‘Zelfs tijdens een globale gezondheidscrisis zet Trump Midden-Amerikaanse landen constant onder druk’
Meer migranten wagen opnieuw oversteek van Mexico naar VS: ‘Niemand blijft waar het onmogelijk overleven is’
Opnieuw meer migranten gaan de Amerikaanse droom achterna. Wie de grens met Mexico tracht over te steken, wordt sneller dan voordien weer uitgezet. Ook wie in de VS besmet raakt met het virus. ‘Zelfs tijdens een globale gezondheidscrisis zet Trump Midden-Amerikaanse landen constant onder druk.’
De grensovergang tussen Mexico en de VS
‘Niemand komt er meer in’, klinkt het aan de Mexicaanse grens met de VS. Toch trachten weer meer migranten uit Mexico en Midden-Amerika de grens over te steken. De gevolgen van de coronacrisis laten zich er nu extra hard voelen. ‘Niemand wil blijven waar het onmogelijk overleven is.’ Voor MO* trok Arthur Debruyne naar de grens aan Mexicaanse zijde.
Het is een broeierige maandagochtend aan de grensovergang die de Mexicaanse stad Reynosa met het Amerikaanse Texas verbindt. Een vijftal Mexicanen zijn net uitgewezen. Ze zijn vanochtend door de Border Patrol, de Amerikaanse grenswacht, uit de Rio Bravo gevist, de rivier die de Verenigde Staten van Mexico scheidt. Nu krijgen ze van de plaatselijke overheid een ‘welkom terug’, en ook een mondmasker en alcoholgel.
Mario (27) en Fernando (24) hebben nog modder aan de schoenen na hun mislukte grensoversteek. Ze zijn acht dagen geleden uit hun dorp in de Mexicaanse deelstaat Estado de Mexico vertrokken. ‘De zogeheten Amerikaanse droom achterna’, aldus Fernando. De Verenigde Staten beloven werk, en dat is er niet waar hij vandaan komt, zegt hij. Op de een of andere manier moet hij zijn gezin onderhouden.
Migreren wanneer er een dodelijk virus raast, het lijkt erg riskant. Maar de Mexicanen zijn minder bevreesd dan anders, vertellen ze samen. Vanwege de pandemie zet de Amerikaanse grenswacht gevatte migranten meteen terug de grens over, soms binnen anderhalf uur. Wie voordien één uitwijzing op het conto had en toch terugkeerde, riskeerde vijf jaar gevangenis. Nu kunnen ze blijven proberen: ‘Vijf keer, tien keer, er staat blijkbaar geen limiet op.’
Het nieuws dat er voorlopig geen straffen staan op illegaal de grens oversteken, doet snel de ronde.
Het nieuws dat er voorlopig geen straffen staan op illegaal de grens oversteken, doet snel de ronde, klinkt het. Dat vertellen ook de cijfers. Op een absoluut dieptepunt in april pakte de Amerikaanse grenswacht 17.086 migranten op. In juni werden opnieuw 32.935 migranten gearresteerd, in juli 40.746 – de meesten van hen Mexicanen.
Coronacrisis treft Midden-Amerika
En nu ook Midden-Amerika voorzichtig de grenzen heropent, trekken opnieuw meer migranten en asielzoekers uit El Salvador, Honduras en Guatemala noordwaarts. De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) merkt dat er meer wordt aangeklopt bij de tientallen opvangcentra langs de migratieroute in Mexico.
De VN-organisatie verwacht bovendien dat de coronacrisis de komende maanden veel mensen kan doen vertrekken uit Midden-Amerika, waar de meeste migranten in dit deel van de wereld vandaan komen. ‘Niemand wil blijven waar het onmogelijk overleven is’, zegt woordvoerder Alberto Cabezas van IOM Mexico aan MO*.
Maar Amerika wil asielzoekers en migranten zoveel mogelijk weren. ‘Migranten zonder papieren zetten Amerikaanse levens op het spel’, aldus het hoofd van de Amerikaanse grenswacht, Mark Morgan, recent. Ze zouden de corona-uitbraak in Amerika nog verergeren.
De procedures voor asielzoekers zijn volledig stopgezet, ten minste tot begin volgend jaar. Volgens de Mexicaanse UNAM-universiteit zijn inmiddels 100.000 migranten gestrand op verschillende plekken in Mexico.
‘Trump heeft COVID-19 aangewend om zijn migratieagenda door te drukken, en doet het bijzonder succesvol.’
In zekere zin heeft de gezondheidscrisis president Donald Trump in staat gesteld zijn belofte in te lossen om de zuidgrens van het land hermetisch af te sluiten, zeggen experts. ‘De president heeft COVID-19 aangewend om zijn migratieagenda door te drukken, en doet het bijzonder succesvol’, aldus Ariel Ruiz van de Amerikaanse denktank Migration Policy Institute. ‘Het is moeilijk te onderschatten hoezeer het coronavirus het migratiebeleid van Trump heeft gevormd en de situatie aan de grens heeft veranderd. Niemand komt er meer in.’
‘Het zijn andere tijden’
Het coronavirus confronteert ook migrantenherbergen met een nieuwe realiteit. Pastoor Héctor Silva (52), oprichter van herberg Senda de Vida in Reynosa, maakt zich op om door de VN geleverde noodbehuizing in te richten als quarantaineruimtes voor nieuw aangekomen migranten. Daar zullen ze twee weken moeten doorbrengen alvorens ze zich onder de anderen mogen mengen. Hij kan het amper geloven, wanneer we hem spreken. ‘Het zijn andere tijden.’
Een honderdtal migranten verblijven in de herberg: uit Midden-Amerika, Cuba, Venezuela en Haïti. Doris Ulloya (32) kwam recent aankloppen met haar twee dochters van 12 en 14. Door de sluiting van bedrijven in haar thuisland Honduras verloor ze haar baan als poetshulp. ‘En wie toch nog iets weet te verdienen, wordt bestolen onderweg naar huis.’ Ze wil een beter leven voor haar kinderen, zegt ze. Haar dochter heeft een zeldzame ziekte: ze hoopt dat ze daarom asiel krijgen in Amerika.
Sinds het ‘Remain in Mexico’-beleid is ingevoerd zijn al meer dan 60.000 asielzoekers naar Mexico teruggestuurd.
De voorbije jaren zijn de meeste migranten die via Mexico de VS willen bereiken vooral Midden-Amerikanen geweest. Maar president Trump heeft het hen veel moeilijker gemaakt. Nadat hij dreigde met invoerheffingen op Mexicaanse producten aanvaardde zijn ambtgenoot Andrés Manuel López Obrador dat asielzoekers in Mexico moeten wachten tot een Amerikaanse rechter over hun dossier beslist. Sinds het ‘Remain in Mexico’-beleid is ingevoerd zijn al meer dan 60.000 asielzoekers naar Mexico teruggestuurd.
Zo vervult Mexico nu de functie van Trumps beloofde grensmuur. Door constante druk uit te oefenen bepaalt het Witte Huis mee het migratiebeleid in Mexico. Daarom sluit het repatriëringsakkoorden met andere landen. Zo stuurt Mexico nu ook migranten naar India terug. Wanneer nodig worden militairen ingezet om migranten te stoppen.
Maar het gewicht van humanitaire hulp is sindsdien grotendeels naar Mexico verschoven. Waar de middelen schaars zijn. Teruggestuurde migranten leven in geïmproviseerde kampen langs de grens. Daar worden ze slachtoffers van ontvoerders en criminele bendes die ze tewerkstellen.
In de grensstad Matamoros, op anderhalf uur van Reynosa, verleent Artsen Zonder Grenzen medische hulp aan de migranten die er in een kamp verblijven. Omdat het regenseizoen is, overstroomt het kamp regelmatig. De verzengende hitte maakt het nog moeilijker. ‘Maar tot dusver hebben we een corona-uitbraak kunnen vermijden’, zegt AZG-coördinator Nora Valdivia aan de telefoon. ‘Tegen alle verwachtingen in.’
Deportaties
Hoewel Amerika het grootste aantal coronabesmettingen telt, is het land er niet mee gestopt migranten uit te wijzen. Volgens de regering van Guatemala testte de helft van een vlucht teruggestuurde migranten positief op het virus. Het land weigerde nog langer repatriëringsvluchten te ontvangen, maar haalde bakzeil nadat Trump ermee dreigde reisvisa voor Guatemalteken op te schorten. De president beloofde ook beademingsapparaten voor El Salvador, op voorwaarde dat het migratie zou indammen.
Volgens Guatemala testte de helft van een vlucht teruggestuurde migranten uit de VS positief op het virus.
‘Zelfs tijdens een globale gezondheidscrisis zet Trump Midden-Amerikaanse landen constant onder druk’, zegt Cristobal Ramón, migratie-expert bij het Bipartisan Policy Institute in Washington. ‘Het doel: koste wat het kost migratie stopzetten. En daar slaagt hij in. Maar de onderliggende structurele problemen blijven: zowel in het overbelaste Amerikaanse immigratiesysteem als in Midden-Amerika.’
Ook Mexico ontvangt dagelijks vele honderden uitgewezen migranten: sommigen die diezelfde dag tijdens een grensoversteek opgepakt zijn, maar de meesten uit plekken in heel het land. De Amerikaanse autoriteiten zijn er niet om verlegen coronazieken de grens over te zetten, zegt Dionicio Zavala, coördinator in Reynosa van het Instituto Tamaulipeco del Migrante, de overheidsinstantie die migranten hulp verleent in de deelstaat Tamaulipas. ‘Soms belt het Amerikaanse consulaat om te zeggen dat er een zieke aankomt, maar even vaak staan ze gewoon te hoesten wanneer ze de bus uit komen. Achteraf testen ze positief.’
Migrantenherberg Senda de Vida in Reynosa
Biden of Trump?
Donald Trump maakt van migratie opnieuw een speerpunt van zijn kiescampagne en belooft meer van hetzelfde. Zijn concurrent, Democraat Joe Biden, wil niet dat asielzoekers nog langer naar Mexico teruggestuurd worden, onthulde hij recent in een plan gericht op latino-kiezers. Biden wil ook dat er niet langer militaire begroting naar het bouwen van de grensmuur omgeleid wordt. Zonder papieren de grens over steken – vijf jaar voor iemand die reeds een uitwijzing op het conto heeft — wil Biden dan weer wel strafbaar houden.
In 2016 won Trump nog 30 procent van de latinostem. In juni zakte zijn goedkeuring onder latino’s in de VS naar 26 procent.
Biden is sinds de voorverkiezingen naar links opgeschoven op het vlak van migratie om latino-kiezers in zogenaamde battleground states over de streep te trekken, waar de verkiezingen beslecht worden. De voormalige vice-president staat dan wel aan kop in peilingen onder latino’s, maar moet wel voldoende van hun stemmen halen in Florida en Arizona om Trumps dominantie bij blanke kiezers te counteren, zo vatten Amerikaanse kranten het samen. In 2016 won Trump nog 30 procent van de latinostem. In juni zakte zijn goedkeuring onder latino’s in de VS naar 26 procent volgens Gallup.
Veranderingen in het Amerikaanse migratiebeleid sijpelen altijd door tot in Midden-Amerika. Maakt de grenswacht het moeilijker om de grens over te steken, bijvoorbeeld, dan verhogen mensensmokkelaars hun tarief.
Migranten wachten af of een Democratische president Biden straks de beperkingen op asielaanvragen mogelijk terug versoepelt. Als hij het beleid schrapt dat asielzoekers in Mexico doet wachten, dan verwacht migratie-expert Ramón Cristobal dat opnieuw meer mensen naar de VS zullen trekken. En dat de Republikeinse partij dan verder naar rechts opschuift, ongeacht of Trump president wordt.
