6 op 10 meisjes in Bangladesh trouwen voor hun 18de. En het land zet nog een stap achteruit.

© Michael Rhebergen​

‘Ik hou van zingen,’ vertelt Sazeda op opgewekte toon, ‘ik wil later lerares en zangeres worden.’

Voor de meeste meisjes in Bangladesh gaat de kans om hun eigen dromen waar te maken al snel verloren wanneer zij op jonge leeftijd door hun ouders worden uitgehuwelijkt. Hoewel het percentage de laatste jaren iets is gedaald worden volgens UNICEF nog steeds zes op de tien meisjes voor hun achttiende levensjaar uitgehuwelijkt en meer dan een vijfde voor hun vijftiende. Met alle gevolgen van dien.
Sazeda is eigenwijs en volhardend. Zij vecht tegen de gangbare overtuiging van het uithuwelijken van kinderen. En met succes, zij heeft al meer dan honderd kindhuwelijken gestopt.

We zitten op plastic stoeltjes in het huis van Sazeda’s ouders, net buiten de stad Barguna in het zuiden van Bangladesh. Haar vader fietst de hele stad door met mensen achterop zijn riksja, een beroep dat hier niet in een heel hoog aanzien staat. Haar moeder is huisvrouw, zoals eigenlijk alle vrouwen.

Terwijl de kippen op de achtergrond rustig tokkelen en vogels over de golfplaten daken lopen zingt het zestienjarige meisje vol overgave een liedje. ‘Ze heeft dit nummer zelf geschreven,’ vertelt Syed Farah van Plan International, een ontwikkelingsorganisatie die onder andere jeugdgroepen ondersteunt, waar ook Sazeda al op jonge leeftijd les van kreeg en waar zij nu inmiddels zelf onderdeel van is.

De organisatie brengt jeugd bij elkaar en helpt hen zichzelf te organiseren om in de gemeenschap kennis te kunnen verspreiden. Met de jeugdgroepen wordt onder andere gesproken over wat de gevolgen zijn van kindhuwelijken, zoals sociale isolatie, huiselijk geweld, vroege zwangerschap en het stoppen met de studie.

‘Kinderen hebben de leeftijd om te spelen. Als zij vroeg trouwen stopt allereerst hun scholing en als je scholing stopt in de huidige maatschappij dan kun je niet meekomen, dan zal je falen. Wij hebben educatie nodig om te overleven’, legt Sazeda uit nadat zij haar lied heeft gezongen.

Zij was vastbesloten hier iets aan te doen toen zij haar oudere zus zag trouwen en haar leven zag veranderen. ‘Ik heb mijzelf beloofd nooit vroeg te trouwen en mij in te zetten om kindhuwelijken te stoppen’, gaat het jonge meisje verder.

Grote barrières

Toch is het ook in Bangladesh bij wet verboden om als meisje voor je achttiende te trouwen en als jongen voor je eenentwintigste. Hoe kan het dan dat toch zo veel kinderen zo vroeg trouwen?

kindhuwelijken zijn een complex probleem in Bangladesh, waarin economische drijfveren verwikkeld zijn met sociale druk, persoonlijke eer en traditie.

Als een ongetrouwd meisje met een onbekende jongen gezien wordt, zal de gemeenschap dit veroordelen. Als vader staat daarmee je eer op het spel. Een meisje behoort rein het huwelijk in te gaan, daar dien je als vader voor te zorgen.

Daarnaast schrijft de traditie voor dat de familie van de bruid een bruidsschat betaalt aan de familie van de bruidegom. Die bruidsschat is lager als het meisje jong en ongeschonden is, waardoor ouders eerder geneigd zijn hun dochter zo vroeg mogelijk uit te huwelijken om zich van zowel de economische als sociale zorgen te ontdoen.

Helemaal in grote gezinnen kan het zo zijn dat het uithuwelijken van je dochter simpelweg betekent dat er een mond minder te voeden is.

‘Eén van de grootste barrières in Bangladesh om kindhuwelijken te voorkomen, is dat de lokale overheden geld verdienen door het accepteren van steekpenningen. Hierdoor verkrijgen zij substantieel een groter inkomen door geboorteregistratieformulieren te verstrekken, waardoor mensen die te jong zijn schijnbaar legaal trouwen’, zegt Heather Barr van Human Right Watch. Zij heeft in vijf verschillende regio’s in Bangladesh onderzoek gedaan naar kinderhuwelijken.

Voor je eer, door de economische situatie of sociale druk kun je dus bij een overheidsfunctionaris aankloppen om je dochter vroeg te laten trouwen.

Op een druilerige dag in november lijkt de regen maar niet te willen stoppen. Die middag ben ik uitgenodigd om een ceremonie van een kindhuwelijk bij te wonen, de ‘Gaye Holud’. Een reinigingsceremonie voor het huwelijk waarbij de man en vrouw “gewassen” worden. De handen worden ingesmeerd met henna en de haren en huid met geelwortel waarvan je gaat ‘gloeien’, daarna worden ze gewassen.

Soniya, is net vijftien en de man, Sabuj, is tweeëntwintig. Zij zien elkaar die dag voor het eerst.

© Michael Rhebergen​

Het meisje, Soniya, is net vijftien en de man, Sabuj, is tweeëntwintig. Zij zien elkaar die dag voor het eerst.

Abdul Qadat, de lokale burgemeester, heeft mij toestemming verleend om daarbij aanwezig te zijn. En het is Abdul die volgens lokale bewoners voor de papieren heeft gezorgd die aangeven dat het meisje de wettelijke leeftijd heeft om te mogen trouwen.

Wanneer Soniya de avond erop na een traditionele maaltijd, de “Biye”, wordt weggegeven aan haar schoonouders, huilt ze hartverscheurend.

Als ik de burgemeester, Abdul, vraag wat hij eigenlijk van kinderhuwelijken vindt, is hij duidelijk: ‘Kindhuwelijken zijn een van de grootste problemen van onze maatschappij’, vertelt hij rustig in zijn ruime kantoor, dat tevens dienst doet als slaapkamer - er staat een bed achter zijn bureau. ‘Het is als een vloek, dit probleem zou verwijderd moeten worden uit de samenleving.’ Toch is hij degene die, als ik de lokale bewoners moet geloven, voor de papieren heeft gezorgd waarmee Soniya legaal kon trouwen.

Stap terug

Bangladesh maakt het ambtenaren nog makkelijker door een recente wetswijziging, waardoor burgemeesters als Abdul papieren niet eens meer hoeven te vervalsen.

Waar huwelijken voorheen verboden en strafbaar waren voor kinderen, mag nu iedereen die een speciale reden heeft trouwen voor de bepaalde leeftijd. Dit nadat de minister president van Bangladesh, Sheikh Hasina, op de Girl Summit in Londen van 2014 de uitspraak deed kindhuwelijken in Bangladesh voor 2041 te willen uitbannen.

‘Het is natuurlijk zeer beschadigend voor mensen in Bangladesh’, legt Heather Barr uit als ik haar vraag wat ze van deze wetswijziging vindt.

‘Om Bangladesh wereldwijd als een van de weinige landen in wettelijk opzicht achteruit te zien gaan, is zeer nadelig voor iedereen die zich inspant om dit probleem aan te pakken’, gaat zij verder. Het is inmiddels een van de punten in de Sustainable Development Goals (sdg).

Dat overheidsdienaren omgekocht kunnen worden om een kindhuwelijk te laten voltrekken, draagt er toe bij dat mensen de wetgeving niet serieus nemen en aan de tradities blijven vasthouden. Deze wetswijziging maakt dit natuurlijk nog makkelijker.

Sazeda

© Michael Rhebergen​

Scheuren in de traditie

Maar Sazeda blijft positief, ondanks de sociale druk die ook zij ervaart in haar eigen gemeenschap.

Op haar veertiende dreigde zijzelf uitgehuwelijkt te worden. ‘Toen ik van mijn huwelijk hoorde, voelde ik mij heel verdrietig. Ik zet mij in om dit tegen te gaan en nota bene mijn eigen ouders probeerden mij uit te huwelijken’, zegt zij. ‘Ik voelde mij daar zeer ongemakkelijk bij’, gaat Sazeda verder, terwijl haar moeder schuin achter haar zit en met gebogen hoofd meeluistert met ons gesprek. Uiteindelijk wist ze haar ouders ervan te overtuigen dat haar scholing belangrijk voor haar was om op eigen benen te kunnen staan en is het huwelijk niet doorgegaan.

Door de trainingen en het werk met de jeugdgroepen heeft Sazeda meer zelfvertrouwen gekregen om zich in te zetten tegen kindhuwelijken. Ze praat met mensen over de gevolgen en de impact ervan.

Als zij via vrienden of kennissen wordt geïnformeerd over een kindhuwelijk gaat zij met de familie in gesprek. ‘Ik vertel hen dan wat de gevolgen zijn van een huwelijk op jonge leeftijd voor een meisje. Als het niet lukt om ze te overtuigen dan ga ik naar lokale overheden toe om hen op de hoogte te brengen om het huwelijk te stoppen.’

De over het algemeen conservatieve gemeenschap ziet haar liever gaan dan komen. ‘Er wordt vaak gezegd ‘Wat doe je hier? Ga weg! Je bent met slecht werk bezig.’ Soms zeggen ze dat mijn vader riksjadriver is en ze nog wel zullen zien wat er van mij terecht komt.’ Maar er lijken scheurtjes te komen in de muur van overtuigingen.

‘Mensen kijken langzaam anders tegen mij aan en het wordt als iets positiefs gezien dat ik kindhuwelijken probeer te stoppen. Zij zien dat ik aandacht krijg van de media, dit verandert de perceptie naar een positievere houding. Ik heb inmiddels honderd en zeven kinderhuwelijken tegengehouden.’ Een prestatie waar zij en haar familie zichtbaar trost op zijn.

‘Het verleden is het verleden, we hebben de toekomst om te veranderen!’ besluit Sazeda wanneer ze nog een liedje wil zingen.