“‘Biodiversiteit had Beira kunnen redden’

USAID Mozambique (CC BY-NC 2.0)

De eerste stad die vernietigd werd door de gevolgen van klimaatverandering is een feit. Beira, in Mozambique, werd geteisterd door overstromingen veroorzaakt door een cycloon met 750 doden en een cholera-epidemie tot gevolg. Grootschalige solidariteitsacties en media-aandacht voor Mozambique ontbreken. Heeft het land te weinig koloniale banden, is het geopolitiek niet interessant genoeg of te ver van ons bed?

Biodiversiteit kon Beira beschermen

De landen die het minst bijdragen aan klimaatverandering worden het zwaarst getroffen. Niet alleen de kleinste vervuiler, maar ook de minst weerbare zijn vaker het slachtoffer. De Mozambikaanse bevolking is kwetsbaar door hun dichte nabijheid met de natuur, hun sterke afhankelijkheid ervan en hun gebrek aan alternatieven. Het verleden leert ons dat de mangrovebossen aan de kusten van Zuid-Azië een natuurlijke golfbreker vormden voor overstromingen en tsunami’s.

Mozambique draait mee op voor de gevolgen van ontbossing die aangestuurd is door internationale handel.

Ook in Mozambique houdt de vegetatie het water en de bodemerosie tegen. Zou de overstroming minder doden hebben gemaakt als er meer natuur was om deze tegen te houden? Vast wel; biodiversiteit vormt een buffer tegen klimaatverandering en is cruciaal voor de veerkracht van mensen en dorpen.

Het is net die buffer die vandaag onder druk staat, terwijl we alle biodiversiteit broodnodig hebben om de strijd aan te gaan met klimaatverandering en andere globale uitdagingen. De Mozambikaanse overheid erkent de noodzaak om de biodiversiteit te beschermen. Het is één van de 12 landen wereldwijd die biodiversiteit geïntegreerd hebben in nationale budgettaire processen (andere landen zijn Burundi, Chili, Comoros, Ecuador, Frankrijk, Kirgizië, Mexico, Nederland, Noorwegen, Tunesië, en Vietnam).

Ondanks die erkenning wordt de natuur in de Beira-regio sterk onder druk gezet door houtkap, voedselproductie, toenemende populatie en politieke belangenconflicten. Het Environmental Investigation Agency toonde in 2013 aan dat 93% van de ontbossing in Mozambique illegaal gebeurde, waarvan China de grootste afnemer was. Mozambique draait dus mee op voor de gevolgen van ontbossing die aangestuurd is door internationale handel.

Vervuiling is niet verplaatsbaar

Niemand is immuun voor de gevolgen van klimaatverandering. Een toename van CO2 eender waar ter wereld doet de globale temperatuur stijgen, wat voelbaar zal zijn voor iedereen. De grote afstand tussen producent en consument verbergt wel onze ware impact op de natuur. Het groeiende grondstoffengebruik is daarbij de hoofdschuldige voor klimaatverandering. Ontginningen aan een zo laag mogelijke kost houden de consumptie-economie draaiend, maar wegen zwaar op de omliggende samenleving en het klimaat.

Mechanismen om  te compenseren, sussen enkel ons geweten. Er is niet genoeg plaats op aarde om bomen te blijven aanplanten.

Om de doelstellingen uit het klimaatakkoord van Parijs te halen, moeten alle landen en sectoren hun uitstoot verminderen tegen 2050. Mechanismen om  te compenseren, sussen enkel ons geweten. Er is niet genoeg plaats op aarde om bomen te blijven aanplanten.

Het verleden leert ons ook dat compensatie niet altijd werkt: 85% van de compensatieprojecten onder het Clean Development Mechanism van het Kyoto protocol mislukten in hun opzet om effectief en meetbaar emissies te reduceren. Het compenseren of verplaatsen van de vervuiling stelt het probleem gewoon uit, wat de uiteindelijke kost enkel zal doen stijgen en nefast is voor iedereen.

Elk land is een ontwikkelingsland

Geen enkel land slaagt er vandaag in om zowel de planetaire als maatschappelijke grenzen te respecteren die nodig zijn voor een duurzame samenleving. Mozambique heeft een kleine ecologische voetafdruk, maar wel tal van sociale uitdagingen. België daarentegen voldoet wel aan de sociale parameters, maar kent vele ecologische uitdagingen zoals proper water en sanitair (SDG 6), klimaatactie (SDG 13) en biodiversiteit (SDG 14 en 15). In dit opzicht is elk land een ontwikkelingsland; een land in ontwikkeling naar een duurzame samenleving. De ene heeft daarbij al wat meer middelen en verantwoordelijkheid dan het andere.

Hoeveel gebieden worden er nog van de kaart geveegd vooraleer verantwoordelijkheid en solidariteit getoond worden?

Een land dat niet al te rechtstreeks de gevolgen van klimaatverandering ziet, knijpt makkelijker een oogje dicht en duwt de globale uitdagingen voor zich uit. Dit maakt je echter niet onfeilbaar.

Klimaatverandering heeft de eerste stad vernield, maar grootschalige aandacht in de media en in de politiek blijven uit. Komt dat omdat het ‘maar’ Mozambique is? Wachten voor de overstromingen in Iran hetzelfde lot? Dan rest de vraag: hoeveel gebieden worden er nog van de kaart geveegd vooraleer verantwoordelijkheid en solidariteit getoond worden?

Soraya Candido is onderzoeker bij het Sustainable Transformation Lab van de Antwerp Managment School