Anuna De Wever: ‘Onverschilligheid doodt de planeet’

CC Gie Goris (CC BY-NC 2.0)

‘O nee, ik ben thuis. Ik dacht dat we het interview hier gingen doen’, antwoordt Anuna De Wever op het sms’je: ‘Geef een seintje als je er bent.’ ‘Mijn excuses, het is een echte chaos geweest de laatste dagen met heel het Pukkelpopincident’, voegt ze nog toe.

Twee weken geleden maakten we de interviewafspraak en we zouden het hebben over het nieuwe schooljaar: hoe evalueren de klimaatjongeren het voorbije halfjaar, welke acties staan er op de agenda voor de komende maanden, hoe kijken ze naar de tergend traag verlopende regeringsvormingen in dit land? Maar Anuna De Wever kwam vorig weekend dus terecht in een mediastorm die uitgelokt werd door rechtse jongeren op Pukkelpop. Daar kwam het debat over de zeiltocht naar Latijns-Amerika nog eens bovenop, dus werd het leven chaotischer en het gesprek actueler en urgenter dan bedoeld.

Maar goed twintig minuten later staat ze in hartje Antwerpen – met dank aan de mama – en ze is er helemaal klaar voor. Ik zit niet tegenover een opgejaagde adolescente, maar praat met een professionele woordvoerster. Een volwassene van achttien. ‘Stel de vragen maar.’

Wat is er eigenlijk gebeurd op Pukkelpop?

Anuna De Wever: Samen met Nic Balthazar zijn we deze zomer naar verschillende festivals gegaan met Clap4Climate, Pukkelpop was het zesde in de rij. Zodra we op het podium kwamen werden we door een deel van het publiek uitgejouwd en daarna zijn we ook nog lastiggevallen, ook op de camping. Op andere festivals hebben we dit niet meegemaakt. Het is echt niet leuk als achttienjarige om zo door leeftijdsgenoten uitgejouwd te worden, maar het was een minderheid terwijl er best nog veel mensen meegeklapt hebben. Ik blijf ook wel blij dat we het toch gedaan hebben, want die mensen moeten blijven geconfronteerd worden met de boodschap. En dus staan we dit weekend opnieuw op een podium voor Clap4Climate, op Les Solidarités in Namen.

Tot nu bleef het bij socialemediahaat en bedreigingen, maar nu is het veel fysieker geworden. Er zijn echt heel degoutante dingen gebeurd.

Toch starten jullie een rechtszaak.

Anuna De Wever: Ik weet niet of er echt een rechtszaak van komt. Het parket start wel een onderzoek. En zowel wij als onze ouders willen een duidelijke boodschap uitsturen dat er een grens overschreden is. Ze gaan er ook wel alles aan doen om de daders te vinden en een sanctie te geven. Tot nu bleef het bij socialemediahaat en bedreigingen, maar nu is het veel fysieker geworden. Er zijn echt heel degoutante dingen gebeurd.

Maar zelf heb je door het ergste doorgeslapen?

Anuna De Wever: Ik ben een keer wakker geworden, heb dan wat zaken gehoord, maar heb het genegeerd en heb geslapen. Maar veel vriendinnen waar ik bij lag hebben er veel meer last van gehad dan ik.

De boodschap waarvoor jullie op straat komen – er moet dringend een echt klimaatbeleid komen – roept veel controverse en verzet op, naast de steun die er ook was. Hebben jullie een goede strategie om daarmee om te gaan?

Anuna De Wever: De klimaatmarsen zijn begonnen als een bewustmakingsactie, om zoveel mogelijk mensen mee te krijgen en bewust te maken dat er een heel groot probleem is, niet alleen met het klimaat maar ook met de democratie. Want de aanleiding voor onze acties was net het feit dat er in december 70.000 mensen op straat kwamen voor beter klimaatbeleid, waarna de Belgische regering twee dagen later weigerde scherpere ambities te ondertekenen. We hebben daarna met heel veel politici gepraat, ook in de media. We doen wat we kunnen doen met de vele jongeren die ook lokaal actief zijn. Ik denk dat de politici wel beseffen wat er moet gebeuren, maar het blijft duidelijk moeilijk om dat in de praktijk te brengen.

Klimaatopwarming wordt de grootste uitdaging die de mensheid ooit heeft moeten aangaan. Dat vraagt moed, het herdenken van onze economische structuur – en daar knappen de politici duidelijk op af.

Waarom lukt dat niet?

Anuna De Wever: Er zijn blijkbaar grote electorale belangen – ook al vind ik dat raar, want er is echt een groot draagvlak voor een ambitieus klimaatbeleid, ook binnen de ondernemerswereld. Ik denk dat het dus echt neerkomt op een gebrek aan moed en daadkracht. Klimaatopwarming wordt de grootste uitdaging die de mensheid ooit heeft moeten aangaan, er moet dus een drastische systeemverandering komen. Dat vraagt moed, maatregelen die we niet gewoon zijn, het herdenken van onze economische structuur – en daar knappen de politici duidelijk op af.

Youth4Climate heeft aan wetenschappers gevraagd om concrete beleidsmaatregelen voor te stellen. Het rapport van dat Klimaat- en Duurzaamheidspanel werd begin mei voorgesteld. Is dat aangekomen bij de politici waarvoor het bedoeld was?

Anuna De Wever: Wij zijn het persoonlijk bij alle partijvoorzitters gaan brengen, in Vlaanderen en in Wallonië. Maar momenteel is daarvan niet terug te vinden bij de regeringsvormingen. Er wordt niet over klimaat gesproken. Maar wij brengen dat rapport zeker terug op de tafel, want dat rapport hebben we gecreëerd met de Vlaamse Bouwmeester, met voormalig vicevoorzitter van het IPCC Jean-Pascal Van Ypersele en 140 wetenschappers. Het Akkoord van Parijs maakt duidelijk waar we moeten geraken, het rapport van het klimaatpanel maakt duidelijk hoe we daar kunnen geraken.

Wat heb je zelf geleerd uit het rapport?

Anuna De Wever: Het grote belang van het sociale aspect van klimaatbeleid, want dat is waar mensen vaak voor terugschrikken. En het belang van de energietransitie van een fossiel heden naar een toekomst met groene energie. Volgens het nieuwe IPCC-rapport bereiken we al in 2040 – dat is over twintig jaar – al de grens van 1,5°C opwarming. Het is niet eens iets voor die nabije toekomst het gebeurt nu en het wordt met de dag erger.

Het is ook niet langer een keuze tussen transitie of business as usual, het is een keuze tussen transitie naar duurzaamheid of een toekomst zoals Bolsonaro die in Brazilië vormgeeft: burn the forest!

Anuna De Wever: De Braziliaanse president bekijkt de Amazone ook helemaal niet als de longen van de planeet, maar als een gigantisch economisch potentieel. Het is ook echt heel ernstig dat hij daar alleen over kan beslissen, terwijl het Amazonewoud zo’n grote invloed heeft op de hele wereld. De wereldleiders moeten hun mentaliteit veranderen en inzien dat the sky is the limit de oorzaak is van de huidige crisis. We zullen een stapje terug moeten zetten.

Mensen moeten niet individueel de last dragen van de transitie. Uiteindelijk zullen de grote vervuilers moeten betalen en zullen de multinationals hiervoor moeten opdraaien.

Net daarop spelen mensen als Jean-Marie Dedecker in met hun verhaal dat elke actie die de auto beperkt een antisociale maatregel is.

Anuna De Wever: Het punt is: mensen moeten niet individueel de last dragen van de transitie. Uiteindelijk zullen de grote vervuilers moeten betalen en zullen de multinationals hiervoor moeten opdraaien. We zullen planetaire grenzen moeten opleggen aan de economie – de donuteconomie als model, waarbij ook armoede en ongelijkheid aangepakt worden.

Verwachten jullie iets van de VN-top rond klimaat in New York en de Klimaattop (COP) in Chili dit najaar?

Anuna De Wever: Ik hoop in elk geval dat de leiders die uit het akkoord van Parijs willen stappen op het matje geroepen worden door de andere wereldleiders. Want dat heeft niet alleen gevolgen voor hun eigen land, het heeft ook enorme impact op de rest van de wereld. De internationale gemeenschap moet duidelijk maken dat iedereen zijn verantwoordelijkheid moet opnemen. Maar dat geldt ook voor België, dat heel slecht bezig is. Wij halen totaal onze doelstellingen niet, we zijn er ook totaal niet mee bezig. Bart De Wever zegt in zijn startnota dat we alles getekend hebben en nu moeten verder doen zoals we bezig zijn. Maar we doen niks.

De Startnota zegt eigenlijk: we moeten eerst uitvoeren wat we nu al ondertekend hebben. Dat zou al een mooie stap vooruit zijn, niet?

Anuna De Wever: Inderdaad, maar ik zie daar geen plannen voor. De Wever zegt dat migratie het thema was van de verkiezingen, maar dat is compleet belachelijk. Want wie alleen met migratie en vluchtelingen bezig is zonder daar de klimaatverandering in mee te rekenen, doet alleen aan symptoombestrijding. Want als we niets doen aan de klimaatopwarming wordt de vluchtelingencrisis nog tienmaal groter.

Youth4Climate heeft altijd gesteld dat de beweging apolitiek is en alle partijen willen aanspreken en met iedereen wil praten. Je zei onlangs zelfs dat N-VA en VB klimaatleiders moeten worden.

Anuna De Wever: Élke partij moet klimaatleider worden. Alle partijen zeggen ook dat klimaat belangrijk is, alleen bij N-VA en Vlaams Belang heb ik dat wat gemist. Daarom heb ik gezegd dat ook zij klimaatleiders moeten worden. Ze krijgen een belangrijk deel van de stemmen, we kunnen hen dan ook niet negeren. Ze zijn er nu niet mee bezig, dat zie ik ook wel. Maar het zal wel eens moeten gebeuren.

In de aanloop naar de verkiezingen ontstond plots veel polarisering rond de voorstellen voor een andere ruimtelijke planning en manier van wonen. Plots leek het alsof stad tegenover platteland stond.

Anuna De Wever: Het is simpel: mensen zullen in de stad moeten gaan wonen, en steden zullen groener moeten worden met meer bomen en meer water. Want op het platteland wonen is enorm vervuilend.

Jij woont in de stadsrand. Praat je daarover ook met jongeren uit de beweging die zelf op het platteland wonen?

Anuna De Wever: Niet echt, neen. Maar ik denk dat mensen wel in de stad willen wonen, als steden leefbaarder worden. We weten dat het niet verder kan zoals het nu gaat, en natuurlijk zijn niet alle oplossingen perfect, maar we komen zeker niet vooruit met alleen maar te zeuren over de inspanningen.

CC Gie Goris (CC BY-NC 2.0)

Jullie gaan naar de COP in Chili. Met welk doel?

Anuna De Wever: In Katowice tekende België het ecopact niet, daarom begon ik met de acties. Ik ga nu naar Chili om er mee op toe te zien dat België ditmaal wél tekent. Daarvoor gaan we nog twee weken naar het Amazonewoud om lokale acties te doen en chiefs te ontmoeten, en met eigen ogen te zien wat er gebeurt en wat eraan gedaan kan worden.

We moeten dringend investeren in duurzaam reizen en milieuvriendelijke transportmiddelen, we moeten stoppen met het subsidiëren van vlieghavens

De reis naar Brazilië gebeurt met een driemaster. Was dat nodig?

Anuna De Wever: Natuurlijk moet niet iedereen met de zeilboot gaan reizen. We doen dat om een statement te maken. We moeten dringend investeren in duurzaam reizen en milieuvriendelijke transportmiddelen, we moeten stoppen met het subsidiëren van vlieghavens, zoals hier in Deurne.

Jullie worden vaak aangesproken en aangevallen op persoonlijke keuzes. Luister je naar die kritieken?

Anuna De Wever: Neen, want daardoor wordt een hele wereldwijde beweging van jongeren versmald tot ons gedrag, terwijl dat totaal niet terzake is. Of ik een vliegtuig neem of een zeilboot maakt niet het grote verschil. We pleiten voor een system change voor een andere manier van leven die het voor iedereen beter en duurzamer kan maken.

Moet Youth4Climate dan niet dringend een actie opzetten tegen Bolsonaro? De bosbranden onzer zijn beleid zijn honderden of duizenden keren erger voor het klimaat dan een internationale conferentie met al haar vliegverkeer.

Anuna De Wever: We zijn daar internationaal mee bezig. We willen hierrond iets groots en belangrijks doen. Uiteindelijk zullen de wereldleiders een standpunt moeten innemen, een grens trekken.

Zie je rondom jou intussen toch kiemen van andere consumptie, anders leven, waardoor een meer duurzame wereld mogelijk kan worden?

Anuna De Wever: Ja. Veel jongeren zijn veel klimaatbewuster dan hun ouders of grootouders, ze beseffen dat het over hun toekomst gaat. Dit wordt hoe dan ook de nieuwe levensstijl. Er blijft grote behoefte aan bewustwording, natuurlijk.

Stel dat de onderhandelaars voor de Vlaamse of de federale regeringsonderhandelingen jullie zouden vragen om advies te geven, wat zou jouw prioriteit dan zijn.

Op 20 september is het Global Strike for Climate, daarmee maken we onze comeback

Anuna De Wever: De klimaatwet. Dat is de basis om een ambitieus beleid op uit te bouwen. Je ziet ook dat landen met een klimaatwet ook echt betere resultaten halen en dichter bij de doelstellingen komen. Maar voor de verkiezingen waren er veel uitnodigingen, nu is het stil. Geen probleem: op 20 september is het Global Strike for Climate, daarmee maken we onze comeback en dan zorgen we er wel voor dat we opnieuw voldoende druk uitoefenen om gehoord te worden. Wij willen een zitje aan de tafel.

Is 20 september een stakingsdag of een spijbeldag?

Anuna De Wever: Beide. Het is een vrijdag, dus wij spijbelen, maar de vakbonden doen mee en zij staken. We hopen dat jongeren, volwassenen en ouderen er opnieuw zullen staan zoals bij de vorige global strikes, die doorga in meer dan 135 landen. In Seizoen2 van Youth4Climate vragen we niet om elke week op straat te komen en zullen we niet langer alleen op de politiek focussen. We zetten meer in op ondernemers én op onderwijs, omdat ze samen met politiek de kern van de problematiek vormen. We gaan wel nog wekelijks actievoeren, maar niet noodzakelijk spijbelen. En we mikken ook op burgerlijke ongehoorzaamheid, omdat we merken dat we alleen op die manier gehoord worden.

Wat heeft het afgelopen halfjaar actievoeren met Anuna De Wever zelf gedaan?

De enige manier waarop het kwade kan overwinnen, is doordat goede mensen niets doen

Anuna De Wever: Ik heb heel veel geleerd, ben vaak heel gelukkig geweest en vaak heel verdrietig. En ik denk dat ik ontdekt heb wat de basis is van al wat er misloopt in de wereld: onverschilligheid. Want de enige manier waarop het kwade kan overwinnen, is doordat goede mensen niets doen. Veel mensen keuren niet noodzakelijk goed wat er gebeurt, maar ze staan er te ver van of ze weten er te weinig van. Het zou heel anders zijn als meer mensen zouden nadenken over wat er gebeurt, wat ze er zelf mee te maken hebben, wat ze kunnen doen, hoe ze hun verantwoordelijkheid kunnen opnemen…

Je citeert of parafraseert Martin Luther King. Vormen die historische verzetsfiguren een inspiratie voor jou?

Anuna De Wever: Zeker. Ook in de tijd van King en zijn strijd tegen racisme waren er veel blanke mensen die niet echt racistisch waren, maar wel onverschillig. Die dachten dat het beter was alles te laten zoals het was. Het is maar omdat hij opstond en de problemen aankaartte dat er iets in gang is geschoten.

Volstaat dat ook om de verbinding te behouden met al die andere klimaatjongeren? Want zonder hen beteken jij ook niets, natuurlijk.

Anuna De Wever: Correct. Het gaat ook helemaal niet over mij maar over al die andere mensen die samen op straat komen. Het gaat over de massa. Ik vertel de boodschap, maar het is cruciaal om voor ogen te houden hoeveel mensen daar eigenlijk achter staan.