“‘‘Wat als diabetes besmettelijk was, zouden er dan wel miljoenen worden vrijgemaakt?’’

Marguerite De Clerck: ‘Het is frustrerend om in ziekenhuizen en gezondheidscentra diabetespatiënten te zien met complicaties die perfect te voorkomen zijn.’

© Memisa

In Vlaanderen alleen al leven volgens de Diabetes Liga naar schatting 500.000 mensen met diabetes (type 1 of 2), oftewel bijna één op tien volwassenen. Wereldwijd is het zelfs een van de grootste doodsoorzaken, jawel de ziekte maakt meer slachtoffers dan COVID-19. En ook in Afrika stijgt het aantal gevallen erg snel, zo verwacht de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dat 41 miljoen mensen tegen 2045 op het continent diabetes zullen krijgen.

Al vijftig jaar lang ben ik geïnteresseerd, zeg gerust gepassioneerd door deze ziekte. Toen kreeg ik vaak de opmerking: ‘je verspilt je tijd en energie, het is een ongeneeslijke ziekte, mensen die eraan lijden, zullen hoe dan ook sterven.’ Gelukkig is er sindsdien veel veranderd. Diabetes doodt helaas nog steeds, maar met de juiste zorgen en inspanningen kan een diabetespatiënt jarenlang een normaal leven leiden.

Diabetes doodt helaas nog steeds, maar met de juiste zorgen en inspanningen kan een diabetespatiënt jarenlang een normaal leven leiden.

Maar hoe komt het toch dat diabetes een onderbelichte ziekte blijft in het Zuiden? Dat grote campagnes en programma’s focussen op onder meer malaria en hiv/aids, terwijl diabetes onder de radar blijft?

Daar zijn uiteenlopende redenen voor. Wat zeker meespeelt, is het feit dat grote donateurs wel eens durven vergeten dat Afrika niet zo veel verschilt van de andere continenten. Dat ook daar chronische ziekten zoals kanker, hart- en vaatziekten en dus ook diabetes ontelbare slachtoffers maken.

Maar daarnaast kom ik ook tot een ietwat cynische vaststelling. Diabetes is nu eenmaal geen overdraagbare ziekte. Toen aids opdook, was er een grote opwinding en belangstelling. De zogenoemde ontwikkelde landen voelden zich bedreigd en enorme budgetten werden vrijgemaakt. Westerse landen waren (en zijn) bang dat indien ze aids ongemoeid laten, de huidige stagnering snel plaatsmaakt voor een nieuwe epidemie met veel hiv-infecties. Ik denk dus dat eigenbelang meespeelt.

Uiteraard is het een goede zaak dat enorme bedragen worden ingezet voor de aidsproblematiek, dat effectieve programma’s ervoor zorgden dat het pokkenvirus uitgeroeid kon worden en dat er steeds meer kinderen kunnen slapen onder een malarianet. Maar het lijkt maar niet door te dringen dat ook het aantal slachtoffers van chronische ziekten zoals diabetes blijft toenemen en onrustwekkende sterftecijfers met zich meebrengt.

Even terug naar de context die ik het beste ken: DR Congo. Uit onderzoek van het Congolese ministerie van Gezondheid blijkt dat 7 procent van de Congolezen diabetes heeft. Het is frustrerend om in ziekenhuizen en gezondheidscentra diabetespatiënten te zien met complicaties die perfect te voorkomen zijn zoals voetgangreen of een te behandelen hypertensie die leidt tot een hemorragische beroerte.

Het lijkt maar niet door te dringen dat ook het aantal slachtoffers van chronische ziekten zoals diabetes blijft toenemen.

Al is het niet zo dat er niets gebeurt tegen diabetes. Vooral in de hoofdstad Kinshasa wordt vooruitgang geboekt. Binnen het kader van het Nationale Programma zorgen goed opgeleide teams ervoor dat aangepaste zorgen voor diabetespatiënten zowel financieel als geografisch toegankelijk worden voor de patiënten. Het specifieke programma voor jongeren bijvoorbeeld, krijgt de kostbare steun van de ngo Memisa. Maar er is meer structurele hulp nodig om deze aanpak uit te breiden naar het hele land.

Want nogmaals diabetes hoeft helemaal niet dodelijk te zijn. Mits een snelle herkenning en behandeling kunnen complicaties en ziekenhuisopnames (en overbodige kosten) voorkomen worden.

Maar daarvoor zijn natuurlijk middelen nodig. Internationale programma’s die massaal inzetten op aids zijn lovenswaardig. Maar laat ons verder kijken dan de zogenaamde klassieke ziektes, die erg mediageniek zijn. We moeten evolueren naar een eerstelijnsgezondheidszorg die patiënten met allerlei gezondheidsproblemen opvangt. Gaande van besmettelijke ziekten over chronische ziekten tot verkeersongevallen en mentale aandoeningen. Want ook patiënten die niet besmettelijk zijn, verdienen onze steun.

Marguerite De Clerck is arts en zuster die samen met Congolese collega’s een netwerk van een ziekenhuis en 80 gezondheidscentra uit de grond stampte waar diabeteszorg wordt aangeboden.