aan 23 doelstellingen die te maken hebben met internationale migratie. Die objectieven streven niet na om de migratie te doen toenemen, wel om ze veilig, geordend en regulier te laten verlopen.
Om bijvoorbeeld te voorkomen dat kleine kindjes aanspoelen aan stranden.
Om bijvoorbeeld te voorkomen dat kindlijkjes aanspoelen aan stranden. Daarom hebben de objectieven te maken met alle mogelijke aspecten van de migratie: het verzamelen van informatie over migratie (zodat we weten wat er effectief op het terrein gebeurt), het bestrijden van de mensenhandel (zodat mensen niet meer tegen exorbitante sommen in gammele bootjes worden geladen), het voorzien in accurate informatie tijdens alle stadia van de migratie (zodat migranten weten wat hen exact te wachten staat), levens redden tijdens de migratie, het ontwikkelen van schema’s van tijdelijke arbeidsmigratie (als de arbeidsmarkt daar nood aan heeft), het verzekeren dat migranten in fatsoenlijke omstandigheden kunnen werken, het werken aan waardige terugkeerprocedures, het bestrijden van de oorzaken waarom mensen voor migratie kiezen (waarbij het Vaticaan zich verzet heeft tegen elke verwijzing naar geboortecontrole), het werken aan sneller en goedkoper terugsturen van het geld dat migranten verdienen naar hun landen van herkomst,…
Kortom, het gaat om dingen die van belang zijn voor herkomstlanden en voor aankomstlanden, voor arme en voor rijke landen, en voor migranten zelf. Migratie is intussen een van de belangrijkste mechanismen om de ongelijkheid in de wereld te bestrijden – met een geldstroom van 500 miljard euro die migranten in 2016 naar het thuisfront terugstuurden — en het is niet onverstandig om ervoor te zorgen dat dit instrument zo efficiënt mogelijk kan werken. En altijd staan de mensenrechten voorop: zo vraagt de GCM om te toe werken naar een stopzetting van de detentie van kinderen. Dat is een van de zaken waar België zou moeten aan werken indien het de GCM bekrachtigt.
De compact wil de migratie niet doen groeien maar ze beter laten verlopen.
Bij dat alles bevestigt de GCM ‘het soevereine recht van landen om hun migratiebeleid te bepalen’. Voor elk van de 23 objectieven wordt een menu van “best practices” aangereikt die landen kunnen implementeren in functie van hun eigen situatie. Het gaat om een niet-bindende tekst. Het is wel een politiek engagement, wat dus betekent dat landen er moreel gezien kunnen op aangesproken worden als ze de tekst op geen enkele manier naleven. Maar waarom zouden we dat doen? België doet al heel veel van de dingen die in de tekst staan. En als we gaan doen wat we nog niet doen, zou dat ervoor zorgen dat migratie beter verloopt voor herkomstlanden, aankomstlanden en migranten zelf.
Gisteren kon premier Michel niet bevestigen dat ons land de VN-migratiecompact zal tekenen
European Council
Samenwerking omdat wij dat nodig hebben
Europa was tijdens die onderhandelingen, bij afwezigheid van de VS en ondanks de onthouding van Hongarije, samen met Afrika de hoofdspeler. Dat is op zich een goeie zaak want het grootste migratietheater van de 21ste eeuw zal zich natuurlijk tussen Afrika, ’s werelds armste continent en ook het enige continent waar de bevolking nog snel toeneemt, en zijn buur Europa, ’s werelds rijkste continent met een verouderende en stagnerende bevolking afspelen.
Er wordt verwacht dat de Afrikaanse bevolking zal stijgen van 1,2 miljard naar vier miljard mensen. Afrika wordt ook het continent waar de klimaatverandering het meest gevolgen zal hebben.
Europa-Afrika wordt hét migratietheater van de 21ste eeuw.
Kortom, nergens anders ter wereld zal de migratiepush zo sterk zijn als in Afrika, dat is dus bij onze buren. Het lijkt mij in die omstandigheden goed nieuws dat Afrika en Europa die realiteit onder ogen zien, en daar rond samenwerken. Niet om de migratie in de hand te werken – want dat is niet het doel van de Compact – maar wel om door samenwerking de resultaten van de migratie veilig, geordend en regulier te laten verlopen. Als we de Afrikaanse staten zover krijgen dat ze meewerken aan een migratie volgens de regels is dat toch een enorm pluspunt.
Samenwerken lijkt me rationeel. En vaak onontbeerlijk voor de aankomstlanden. Het akkoord met Turkije dat de vluchtelingenstroom vanuit Syrië naar Europa stillegde, was daarvan al een erg duidelijk en vaak bekritiseerd voorbeeld. Zonder de medewerking van Erdogan stond Europa redelijk machteloos. Denken we echt dat we de Afrikaanse uitdaging zonder samenwerking met de Afrikaanse staten tot een goed einde kunnen brengen? Zelfs als we enkel denken aan de dingen die de Europeanen willen – migratiecontrole — is duidelijk dat dit niet kan zonder samenwerking.
Voorkomen dat Theo moet roepen in de woestijn
Sommige Europese leiders spreken al maanden over de noodzaak van een soort opvangcentra voor vluchtelingen buiten de EU. Denken we nu echt dat zoiets ook maar enige kans maakt zonder samenwerking met de betrokken landen? En zonder dat daar voor hen iets tegenover staat?
Hoe gaan de Afrikaanse leiders reageren als de Europeanen een tekst over samenwerking inzake migratie waaraan zes maand samen aan gewerkt is, naast zich neer leggen? Hoe zullen ze reageren als onze staatssecretaris voor asiel en migratie de volgende keer komt praten over de noodzaak van een akkoord over de terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers? Het lijkt me logisch dat ze dan zullen zeggen: jullie wilden toch geen samenwerking?
Een ander element. Marokko wil zich als land van aankomst, transitland en land van herkomst profileren als voortrekker inzake migratie. Om die reden trok het, tot spijt van sommigen, de conferentie waar de GCM zal worden goedgekeurd, naar zich toe. Als de Europeanen nu van die conferentie een flop maken door en masse de GCM te verwerpen, is het niet zeker dat Marokko zich nog zo gewillig zal blijven gedragen als bewaker van Europese grenzen. Het zijn vragen die we de staatssecretaris hebben voorgelegd, maar waar we voorlopig nog geen antwoord op hebben gekregen.
De hete aardappel geeft de Afrikanen macht
Wat wil ik met dit alles zeggen? Migratie is de hete aardappel van de Europese politiek, en de Afrikaanse landen zijn niet helemaal machteloos in deze problematiek. We hebben belang bij samenwerking met deze staten, en samenwerking vergt geven en nemen. We moeten ook denken aan hun belangen, niet louter aan die van ons. Anders wordt samenwerking moeilijk.
Er is meer moed nodig dan op de trein der angsten te springen.
Hebben onze politici de moed om dit verhaal te vertellen? Of heulen ze liever met de wolven die inspelen op de angst van de mensen? Je krijgt de indruk dat dit laatste aan het gebeuren is. Alle Belgische departementen werden tijdens de onderhandelingen betrokken bij het proces, ook de diensten van staatssecretaris Francken. Die heeft ook zijn bedenkingen geformuleerd en alles ging goed tot Oostenrijk begon op te spelen. En nu lijkt het erop dat iedereen op de trein van de angst springt. Daarmee zullen we de uitdaging van de migratie niet oplossen. Er is meer moed nodig dan dat.