“‘‘Wat kuststeden kunnen leren van de watersnood in Valencia’’

Valencia, een stad en provincie in het zuidoosten van Spanje, werd in oktober het synoniem van rampspoed, toen ten minste 231 mensen omkwamen door overstromingen. Extreme regenval zal vaker voorkomen naarmate het klimaat opwarmt. De kosten voor kuststeden zoals Valencia zullen naar verwachting oplopen tot 60 miljard dollar per jaar in 2050.

Wij hebben als stadsplanner en milieuwetenschapper geanalyseerd wat deze overstromingen zo verwoestend maakten. Daarvoor putten we uit onze ervaring met het bestuderen van stedelijke overstromingen in India, namelijk Chennai in 2015 en Kochi in 2018. Ze bleken iets gemeen te hebben: in alle drie de steden waren aanzienlijke stukken aangrenzend waterrijk gebied verloren gegaan.

Langzaam afvoeren

Meren, reservoirs, lagunes, moerassen en mangroves vormden ooit een barrière tussen deze steden en de zee. De schotelvormige wetlands aan de kust die aan de rand van deze steden zijn overgebleven, zorgen nog steeds voor drinkwater, visserij en landbouw. Maar ze kunnen ook van onschatbare waarde zijn bij het verzachten van toekomstige overstromingen.

De bodem absorbeert regenwater, dat bij stortregens wegstroomt uit betonnen stedelijke gebieden. Dit stormwater zou in wetlands terecht kunnen komen, die het langzaam naar de zee afvoeren. Sluisdeuren zouden deze afvoer nog beter kunnen regelen, door meer water op te slaan tijdens droogte en overtollig water te laten wegstromen wanneer overstromingen dreigen.

La Albufera is een lagune met wilde dieren aan de rand van de stad Valencia, bekend om zijn uitgestrekte rijstvelden. Ravijnen die door de stad lopen, verzamelen water en voeren het af naar dit meer. Het overtollige water vindt uiteindelijk zijn weg naar de Middellandse Zee via drie door mensen aangelegde kanalen en dammen.

Rijstteelt

De snelle groei van stedelijke centra, met name in de afgelopen eeuw, heeft de wetlands aangetast die ooit de kuststeden omringden. Boerderijen rond La Albufera hebben ook veel sediment gedumpt toen ze zich uitbreidden, waardoor de hoeveelheid water die het meer kan opslaan is afgenomen. Elders heeft stedelijke ontwikkeling de vrije stroom van regenwater door natuurlijke ravijnen naar het meer onderbroken.

De omliggende gebieden van La Albufera werden getransformeerd door de rijstteelt, vooral tijdens de laatste twintig jaar, waardoor er meer inwoners en arbeiders kwamen in de sectoren die het meest blootstaan aan overstromingen in Spanje. Dit alles effende het pad voor de dodelijke overstromingen in Valencia aan de vooravond van de stortbui van 29 oktober.

Het risico op overstromingen in steden zal toenemen door de klimaatverandering, ongeplande verstedelijking en slecht beheer van wetlands en hun afwateringscapaciteit.

Lokale gemeenschappen

Nadat een onderzoek in opdracht van de Indiase regering de overstromingen in Chennai en Kochi had toegeschreven aan het verlies van wetlands en drainagenetwerken door stedelijke bebouwing, gingen de autoriteiten in beide steden aan de slag.

Het herstel van het Pallikaranai-drasland en het Buckingham-kanaal in Chennai door het verwijderen van onkruid en slib hielp het overstromingswater van de stad naar de Golf van Bengalen te leiden.

Op dezelfde manier leidde het herstel van het Mullassery-kanaal in Kochi het overstromingswater veilig naar het Vembanad-meer, dat uitmondt in de Arabische Zee. De plaatselijke vissers- en landbouwgemeenschap zette zich in om Vembanad te behoeden voor stedelijke bebouwing en de ophoping van slib en vervuiling. De deelstaatregering van Kerala heeft huis-aan-huisophaling van vuilnis opgezet om te voorkomen dat afval de stormwaterafvoer verstopt.

Dit zijn ingrepen die ook in andere kuststeden navolging verdienen, zo ook in Valencia. Het initiatief van Kerala om lokale gemeenschappen te betrekken bij het herstel van het Mullassery-kanaal en het Vembanad-meer is een hoopvol voorbeeld van wat zwaar getroffen mensen kunnen doen om hun huizen veiliger te maken in een opwarmende wereld.

Deze bijdrage is eerder verschenen bij IPS-partner The Conversation.