‘Een christen in Pakistan leeft in angst, en die angst reist mee’

Een Pakistaanse misviering in Athene.

© Toon Lambrechts

Onderdrukt en vervolgd worden omwille van je geloof: dat is een van de redenen waarom mensen hun land van herkomst ontvluchten. In internationale rechtsregels is het ook een van de redenen die recht geven op asiel. Maar vaak biedt migratie toch niet de verhoopte veiligheid, zoals voor vele Pakistaanse christenen in Griekenland. ‘Hoe het verder moet weet ik niet. Maar teruggaan is absoluut geen optie.’

Het is zaterdagavond, ergens in Ampelokipi, een wijk in het centrum van Athene. Uit een kelderverdieping klinken flarden muziek. Beneden zet pastor Emmanuel Khan samen met zijn zoon Francesco alles klaar voor de misviering van de avond.

Dan druppelen langzaam de gelovigen de kerk binnen. Het publiek weerspiegelt de demografische realiteit van de Pakistaanse migrantengemeenschap. Er zijn enkele families, maar toch vooral alleenstaande mannen. Pastor Khan kent iedereen bij naam, en zegent hen persoonlijk bij het binnenkomen. Die avond dagen zo’n 30 gelovigen op.

De kerk van pastor Khan heet voluit de Apostolic Ministries International Athens en valt binnen de evangelische traditie. Het is een van de vele migrantenkerken in de Griekse hoofdstad. Deze kerk bedient een kleine, weinig zichtbare groep migranten. Het gaat om Pakistanen die omwille van het feit dat ze christen zijn hun land hebben verlaten.

© Toon Lambrechts

Handen ter hemel

De eredienst begint met muziek, gezang en gebed. De viering is luid, uitgelaten, soms haast extatisch, met veel halleluja’s en opgeheven handen. Pastor Khan geeft een korte preek in het Urdu, maar de namen van de Bijbelse figuren waarover ze het hebben zijn herkenbaar.

Vanavond is er voor de kleine kerkgemeenschap een gast. Pastor Paul Satish, uit Groot-Brittannië, zal de hoofdpreek verzorgen. Hij vertelt het verhaal van de genezing van de melaatse door Jezus en hoe goed zijn neef herstelt na gebed. Hij gaat ook in op de zorgen onder het publiek: zoals hoe moeilijk het is om alleen in een ver land terecht te komen, ver van familie en vrienden. Hij preekt over eenzaamheid en ziekte, en hoe gebed redding brengt.

© Toon Lambrechts

De woorden in zijn preek sluiten aan bij de realiteit van de vele duizenden Pakistanen in Griekenland, of ze nu christen of moslim zijn. Bijna niemand van hen krijgt een verblijfsvergunning. Dat betekent dat de meeste veroordeeld blijven tot een precair bestaan aan de rand van de Griekse maatschappij. Ze houden zich staande met slecht betaald zwartwerk, met straatverkoop van sigaretten of namaakartikelen, of met het openen van een winkeltje.

Verborgen gemeenschap

Na de viering wordt er samen gegeten, kip met een wel erg pikante saus. De kerk ledigt niet enkel de spirituele noden, maar is evengoed een ontmoetingsplek voor de kleine gemeenschap, vertelt Ayesh, een van de kerkgangers. ‘Ik denk dat er in Athene zo’n 300 Pakistaanse christenen wonen. Een paar families, maar de meeste zijn alleenstaande mannen. Er zijn natuurlijk veel meer Pakistanen in de stad die moslim zijn, en we leven en werken samen met hen. Maar we houden onze identiteit als christen goed verborgen.’

‘Al die strekkingen zijn niet zo belangrijk voor ons, we komen hier in de eerste plaats omdat de mis in het Urdu gevierd wordt.’

De kerk in Ampelokipi is evangelisch, maar voor de meeste aanwezigen is het de taal die hen hier brengt, aldus Ayesh. ‘De meeste Pakistanen hier zijn katholiek, maar er zijn ook protestanten en leden van de pinksterbeweging. Al die strekkingen zijn niet zo belangrijk voor ons, we komen hier in de eerste plaats omdat de mis in het Urdu gevierd wordt.’

De christenen in Pakistan vormen een kleine minderheid in het land, en hun positie in de samenleving is weinig benijdenswaardig. Kerken, christelijke wijken en individuen zijn regelmatig het doelwit van dodelijk geweld. De wet op blasfemie wordt routineus misbruikt om christenen te vervolgen.

Hoewel er vele duizenden Pakistanen in Athene en de rest van Griekenland wonen, zijn er maar weinig onder hen die een erkende status als vluchteling krijgen. De erkenningsgraad van hun asielaanvragen ligt erg laag.

Dat is niet anders voor christenen uit Pakistan, hoewel ze op grond van religieuze vervolging wel degelijk kans op asiel zouden maken, vertelt Ayesh. ‘Veruit de meeste aanvragen worden geweigerd. Vele Pakistaanse christenen krijgen hun zaak ook niet goed uitgelegd aan de instanties. Het is moeilijk om over te praten. Een christen in Pakistan leeft in angst, en die angst reist mee.’

Een Pakistaanse misviering in Athene.

© Toon Lambrechts

Amir/Samuel

Dat is ook de ervaring van Amir, of liever Samuel. ‘Dat is mijn echte naam, maar zowel in Pakistan als hier verberg ik het feit dat ik christen ben.’

Samuel komt uit een katholieke familie, maar volgt de mis in de evangelische kerk in Ampelokipi. ‘Op mijn werk kom ik in contact met andere Pakistanen, allemaal moslims. Niemand onder hen weet dat ik christen ben. Ik hou hen op afstand, ik weet hoe mensen zijn.’

Samuel verliet Pakistan na een incident op school waar een leerkracht hem onder druk zette om zijn christelijk geloof af te zweren. Hij weigerde, de situatie escaleerde, en zijn familie stuurde hem het land uit. ‘Ik wilde naar een christelijk land, om te zijn wie ik ben. Eigenlijk had ik Frankrijk voor ogen, maar Griekenland is evengoed christelijk, dus ik zou graag hier blijven.’

Maar dat ligt moeilijk, want Samuel zag zijn asielaanvraag geweigerd. Momenteel loopt er een beroep tegen de beslissing, en zit er niets anders op dan af te wachten.

‘Ik bid elke dag voor goed nieuws. Waarom ze me geweigerd hebben weet ik niet. Tijdens mijn interview heb ik hen mijn situatie uitgelegd. Ik kan bewijzen dat ik omwille van mijn geloof in de problemen ben gekomen, ik heb documenten van de kerk, getuigenissen, en als het moet kan ik elke vraag over de bijbel beantwoorden.’

Angst voor de vertaler

In theorie is de asielaanvraag van Samuel nochtans relatief helder. Vervolging om religieuze redenen is een van de criteria die opgenomen zijn in het Verdrag van Genève, en in de Europese regelgeving omtrent het toekennen van asiel.

De praktijk is soms anders. In het algemeen ligt de erkenningsgraad voor Pakistanen bijzonder laag in Griekenland, en dat is niet anders voor christenen, hoewel zij eigenlijk duidelijk in aanmerking komen voor asiel, als ze kunnen aantonen dat ze christen zijn.

De reden ligt deels bij het feit dat het vaak gebeurt dat Pakistanen beweren christen te zijn terwijl dat eigenlijk niet zo is. Dat bevestigt ook Samuel. ‘Ik weet dat dit veel voorkomt, ik ken zelf een behoorlijk aantal Pakistanen die een dergelijk verhaal hebben opgehangen bij de asielinstanties, zelfs met vervalste documenten om hun zogezegd lidmaatschap van een kerk te bewijzen. Het idee heerst dat alle Pakistanen per definitie moslim zijn, en dat wie claimt christen te zijn, leugens uitkraamt.’

‘Het idee heerst dat alle Pakistanen per definitie moslim zijn, en dat wie claimt christen te zijn leugens zit uit te kramen.’

Een ander probleem is dat Pakistaanse christenen bij hun interview door de asielinstanties vaak niet durven te vertellen dat ze christenen zijn en daarom op de vlucht zijn geslagen. Dat komt omdat ze vrezen dat de mensen die instaan voor het vertalen hun religieuze identiteit zullen verraden binnen de gemeenschap.

Een groot probleem, aldus Samuel. ‘Ik heb weet van vrienden die daardoor in de problemen zijn gekomen. Ze werden na hun interview gechanteerd, bedreigd dat hun geloof op straat zou komen te liggen. Zelf heb ik alles verteld, maar enkel nadat ik er op aangedrongen had om een vrouw als vertaler te hebben. Ik dacht dat een vrouw misschien meer begrip zou tonen en minder haat tegenover anderen. Toch is mijn aanvraag afgewezen. Hoe het verder moet weet ik niet, maar teruggaan is absoluut geen optie.’

© Toon Lambrechts

Zelfde vooroordelen als thuis

De ervaringen van Samuel met de asielinstanties zijn geen uitzondering. Het vluchtverhaal van Pakistanen die beweren christen te zijn en te vluchten voor vervolging krijgt haast nooit gehoor.

Dat geldt ook voor mensen uit Iran die in dezelfde situatie zitten, of christenen uit Syrië en Irak. Natuurlijk komt misbruik voor, maar net kwetsbare religieuze minderheden zijn daar het slachtoffer van. Vaak zien ze zich gedwongen om in kampen samen te leven met moslims uit hun thuisland of van elders die religieuze minderheden vijandig genegen zijn.

Het was een van de redenen waarom de Griekse overheid tot voor enkele jaren twee kampen open hield speciaal voor Yezidi uit Syrië en Irak, eentje in Volvi en een ander in Serres. De Yezidi, een religieuze minderheid die zwaar te lijden heeft gehad onder het geweld van de Islamitische Staat, worden door veel moslims beschouwd als “duivelsaanbidders”, omwille van specifieke elementen in hun geloof. Ook op Griekse bodem bleken ze niet veilig voor de vooroordelen die hun achtervolgden, tot het punt dat het autoriteiten ze in aparte kampen moest huisvesten.

Voor vluchtelingen die buiten de opvangstructuren vallen is de situatie niet veel anders. Omdat Griekenland geen functioneel integratiebeleid heeft en het land erg weinig economische mogelijkheden biedt, zijn vluchtelingen grotendeels aangewezen op een netwerk van landgenoten om werk en woning te vinden. Dat maakt hen kwetsbaar voor de religieuze vooroordelen die ze probeerden te ontvluchten.

Nochtans zijn de asielaanvragen van christenen uit Pakistan en Iran, of Yezidi uit het Midden-Oosten duidelijk. Het gaat om mensen die omwille van hun geloof persoonlijk systematisch vervolging riskeren, een helder omschreven categorie binnen verschillende vluchtelingenverdragen.

De onveilige situatie van Yezedi in de kampen, en het vertwijfeld dubbelleven van Pakistaanse en Iraanse christenen is enkel het gevolg van de onwil van Griekenland om de eigen asielwetgeving na te leven. Zo vallen mensen opnieuw ter prooi aan de angsten waarvan ze zo vurig gehoopt hadden ze achter te laten.

Deze reportage kwam tot stand in het kader van MO*onderzoekt.