“‘‘Moderne bedrijven kunnen leren van oude wijsheden over groene financiering’’

De groeiende beweging voor groene financiering is een stap in de goede richting.

Blazejosh / Pixabay

De financiële wereld kan inspiratie uit oude kennissystemen putten om ethischer te handelen, schrijft auteur en econoom Atul K. Shah. Bedrijven kunnen met andere, duurzamere concepten werken en toch succesvol zijn. ‘Om de milieucrisis aan te pakken zijn radicalere veranderingen nodig.’

De zakenwereld heeft de neiging om concepten als winstmaximalisatie, schaalvoordelen of aandeelhouderswaarden voorrang te geven. Tijdens de eeuwenlange ontwikkeling van het bedrijfsleven, raakten deze concepten langzaam maar zeker diep verankerd in de mondiale financiële systemen.

Sommige bedrijven in bepaalde delen van de wereld werken daarentegen met andere concepten, bijvoorbeeld op basis van respect voor alle levende wezens, niet alleen mensen. Dat is met name het geval in landen die dharmische religies aanhangen, zoals het jaïnisme en het hindoeïsme (voornamelijk in het Indiase subcontinent, Zuidoost- en Centraal-Azië).

Als we meer zouden leren over deze manieren van werken, zouden we het mondiale bedrijfsleven kunnen helpen om duurzamer te worden en de klimaatcrisis aan te pakken.

Mentaliteitswijziging

Uit onderzoek blijkt dat de natuur lange tijd werd behandeld als een hulpbron of iets dat buiten het economische systeem staat. Ze werd beschouwd als iets dat bestaat ten behoeve van de mens. Dat het tempo waarmee soorten uitsterven als gevolg van menselijke activiteit minstens 1000 keer hoger ligt dan het natuurlijke tempo, toont aan hoezeer mens en natuur van elkaar afhankelijk zijn.

De groeiende beweging voor groene financiering is een stap in de goede richting.

De effecten van het bedrijfsleven op ons klimaat zijn ook duidelijk: 71% van de wereldwijde uitstoot van fossiele brandstoffen is afkomstig van slechts 100 multinationals.

Om deze houding ten opzichte van de natuur in een groot deel van de zakenwereld aan te pakken, moeten de economische theorie en de denkkaders ingrijpend worden gewijzigd. Zo moet de verbondenheid van al het leven op aarde en de noodzaak om andere levende wezens te beschermen, worden erkend.

Dat zou een diepgaande gedrags- en cultuuromslag vereisen om de ecologische uitdagingen waarmee de wereld nu wordt geconfronteerd het hoofd te kunnen bieden.

Toch houden economen en financiële professionals zelden rekening met dat concept bij het uitoefenen van hun job. Daardoor wordt de sociale en ecologische verwoesting nog groter. De groeiende wereldwijde beweging voor groene financiering is zeker een stap in de goede richting. Maar er zijn radicalere veranderingen in de financiële theorie nodig om de milieucrisis aan te pakken en alle bedrijven duurzamer te maken.

Religieuze inspiratie

Mijn onderzoek toont aan hoe de financiële wereld bepaalde oude religieuze tradities zou kunnen aanwenden om zulke gedrags- en culturele verschuivingen aan te moedigen. Er zijn namelijk veel geloofssystemen die de natuur niet scheiden van de mensheid, maar juist het behoud ervan aanmoedigen. Bedrijven kunnen deze doctrines volgen en toch succesvol zijn.

Dharma, bijvoorbeeld, wordt algemeen begrepen als een morele deugdzaamheid en maakt de weg vrij naar een duurzaam leven. De dharmagodsdiensten van India - de hindoeïstische, sikh-, boeddhistische en jaïn-geloofssystemen - hebben de mens nooit gescheiden van de dieren en de natuur.

De centrale filosofie van het jaïnisme is gebaseerd op geweldloosheid in gedachte, woord en daad.

Deze geloofssystemen waren nooit antropocentrisch, ze beschouwden de mens dus niet als de spil van het leven op aarde. Hun tradities gaan duizenden jaren terug en werden gevormd lang voordat de mensheid werd geconfronteerd met de existentiële crises die we nu doormaken.

Wat nog vooruitziender is aan deze oude religies, vooral voor het bedrijfsleven en de financiële wereld, is dat hun duurzame werking impliciet is. Veel van hun leiders doen al aan duurzame bedrijfsvoering, eenvoudigweg omdat zij dat altijd als de juiste manier van werken hebben beschouwd. Hun drijfveren zijn hun cultuur, geloof en traditie.

Jaïns, bijvoorbeeld, geloven al duizenden jaren in respect voor alle levende wezens, inclusief planten en dieren. De centrale filosofie van het jaïnisme - een van de oudste religies ter wereld - heet ahimsa en is gebaseerd op geweldloosheid in gedachte, woord en daad.

Plicht en geen keuze

Tijdens mijn onderzoek interviewde ik verschillende prominente zakenleiders die jaïn zijn, en dus deze manier van denken volgen. Onder hen Vallabh Bhanshali, medeoprichter van de Indiase investeringsmaatschappij Enam Securities Group en Abhay Firodia, voorzitter van de Indiase autofabrikant Force Motors. Firodia’s vader heeft het populairste betaalbare transportvoertuig van Azië uitgevonden, de autoriksja.

Vóór de kolonisatie bestonden in veel delen van Afrika sterke netwerken van gedeelde eigendom.

Voor veel jaïns, maar ook voor mensen uit andere dharmische religies zoals sikhs en hindoes, is filantropie ‘een plicht en geen keuze’. Zij streven ernaar te werken binnen de grenzen van de natuur en het geld om een barmhartige vorm van kapitalisme te beoefenen.

Deze houding beperkt zich overigens niet tot dharmische religies. Uit onderzoek blijkt dat vóór de kolonisatie in veel delen van Afrika sterke sociale en gemeenschappelijke netwerken van gedeelde eigendom bestonden.

De Zweedse bank Handelsbanken werd in 1871 opgericht om op organische wijze te werken. Dat deed ze onder meer door vertrouwen en relaties op te bouwen die lokaal en duurzaam zijn. Zij verstrekt essentiële financiering aan kleinere bedrijven die de grote zakenbanken links laten liggen.

Verder dan financiën

Financiën zijn vaak een destructieve kracht geweest voor lokale gemeenschappen, de samenleving en de natuur. Het bevordert individualisme en kan ongelijkheid met zich meebrengen, in plaats van samenwerking en inkomensgelijkheid.

Door economische opleidingen open te stellen voor diverse wijsheden, kunnen bedrijfsleiders leren om te handelen met verantwoordelijkheid.

Onbekendheid met de verschillende soorten kapitaal naast het financiële - natuur, cultuur, relaties, vertrouwen, leiderschap, spiritualiteit en gemeenschappelijk kapitaal - en hun belang voor de opbouw van tevreden en harmonieuze samenlevingen, kan worden aangepakt door te kijken naar deze oude tradities.

Leren over deze andere soorten kapitaal zou kunnen helpen de waarde ervan in het bedrijfsleven te vergroten. Geloof stond duizenden jaren lang centraal in de financiële wereld - zelfs de Londense City had 104 kerken vóór de wereldoorlogen - maar het wordt vaak genegeerd in het hedendaagse financiële onderzoek en onderwijs.

Door economische en financiële opleidingen veel meer open te stellen voor diverse culturen en wijsheden, kunnen meer bedrijfsleiders leren om te handelen met geweten, tevredenheid en verantwoordelijkheid.

Deze opinie is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation.