De eerste vrouwelijke burgemeester van El Alto staat op tegen de vriendjespolitiek in Bolivia

© Thomson Reuters Foundation​

Burgemeester Soledad Chapeton van El Alto, de op een na grootste stad van Bolivia, prijst zichzelf gelukkig dat ze niet in haar kantoor in het stadhuis was toen een brandstichting daar vorig jaar zes mensen het leven kostte.

Chapeton werd een doelwit nadat ze de eerste vrouwelijke burgemeester van El Alto werd in 2015. Bij deze verkiezing versloeg ze haar rivaal van de regerende partij en vaagde ze de steun weg voor de linkse president Evo Morales, in de stad die lang werd gezien als het bolwerk van zijn macht.

Ze zorgde ook voor ergernis door haar campagne om vriendjespolitiek en de wijdverbreide corruptie uit te roeien in een van ’s werelds hoogste steden, die een miljoen inwoners telt.

‘De brand was een aanval die volgens ons werd, en wordt, ingegeven door politieke belangen … het was een nachtmerrie’, vertelde Chapeton onder het toeziend oog van haar vrouwelijke lijfwacht.

‘Ik ben geen burgemeester geworden om me als een muurbloempje te gedragen’

‘Maar ik ben geen burgemeester geworden om me als een muurbloempje te gedragen’, zei ze. Ze voegde eraan toe dat vier personen in verband met de brand in de gevangenis zitten.

Chapeton (36) weigert zich te laten tegenhouden door dreigementen. Ze wil onder geen beding de strijd tegen corruptie, die zij tot het belangrijkste thema van haar vijfjarige termijn heeft gemaakt, op een zijspoor laten zetten.

Op verschillende plekken in de kale, winderige stad waar Chapeton is geboren en getogen, zijn “witte olifantenprojecten” te zien, waaronder een betonnen toren die ooit werd gebouwd als uitkijkpunt maar nu onvoltooid en verlaten blijft staan.

Maar corruptie aanpakken bleek een moeizame strijd binnen de machocultuur van Bolivia en leverde Chapeton vele vijanden op. Ze ondervond dit aan den lijve toen ze op haar tweede dag als burgemeester de 500 mannelijke ondernemers van de stad in een zaal toesprak.

‘Maar als een man het niet kon, kan zij dat dan wel? … dit soort opmerkingen…super seksistisch natuurlijk’, vertelde Chapeton.

‘En toen begonnen ze te zeggen “Deze vrouw, ze respecteert ons niet.” Velen van hen sloegen hun vuisten op tafel en zeiden “Wij zijn veel ouder dan jij”’, zei Chapeton, zittend aan haar bureau in een conventiecentrum dat werd omgetoverd tot burgemeesterskantoor, gelegen in een onopvallend deel van de groeiende stad.

© Thomson Reuters Foundation/Theo Hessing​

Missie tegen corruptie

Chapeton zei dat de elite van de stad het gewoon was om politieke gunsten uit te wisselen en baantjes uit te delen, inclusief het ambt van locoburgemeester, in ruil voor macht en smeergeld.

Haar voorganger, Edgar Patana van de regerende MAS-partij (Movimiento al Socialismo), zit een gevangenisstraf van vier jaar uit voor corruptie.

Chapeton zei dat haar grootste gevecht kwam toen ze besloot om de 14 locoburgemeesters van de stad zelf te kiezen, wat binnen haar bevoegdheid ligt.

Met graffiti op de muren van de stad werd om haar ontslag gevraagd.

Met graffiti op de muren van de stad werd om haar ontslag gevraagd, sommige mensen weigerden naar vergaderingen te komen waar zij aanwezig was en er waren oproepen tot een algemene staking, vertelde ze.

Maar Chapeton, voormalig congreslid en dochter van een politieman, zei dat ze niet geïntimideerd was. ‘Ik ben niet bang voor ze. Mensen hebben me verkozen omdat ik de dingen anders doe dan hoe ze in het verleden werden gedaan en dit geeft me kracht’, zei Chapeton.

‘Maar de lokale politiek is nog te vaak het domein van een hecht netwerk van mannelijke gemeenschapsleiders, die de koppen bij elkaar steken onder het genot van een drankje en elkaar vieze moppen vertellen. Dat kan ik niet doen’, stelde ze. ‘Wat ik moet doen, is met hen praten en wat ik doe, is hen de waarheid zeggen en vanuit mijn hart met hen spreken.’

Voor Chapeton is het aanpakken van de vriendjespolitiek onderdeel van haar grotere doel om investeerders aan te trekken en sociale en economische ontwikkeling te stimuleren. Hieronder valt het bouwen van nieuwe infrastructuur, van voetbalveldjes in de buurt tot wegen in de snelst groeiende stad van Bolivia.

Chapeton leidt ook de campagne tegen de bars zonder vergunning, die volgens haar een brandpunt van criminaliteit vormen.

El Alto werd tientallen jaren geleden gebouwd door de massale migratie van het platteland naar de stad en is met een hoogte van 4.200 meter een van de hoogstgelegen steden van de wereld. De stad kijkt neer op de hoofdstad La Paz en is verbonden door kabelwagens die de bewoners de berg op en af brengen.

Intimidatie op sociale media

De grootste uitdaging voor Chapeton is de ontzettend snelle groei, die ervoor zorgt dat de stad met moeite de stijgende vraag naar woningen, banen en drinkwater kan bijhouden. Doordat de gletsjers verdwijnen van de omliggende besneeuwde bergen neemt de voorraad drinkwater namelijk af. Chapeton heeft het liever over deze problemen in plaats van het doorbreken van het glazen plafond voor vrouwen.

Chapeton, die de verkiezingen won bij haar tweede deelname voor de Partij voor Nationale eenheid, een centrumpartij die in de oppositie zit, zei dat ze in haar beide campagnes heeft besloten om niet het “cliché” van haar vrouw-zijn te gebruiken. ‘Omdat ik geloof dat mannen en vrouwen dezelfde capaciteiten hebben. Ik heb de (gender) kwestie niet besproken’, stelde Chapeton.

Chapeton tijdens een meeting in El Alto. Haar lijfwacht Carla Botelo houdt een oogje in het zeil

© Thomson Reuters Foundation/Theo Hessing​

Chapeton zwakt de betekenis van haar verkiezing tot eerste vrouwelijke burgemeester van de stad dan misschien wel af, ze is wel een zeldzaamheid in Bolivia.

Bolivia heeft het tweede hoogste aantal vrouwen in het parlement ter wereld, na Rwanda. Het Zuid-Amerikaanse land telt 53 procent vrouwelijke politici in de tweede kamer, doordat er een quota is ingevoerd in 2009.

Maar het land heeft veel minder vorderingen gemaakt op het lokale niveau, waar minder dan 10 procent van de burgemeesters vrouwen zijn.

Het was Chapetons doel was om gendergelijkheid te krijgen, maar sommige vrouwelijke locoburgemeesters zijn vertrokken vanwege de intimidatie.

Chapeton zei dat vrouwen het moeilijk vinden om financiële steun te krijgen voor hun campagne en vaak te maken krijgen met persoonlijke aanvallen op sociale media.

Drie van El Alto’s 14 locoburgemeesters zijn vrouwen. Chapeton zei dat het haar doel was om gendergelijkheid te krijgen, maar sommige vrouwelijke locoburgemeesters zijn vertrokken vanwege de intimidatie.

‘Verschillende onder hen weigerden om daarna mee te doen omdat het veel gemakkelijker is om een vrouw aan te vallen’, zei Chapeton. ‘Het is voor een vrouw niet gemakkelijk om de politieke arena in te stappen.’

Chapeton, van de inheemse Aymara bevolkingsgroep, is een voorbeeld voor andere inheemse vrouwen die een politieke carrière aspireren.

Hoewel Chapeton in het openbaar Spaans spreekt in plaats van Aymara en zwarte naaldhakken en een broek draagt in plaats van de traditionele bolhoeden en kleurrijke gelaagde rokken, identificeren veel inheemse vrouwen zich met haar en noemen ze haar “moedig”.

‘Ik ben dankbaar dat mensen me zien als een inspiratie en als een leider’, zei Chapeton.

© Thomson Reuters Foundation/Theo Hessing​

Vertaling: Hannah Lassche

Deze analyse is deel van een serie Vrouwen aan de macht, geproduceerd door de Thomson Reuters Foundation, met de financiering van European Journalism Centre. MO* is publishing partner van het project.