“‘‘Wie zijn rug keert naar het politieke vuur, zit straks op de blaren’’

De Europese Unie verdient beter volgens Michiel Petitjean, woordvoerder van de EVP-fractie in het Europees Parlement en Nationaal Partijraadslid voor cd&v. ‘Als zelfs de president van Europa er niet meer in lijkt te geloven, moet ik dat straks dan als burger nog doen?’

Wie zijn rug keert naar het politieke vuur, zit straks op de blaren. Op 9 juni vinden er naast regionale en federale, ook Europese verkiezingen plaats. Ondanks haar grote impact op het dagelijks leven van 450 miljoen Europeanen, blijft dit niveau vaak onderbelicht. En onbekend is onbemind. Toch is de inzet hoog: radicaal-rechts zal waarschijnlijk doorbreken in het Europees halfrond en kan, na de christen- en sociaaldemocraten, de derde grootste fractie worden. Een president van de EU’ die eerder aankondigde op te stappen, geeft deze groeiende groep van eurosceptici alvast een extra slag om de arm.

Radicaal-rechts zal waarschijnlijk doorbreken in het Europees halfrond.

Begin januari: welgeteld één week lang stonden mijn sociale media bol met berichten over het Belgisch voorzitterschap van de Europese Unie. Als overtuigd Europeaan, werkzaam in de zogeheten Europese bubbel, ken ik heel wat diplomaten en ambtenaren die dertien jaar hebben uitgekeken naar dit roterend voorzitterschap. Premier Alexander De Croo schotelde Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zelfs een logo in Belgische chocolade voor. En toen kondigde die andere grote Europese leider, een Belg nota bene, aan ontslag te willen nemen.

Sinds Charles Michel aangaf de Europese lijst voor MR te trekken, staat hij in het oog van de storm. Het is immers de eerste keer dat de voorzitter van de Europese Raad, vaak de president van de EU genoemd, voortijdig zijn ambt zou neerleggen. Toegegeven, het is nog maar het derde ‘presidentschap’ van de Unie, en Michels voorgangers — Herman Van Rompuy en Donald Tusk — hadden meer lentes op de teller. Toch heeft die laatste in Polen bewezen dat het Voorzitterschap van de Europese Raad geen eindpunt van een carrière hoeft te zijn.

Naast het discrete ongenoegen van EU-diplomaten, lieten ook heel wat Europese parlementsleden en staatshoofden van zich horen. Woorden als ‘egotrip’, ‘onverantwoordelijkheid’ en ‘plichtsverzuim’ werden daarbij niet geschuwd. Charles Michels mandaat loopt immers pas af in november 2024, maar dat is onverenigbaar met een zitje in het Europees Parlement na 9 juni. Het leek een slotstuk te zijn van een brokkenparcours waarin diplomatieke uitschuivers zich opstapelden, denk maar aan Sofagate bijvoorbeeld.

Het léék echter enkel een slotstuk te zijn, want tijdens het schrijven van dit opiniestuk besloot Michel na blijvende druk dan toch niet voor een zitje in het Europees Parlement te gaan. Hoeveel bochten moet iemand nemen om op exact dezelfde plek, zij het verzwakt, aan te komen…

Liberale zitjes in het bijzonder worden duur in het Europees Parlement, en politici zijn nu al op zoek naar een job. Het is nu eenmaal part of the game. Radicaal-rechtse partijen lijken de grootste EU-delegaties af te leveren in Oostenrijk, België, Frankrijk, Hongarije, Italië, Polen, Nederland, Slowakije en Tsjechië. De samenstelling van het Europees Parlement zal dus wezenlijk verschillen van het huidige Europees Parlement, wat wetgevend werk zal bemoeilijken. Als net in dat klimaat de nummer één van Europa zelfs zijn job niet ernstig neemt, welk signaal geef je dan aan zestienjarigen die straks voor de eerste keer mogen stemmen?

De meeste Vlamingen zijn niet vertrouwd met de verschillende instellingen van de Europese Unie. Ook in duidingsprogramma’s durven nu en dan al eens kleine en minder kleine fouten sluipen. Als ‘Europa’ echter het nieuws haalt, dan is dat vaak negatief. Burgers keren zich af van frauduleuze praktijken (zoals het Qatargate-schandaal), akkoorden met bedenkelijke regimes (zoals de realpolitieke migratiedeals met derde landen), of — nochtans zinvolle — discussies over pakjes camembert.

Toch mag Europese politiek geen ver-van-mijn-bedshow zijn. Burgers zijn via Europese parlementsleden rechtstreeks vertegenwoordigd in de Europese machinerie, en regeringen zijn dat via de Raad van de Europese Unie. Daarnaast speelt de particratie veel minder in het Europees Parlement dan in de verschillende Belgische parlementen, omdat fracties er nu eenmaal geen regering in het zadel hoeven te houden.

Als ik onder vrienden ben, wordt er weleens meewarig gedaan over mijn job in de Europese politiek: te traag, te log, te bureaucratisch. Meestal lach ik dat weg en probeer ik de meerwaarde van Europese samenwerking uit te leggen. Dat resulteert in een schouderklopje, of in onbegrip.

Als zelfs de nummer één van Europa zijn job niet ernstig neemt, welk signaal geef je dan aan zestienjarigen die straks voor de eerste keer mogen stemmen?

Vandaag deel ik dat onbegrip. Als zelfs de president van Europa er niet meer in lijkt te geloven, moet ik dat straks dan als burger nog doen? Ondertussen nemen het vertrouwen en de betrokkenheid in politiek in alle Europese lidstaten verder af. Gemiddeld brengt 50% van het electoraat zijn stem uit in Europese verkiezingen. In een land als België met opkomstplicht bedraagt dit 88% in 2019, in Slowakije — de slechtste van de klas — gaat het om amper 22%.

Ik zal niemand vragen om eurofiel te worden. Niet iedereen kreeg immers les van professor Hendrik Vos. Toch hoef je niet van de Europese Unie te houden om er de meerwaarde van in te zien. Als het niet met het hart is, laat het dan met de portefeuille zijn: voor een exportland als België biedt de Europese Unie enorme schaalvoordelen. Naast vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen, vormen we het grootste handelsblok ter wereld. De Europese Unie is de grootste exporteur en voor meer dan honderd landen ter wereld de grootste importeur. Geopolitieke dwerg, maar economische reus.

Naast zeventig jaar vrede, kan het Europese welvaartsproject heel wat andere verwezenlijkingen in de vorm van cijfers voorleggen: 17 miljoen EU-burgers werken in een andere lidstaat, telefoon- en onlinediensten kosten daar nul euro extra. De werkweek in de EU is vastgelegd op maximum 48 uur, en er is recht op 4 weken verlof. Bankdeposito’s zijn altijd en overal beschermd tot 100.000 euro. Bijna 640.000 studenten en vrijwilligers staken in 2020 de grens over om ervaring op te doen in een andere lidstaat. Meer dan 3500 producten zijn geregistreerd onder een Europese kwaliteitsregeling, en ook inzake klimaat is de EU een koploper.

Toch krijgt de EU zelden meer aandacht dan de Senaat. Er wordt geschat dat Europa 70% van ons nationaal en regionaal beleid bepaalt, al lopen cijfers hierover uiteen. Bovendien heeft Europees recht altijd voorrang op nationaal recht. Niet enkel media, op een handvol Europakenners op redacties na, maar ook politieke partijen lijken dit compleet te negeren. De Europese Unie verdient dus beter. Veel beter.

Laat ons na deze valse start dus terug focussen op wat België als voorzitter kan doen om de Europese Unie performanter te maken, zonder daarbij blind te blijven voor institutionele remblokjes. Er is daarbij nog absoluut veel werk, denk bijvoorbeeld aan de verplichte unanimiteit bij stemmingen, wat de werkbaarheid van de Unie soms in het gedrang brengt.

Laat ons dit momentum gebruiken om Europa als welvaartsproject in de blauw-gele verf te zetten. Laat dit het allerlaatste stuk zijn dat handelt over het betere politiek-persoonlijke bochtenwerk richting verkiezingen, en prop mijn tijdslijn op sociale media vol met geboekte resultaten van het Belgisch Voorzitterschap. Hoog tijd om Europa weer op de kaart te zetten in actualiteits- en politieke partijprogramma’s. De Europese Unie, en dús de burger, verdient dat.

En oh ja. Aan alle jongeren van 16 en 17 jaar oud: ga stemmen!

Michiel Petitjean is woordvoerder van de EVP-fractie in het Europees Parlement en Nationaal Partijraadslid voor cd&v. Hij schrijft dit stuk strikt in persoonlijke naam.