CETA geeft verwoestende Canadese mijnbouw in Griekenland nog flinke duw in de rug

Veel Canadese mijnbouwreuzen hebben wereldwijd een kwalijke reputatie en CETA zou hen meer macht geven om ook in de EU aan zeer destructieve mijnbouw te doen. De hoop van miljoenen Europeanen die tegen CETA zijn rust op de dwars liggende Paul Magnette.

Toen Syriza in januari 2015 de Griekse regering vormde, deden ze dat met de belofte om geplande goudmijnen te annuleren. Die zouden de natuurlijk rijke Halkidiki regio verwoesten. Hellas Gold, dochter van het Canadese mijnbouwbedrijf Eldorado Gold, moest zijn huiswerk voor de laatste vergunningen opnieuw doen. Na een jaar met Syriza aan de macht schreef Eldorado Gold meer dan een miljard dollar verwachte inkomsten af, waarna hun koers klappen kreeg.

Maar in de lente van 2016 werden een aantal secundaire vergunningen bedongen, via de rechtbank. De belangrijkste vergunning, die voor de bouw van de goud-koper metallurgie fabriek, ontbreekt nog. Nu, na twintig maanden vol kerende kansen lijkt Eldorado Gold hoopvol dat het de deal toch kan doorduwen. En CETA zou over die deal een grote hoop cement gieten, omdat het de Grieken een paar miljard euro kan kosten als de mijn er na de goedkeuring van CETA alsnog niet komt.

Skouries mijn in opbouw

© Nick Meynen

Genoeg gif om iedereen te doden

Officieel is het dispuut vandaag van strikt technische aard: kan Hellas Gold de Griekse regering overtuigen dat flash smelting haalbaar is met de ertsen van Halkidiki? Deze methode om goud te scheiden van erts (als bijproduct bij de ontginning van koper) is courant en staat in het contract met de Griekse staat. De enige andere optie, het gebruik van cyanide, werd ooit toegestaan aan een veel eerder buiten gebonjourd mijnbouwbedrijf (TVX, ook Canadees), maar werd nooit in gebruik genomen. Het werd uiteindelijk verboden door de hoogste Griekse rechtbank, omwille van de verwachte verwoestende milieu-impact.

De hoeveelheid arsenicum die Hellas Gold uit de grond wil halen zou voldoende zijn om elke mens op aarde een dodelijke dosis toe te dienen. Drie keer.

Arsenicum. Dat vat de echte problemen van Hellas Gold samen. Ertsen van de geplande Skouries mijn zouden samen met ertsen van de nabijgelegen Olympiada mijn gesmolten worden en die zijn zeer rijk aan arsenicum. Het proces zou 20.000 ton arsenicum opleveren. Elk jaar opnieuw. Het arsenicumgehalte is zestien keer boven wat voor flash smelting toelaatbaar is in China en bijna dertig keer boven de norm in de EU. De hoeveelheid arsenicum die Hellas Gold uit de grond wil halen zou voldoende zijn om elke mens op aarde een dodelijke dosis toe te dienen. Drie keer.

Het is een uitdaging om de Griekse regering te overtuigen dat dit alles veilig zal verlopen - niet in het minst omdat Hellas Gold hen al eerder bedrogen heeft door valse stalen van elders te sturen.

Een seismologische deskundige van Aristoteles Universiteit maakte ook brandhout van de zogezegde weerstand tegen aardbevingen van de dam waarachter het arsenicum komt. Een breuklijn met veel seismische activiteit loopt er pal onder. Hellas Gold slaat nu al arsenicum van andere mijnen op, terwijl het de dam nog aan het bouwen is.

De kar voor het paard zetten is een tactiek die vroeger goed werkte. Zo gebruikten ze een vergunning om machines te plaatsen om alvast de fundamenten van de goudfabriek te bouwen, zeer grote stukken bos te kappen en een berg af te vlakken. Tijdens ons bezoek op 17 oktober maakten grote kranen, bulldozers en vrachtwagens een enorm kabaal, waar vroeger de bijen zoemden.

‘Asbest is een trge moordenaar, maar vergeet niet dat hij komt’

© Nick Meynen

Genoeg natuurlijke rijkdom bovengronds

Giorgos Karinas

© Nick Meynen​

De bijen in deze streek zijn geen gewone bijen. Ze maken letterlijk de beste honing ter wereld, ondervond een imker uit het nabijgelegen Arnaia die deze titel kreeg. De meer dan 1000 imkers in Halkidiki zijn een export-economie op zichzelf. Die hele sector is door de mijnplannen bedreigd. Idem voor de vele olijfproducenten en de eveneens belangrijke toeristische sector.

‘We leven in eeuwige onzekerheid, al zoveel jaren. Ik heb bijen en maak olijfolie, maar ik kan niet investeren zolang ik niet weet of de mijn er komt.’

Giorgos Karinas (41) is zo’n imker. Hij overleeft in Megali Panagia, het dichtst dorp bij de geplande Skouries mijn. Giorgos Karinas zou het niet OK vinden als ik ‘leeft’ schrijf, want hij zegt dat zijn hele leven vast zit op de pauzeknop. ‘We leven in eeuwige onzekerheid, al zoveel jaren. Ik heb bijen en maak olijfolie, maar ik kan niet investeren zolang ik niet weet of de mijn er komt. Als hun toxische stof en vervuild water dit dorp ruïneren, kan ik dan mijn honing en olijfolie nog verkopen?’

We krijgen een rondleiding langs mooie plekjes van toeristische waarde en drinken samen het nu nog zuivere bronwater.

Hij praat melancholische over het verzet: ‘In 2006 hadden we 5000 mensen die de petitie tegen de mijn ondertekenden, meer dan de volledige bevolking van dit dorp! In de crisis van 2008 verloren velen hun job in de bouwsector en een aantal begon te werken voor Hellas Gold. Nu is het dorp erg verdeeld. Zelf denk ik aan emigreren.’

Die radicale optie werd gedeeld door veel mensen, al wist niemand waar ze naartoe zouden gaan. Het is een trieste beslissing in een rijke regio, als je rijkdom meet in hernieuwbaar natuurlijk kapitaal zoals bossen, bijen en stranden.

En toen kwam CETA

Giorgos Vlachos (50) is de meeste recente herder in een lange familielijn - en waarschijnlijk ook de laatste. Zijn dorp Palechori telde nog geen twintig jaar terug tientallen herders die samen de gelauwerde feta-kaas maken.

Giorgos: ‘In dit dorp zeggen vaders nu aan hun dochters om met een mijnwerker te trouwen. Dit dorp kiest helaas voor de tijdelijke banen en negeert de asbest.’

‘In dit dorp zeggen vaders nu aan hun dochters om met een mijnwerker te trouwen. Dit dorp kiest helaas voor de tijdelijke banen en negeert de asbest.’

Naast arsenicum zit de grond ook vol asbest. Voor lange tijd hield Hellas Gold dat geheim, tot het geologische instituut dit in januari 2016 bevestigde en publiek maakte. Iedereen weet het ook. Als je het naburige Megali Panagia binnen rijdt doe je dat onder een spandoek waarop staat: ‘Asbest is een trage moordenaar, maar vergeet niet dat hij komt’.

Er zijn wel meer dingen die Hellas Gold geheim probeert te houden. Giorgos Vlachos vertelt over wat er gebeurde met twee collega’s met kuddes dicht bij de Olympiada mijn: ‘Hun melk zat zo vol zware metalen dat ze die niet meer mochten verkopen aan het bedrijf waarvan ik de baas goed ken. Via hem weet ik dat ze zwijggeld van Hellas Gold kregen. Ze kochten later hun kudde op en proberen nu alle herders te overtuigen om hun schapen en geiten te verkopen.’

Plots begint deze herder in een ongetwijfeld door zijn eigen labeur versleten jeans over CETA, iets wat wel op mijn vragenlijst stond maar wat ik niet met hem ging bespreken.

‘Als ze CETA ondertekenen is het gedaan met mij.’ Mijn eerste reactie is: de Griekse regering vocht een robbertje met Canada uit over fetakaas - iets dat Canada op industriële schaal wil produceren. Er kwam een compromis uit de bus, maar dat is niet waar Giorgos het over heeft. ‘Als CETA er komt, dan komt de mijn er ook en kan ik mijn kudde vergeten en de boeken toedoen.’

Giorgos Vlachos

© Nick Meynen

Status ‘Uitzondering’

Lees ook de twee uitgebreide analyses die MO* in april publiceerde:
‘Goudmijn levert Griekse staat niets op,behalve milieukosten’
‘Griekse goudkoorts toont dat Panama Papers geen alleenstaande ontduiking zijn’Terug in de regionale hoofdstad Thessaloniki geeft Maria Kadoglou (48) met haar 19 jaar ervaring op deze frontlijn wat meer duiding.

‘Het is gokken hoeveel schadevergoeding ze via de arbitrage van CETA zouden afdwingen, maar kijk naar Roemenië. Het Canadese mijnbouwbedrijf Gabriel Resources eist daar 2,7 miljard euro van de staat voor het niet toelaten van de Rosia Montana goudmijn - gebruik makend van de arbitrage bij een bilateraal handelsakkoord tussen Canada en Roemenië. En daar kregen ze niet eens goedkeuring voor hun milieu-effectrapportage. Hellas Gold zegt dat ze al 700 miljoen euro spenderen en dat de potentiële winst 10 miljard euro is, dus het zal daar tussen zitten.’

Gevraagd naar hiaten in mijn onderzoek wijst Maria naar de Europese waterrichtlijn.

Ook de beslissing over CETA kan elk moment vallen. Miljoenen Grieken houden hun adem in.

‘In het verleden schreef je al over de manier waarop de Europese richtlijn voor milieueffectrapportage door de troika gedegradeerd werd tot een vodje papier en hoe Hellas Gold belasting kan ontduiken met postbusbedrijven, maar de Europese richtlijn voor water werd hier ook geschonden. De hele mijnbouwregio kreeg gewoon de status ‘uitzondering’ en daarmee was de kous volgens de vroegere Griekse regering af. WWF Griekenland diende begin 2015 hierover een rapport in bij de Europese Commissie, maar ze kregen geen reactie.’

De beslissing van de Griekse minister voor milieu over het gebruik van flash smelting en dus over het bouwen van de fabriek en mijn kan nu elke dag vallen. Ook de beslissing over CETA kan elk moment vallen. Miljoenen Grieken houden hun adem in en velen zijn terecht bang voor verlies van duurzame jobs, om te moeten emigreren uit noodzaak en voor nog meer dodelijke vergiftiging.

Het is crunch time en iemand zal moeten kraken: Eldorado Gold of Giorgos met de pet.