‘Emancipatie zonder participatie leidt tot frustratie’
Q&A met David Van Reybrouck: ‘De EU gedraagt zich als een koloniale macht, miskent democratie’
Een nieuwe interviewserie als podcast op MO.be. In aflevering één spreekt Gie Goris met David Van Reybrouck over populisme en het afbrokkelen van democratie in de EU -als gevolg van de koloniale praktijken van de EU.
© Stephan Vanfleteren
MO* lanceerde op 28 maart een serie middaginterviews die door een klein publiek live bijgewoond worden in café Jester, vlakbij de redactie en tegenover de Brusselse Hallepoort. Voor alle andere geïnteresseerden wordt Q&A een podcastserie om niet te missen. In aflevering één spreekt Gie Goris met David Van Reybrouck over populisme en het afbrokkelen van democratie in de EU -als gevolg van wat Van Reybrouck de koloniale praktijk omgang met macht en politieke inspraak van de EU noemt.
De podcast is ook te beluisteren via iTunes, Stitcher en Radio Public.
Enkele citaten:
‘Om de kloof met de verontwaardigde burger te dichten, is luisteren heel belangrijk -maar dat is niet hetzelfde als hem of haar een soundbite gunnen. En wat zeker niet helpt, is door er badinerend op neer te kijken, zoals bijvoorbeeld in De Ideale Wereld gebeurt. De stem van laagopgeleiden wordt in onze samenleving sterk gedemoniseerd, en vaak alleen versterkt -en misbruikt- door rechts-populistische leiders.’
‘Luisteren naar mensen die stemmen op populistische partijen is helemaal niet hetzelfde als praten met die partijen, ook al werpen zij zich op als de vertegenwoordigers van de uitgesloten en laagopgeleide burgers. Je hoeft het niet eens te zijn met alle waarden van de populistische kiezers, maar met hen is er wel een common ground te vinden. Alleen zijn er bijna geen plaatsen meer waar dat gesprek kan plaatsvinden.’
‘Onze democratie is een hele stille bedoening geworden. We moeten zelfs verplicht zwijgen in het stemhokje. Nochtans hebben mensen wel degelijk iets te zeggen. Maar onze inspraak heeft niets te maken met de formele beslissingsorganen van de democratische macht. Onderwijs is gedemocratiseerd, net als informatie en communicatie, alleen de democratie zelf geraakt niet gedemocratiseerd. Met de opkomst van populisme als logisch gevolg.’
© Fransesca Van Daele
‘Het populisme wordt bijna altijd gezien als een vorm van pril fascisme, een terugkeer van de jaren 1930. Dat is mogelijk, maar het is eurocentrisch om ontwikkelingen in Europa enkel te begrijpen vanuit voorafgaande Europese gebeurtenissen. Vanuit het werk rond Congo en Indonesië valt me op dat de uitspraken van verzetsleiders uit de laatkoloniale tijd bijna letterlijk over te plaatsen zijn naar deze eurosceptische tijden. Elke vergelijking loopt mank, maar de gelijkenissen zijn er: een administratie die het leven van mensen tot in de intiemste details bepaalt maar tegelijk onvatbaar en ondoorzichtig blijft, bijdraagt tot de economische ontwikkeling maar niet zorgt voor politieke deelname… Ik ben ervan overtuigd dat emancipatie zonder participatie leidt tot frustratie.’
‘Het populisme drukt het verlangen uit om het administratieve bestuur te politiseren. Dat miskennen, zet het hele project van de EU op de helling’
‘Het populisme drukt het verlangen uit om het administratieve bestuur te politiseren. Dat miskennen, zet het hele project van de EU op de helling, net zoals het koloniaal bestuur over Congo en Indonesië véél sneller en abrupter eindigde dan men wou zien, een paar jaar voor dat einde. Om dat te voorkomen hebben we iets anders nodig dan Europese conventies waarin hoogopgeleide voorstanders van de EU het enkele middagen met elkaar gaan eens zijn. Ad random selectie of loting van deelnemers aan zo een conventie zou een veel betere afspiegeling bieden van de samenleving, zowel op het vlak van gender als van klasse.’
‘De breuk tussen hoog- en laagopgeleiden is een van de centrale tegenstellingen vandaag, en migratie is het thema waarop die breuk zich voornamelijk uit. Ook over Europa liggen de standpunten ver uit elkaar, en dus zou een geïnformeerd gesprek tussen 500 Belgen van diverse achtergrond heel verhelderend kunnen werken. Een opiniepeiling laat de onderbuik spreken als mensen niet denken. Je moet juist dat denken ernstig nemen en onderbouwen. Dat kan leiden tot een slim referendum waarbij veel meer gedaan kan worden dan ja/nee stemmen. Het zou ons een lijst van prioriteiten voor de EU kunnen opleveren. Waarom doen we dat niet?’
‘In een democratie beslissen de burgers de richting die ze willen uitgaan. Dat is vandaag niet meer het geval, want van het nationale niveau ging veel beslissingsmacht naar Europa, en in de EU werd de macht steeds bureaucratischer.’
‘Dit is de cruciale les uit de koloniale geschiedenis: het gaat fundamenteel om de ervaring mee te tellen. Burgers worden kwaad als ze enkel onderdanen zijn.’